Nog meer grote beesten in het water

13-3-2025

Kennelijk blijven grote waterbeesten me inspiratie geven. Mijn werk als visbioloog heeft daar vast iets mee te maken. In de voorgaande stukken schreef ik er al over dat grote beesten in de huidige, technologische maatschappij meestal aan het kortste eind trekken. Het meest recente voorbeeld daarvan is de Chinese lepelsteur, een reusachtige vis die zeven meter lang kon worden. Het laatst bevestigde exemplaar werd in de Yangtze-rivier gezien in 2003. Ondanks uitgebreide zoekacties zijn er daarna geen betrouwbare waarnemingen meer geweest en is de soort in 2022 officieel uitgestorven verklaard. Ook de Chinese vlagdolfijn (of Baiji) komt (of kwam) in de Yangtze voor en is een groot waterbeest dat vrijwel zeker uitgestorven is door menselijk toedoen. Bejaging en het aanleggen van dammen in de rivier zijn voor zowel de steur als de dolfijn funest geweest evenals het steeds drukkere vaarverkeer op de rivier. Wat bij de dolfijnen ook nog meespeelde was dat vissers ze als concurrenten zagen en ze daarom maar wat graag een kopje kleiner maakten, zelfs al waren ze formeel streng beschermd.

Nou is dat niet iets wat alleen in China voorkomt. In Nederland werden lange tijd premies uitgeloofd voor iedere dode zeehond, omdat die zo schadelijk voor de visserij zouden zijn. De jacht op zeehonden ging door tot aan de jaren zestig van de vorige eeuw. Daarna was het niet meer nodig want toen had landbouwvergif het werk van de jagers overgenomen. Zeehonden worden echter tot op de dag van vandaag als een probleem gezien door veel vissers en vistelers. En ze kunnen ook heel irritant zijn! Ik ben betrokken bij een onderzoeksproject aan het Haringvliet waarbij we bekijken of vissen als zeeforel en zalm de dam kunnen passeren als de sluizen worden opengezet. Daarvoor moeten we vissen levend vangen en ze opereren om er een kleine zender in te zetten. Daarna worden de vissen weer uitgezet en kunnen we ze volgen (als alles goed gaat). Dat vangen van die vissen doen we met grote fuiken. En nou was er één bepaalde grijze zeehond die precies wist hoe hij vissen uit die fuik kon halen. En dat deed hij niet om ons te helpen. Verjagen mocht niet, dus is uiteindelijk de fuik aangepast, maar dat lukte pas nadat deze slimmerik een uitgebreid zeebanket had genoten op onze kosten. Is de analogie met wolfwerende hekken hier te vergezocht?

De jacht op zeehonden in Nederland is verleden tijd, maar in andere landen, zoals IJsland, ziet men er geen been in om, ondanks internationale druk vanaf dit jaar weer commerciële walvisvangst toe te staan. Niet voor het vlees, want daar hebben ze nog pakhuizen vol van, maar vanwege de concurrentie met de visserij: dwergvinvissen houden namelijk ook van haring. Ondertussen schreeuwen de Noren moord en brand omdat de Atlantische blauwvintonijn terug is in de Noordzee. Die dieren waren hier al een eeuw verdwenen, maar nu zijn ze in kleine aantallen terug. Het zijn geweldenaren die meer dan vier meter lang kunnen worden en meer dan 50 km per uur kunnen zwemmen. En ja, ze eten andere vissen en ook zij lusten wel een zalmpje dat ze soms wegplukken uit de grote zeekooien voor de kust. Een grote inheemse predator die een tijdje weg is geweest en zo gauw er een paar terugkeren voor grote paniek zorgt. Waar heb ik dat eerder gehoord?

Tot slot een groot waterdier uit Nederland dat hier al sinds mensenheugenis voorkomt, maar op zeker moment heel zeldzaam werd. Nu is het terug en vinden we het op heel veel plekken in de rivieren: de Europese meerval. Gespecialiseerde sportvissers en sommige (niet alle!) visbiologen vinden dit een fantastisch dier, maar beroepsvissers en badgasten niet. Ze kunnen erg groot worden en eten alles wat ze in hun brede bek kunnen krijgen. De griezelfactor speelt hier een grote rol: wat gebeurt er als mijn kinderen gaan zwemmen als er zo’n grote vis zwemt? Mijn advies: geen rode zwemkleding aantrekken.

Leo Nagelkerke, West-Brabantse Vogelwerkgroep

Markandalletjes

• Misschien nu wat frisser? Denk dan even terug aan vorige zonnige week!
• Geluidsbeleving van Jos Brouwers: 
  “Heb gisteren de Ree-route in het Mastbos gelopen vanaf café de Kogelvanger met dit mooie weer. De voorjaarsactiviteiten zijn steeds meer zichtbaar en hoorbaar. Ik heb vele vogels gezien en gehoord. Hier enkele voorbeelden: de ‘roffelende’ grote bonte specht, de vink die ‘slaat’, het goudhaantje kukelt niet, maar klinkt meer als ‘kietelen’, het ‘belletje’ van de pimpelmees en de ‘fietspompende ta-tuut’ van de koolmees. En in het ven, westelijke van het vlonderpad, klinkt het vrolijk hoog ‘hinniken’ van de dodaars, het ‘gesnater’ van de wilde eend, het ‘kraken’ van de krakeend en het ‘getoeter’ van de meerkoet. Heerlijk al die vogelgeluiden”. (Tip: beluister ze ook eens met de Merlin app).
• Bloemen zijn mooi om te geven. Maar twijfel en wroeging slaan toe over cadeau met bestrijdingsmiddelen in de gekweekte bloemenbos? Zijn er biologisch en gifvrij gekweekte bloemen? Internet gaf raad: Ja zeker! Snel geleverd, staan nog langer ook, origineel en dankbaar ontvangen!  
• NLdoet in IVN Mark&Donge. Natuurtuin Oranjepolder-Oosterhout. Domeinweg 9.  Zaterdagmorgen 9.30-14u. Helpen, maaien, snoeien, wilgentenen vlechten, harken, zagen, kruien. Via website NLDoet.   
• IVN Landschapswandeling Fazant-Ossengoor. Zondag 16 maart. 10-16u Ca 17 km. Via Ulvenhoutse (Natura2000) en Chaamse Bos. Aanmelden via website IVN Mark&Donge.
• Watersnip liet zich spiegelend zien in nieuwe Galderse natuur Markdal Zuid. Ooievaars overal op verkenning. Ook op nestpaal bij viaduct Effen, meldt Louis de Jong. En in nieuwe plas-dras (herstelde ‘De Moeren’) in Lage Vucht jodelende Wulp.

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge