26-12-2024

Ja alweer een wandeling, kille heldere vrijdagochtend, de start zoals altijd vanaf de Duivelsbrug tot aan de stuw en weer terug. Afgelopen weken de bekende donkere en natte dagen voor kerstmis.

Mooi hoog water in de Mark, altijd weer enkele Meerkoeten, en een Waterhoentje dat de Mark oversteekt. Héé wat is dat enkele kleine vogeltjes op het modderige pad, vlug de kijker, een Heggenmus, een Roodborst en twee vrouwtjes Vink zo bij elkaar. Zeker wat vliegjes pikken uit de natte modder…. geen idee… Mooi vier mannetjes Kuifeend zwemmend, een pleisterend op de Mark, mooi zwart witte flanken, met kuif, onmiskenbaar. Natuurlijk ca driehonderd Grote Canadese ganzen vanaf de Bieberg tot bijna aan de stuw, verspreid grazend, een mooi gezicht zo de zon erop en alle koppen naar beneden. Goed opletten, er is er altijd wel een of enkele, die de omgeving bewaken. Ook onder de dode eik op het gazon vele voedsel zoekende ganzen, en zelfs in de eik drie rustende Aalscholvers. 

Wat was dat? Lijkt wel het geluid van een IJsvogel, een’ doffe piep’, helaas niet kunnen zien. Ze zijn dan ook zo snel, dat je ze meestal mist. Enkele collega vogelaars kwam ik tegen en ja natuurlijk die hadden hem al wel goed gezien, en misschien toen wel opgejaagd….. Wat ze ook goed waargenomen hadden langs de sloot nabij IJsvermaak, een Grote Gele Kwikstaart. In de broedtijd is deze kwik voornamelijk aanwezig nabij snel stromende beken. Een zeldzame verschijning, nu hier fanatiek voedsel (allerlei vliegjes en klein grut) te vergaren. Tevens worden ze in de winterperiode ook wel waargenomen op de platte daken in de stad.. Daar blijft altijd wel ergens water staan en zijn er wel muggen en andere insecten te vinden.

Misschien tref ik hem straks nog met het terug gaan nabij het onder water staande IJsvermaak.

Stil was het, onderweg naar de stuw, het dal afspeurend, zóóó een 160 Meerkoeten grazend op het weiland, zoveel bij elkaar nog niet vaak hier gezien. Een paar Nijlganzen en ca vijftien Waterhoentjes staan er ook nog bij. Verder was de waterplas leeg, ook verder in het dal niets.

We gaan alweer terug. Veel Kauwen foerageren in de rand van de dode beuken in het drassige  weideperceel.  Ja, hè hè. enkele Koolmezen en een Pimpelmees nabij de staatsbosbeheer fruitgaarde. Een kijkkerblik door de notenbongerd, altijd goed voor een aantal voedselzoekende Houtduiven, Zwarte Kraai en verder in de hoek een koppel Nijlganzen.

Heel in de verte, vanuit het Mastbos horen we de lach van de Groene Specht. Weer terug nabij IJsvermaak, alles afzoekend, vooral de slikkige randen, de grens van land en water, om die Grote Gele Kwik te kunnen treffen. Meestal blijven ze nog wel een aantal dagen hier aanwezig, als er maar genoeg te eten valt, misschien hebben anderen dan weer meer geluk! We hebben ook in het geheel geen wintergasten gezien, het moet toch echt kouder worden om soorten uit het hoge noorden hier te kunnen waarnemen.
Tot een volgende keer maar weer, houdoe!

Willem Veenhuizen - West Brabantse Vogelwerkgroep 

Markandalletjes

• Bewolkte stille kerstdagen. Op kortste dag van het jaar toch al klepperend paar ooievaars op nest Gilzewouwerbeek. Zag Enith Pieterse als voorbode voor een spannend voorjaar!
• Eindejaars bloeiende planten jacht! Zondagmiddag 29 december. 13u30-15u30. Verrassende laatbloeiers, vroegbloeiers en altijd bloeiers. Aanmelden Website IVN Mark&Donge.
• Oergezellige Mark en Leij Nieuwjaarsquiz. Vrijdagavond 3 januari. 19u inloop. Start 19u30. Voor teams en belangstellenden. Altijd gezellig in Bellevue. Chaam. Dorpstraat 27. Olv Team Victor en vereniging Mark en Leij.
• Speciale wilde planten basiscursus van Floron. Onze wilde flora leren kennen en herkennen? Veertien digitale cursuslessen. Start 19 maart. In eigen tempo tot juli. Met feed back van docenten. Introductieavond 22 april. Vier natuurexcursies 10 mei, 24 mei, 14 juni, 5 juli. Uniek in NL Van Floron en KNNV Breda en Tilburg. Zie www.floron.nl/floracursus.
• Verstikkende Stikstof Ulvenhoutse Bos. Landelijk en in Brabant veel belangstelling voor uitkoop Piekbelasters. Animo rondom Ulvenhoutse Bos nog onbekend. Ook van belang voor Markdal beekherstel. Nog geen grammetje stikstof minder. Wel goede voortgang met vernatting. Raad van State scherpt regels verder aan (zie intern salderen). Provincie handhaaft vergunningenstop. GGA project ziet amper landbouw piekbelasters, maar gaat daarvoor (onjuist) uit van normen voor uitkoopregeleing. Natuurverenigingen (Groene Koepel, nmv Markkant, IVN Mark&Donge, Milieuvereniging Oosterhout) inventariseerden op basis van RIVM criteria meer dan 100 agrarische piekbelasters. Verder nog veel emissies uit verkeer en industrie (Isover: Etten-Leur). GGA werkt nu aan ‘wenkend perspectief’ dat is hard nodig, ook voor recreatieve natuurbeleving. Goed voornemen voor 2025!

  

• Hoopgevend zijn de bedrijven die nu toekomstgericht gaan werken, o.a. jonge boeren, Caring Farmers, etc. En burgers die het heft in eigen hand nemen voor duurzame landbouw via aankoop vierkante meters zoals Land van Ons, Brabants Landschap, etc.!
• Ondertussen wordt het Markdal verder ingericht, gewerkt wordt aan ontwerp laatste stuk zuid en noord van de A58. En duikt de Grote Gele Kwikstaart op die nestelt bij snelstromend water. Daar moeten we het van hebben!
• Gelukkig en duurzaam Nieuwjaar voor ieder, zijn dierbaren en onze dierbare natuur!

Namens hele team stukjesschrijvers 

2-1-2025

Altijd weer mooi om terug te blikken. Welke momenten in 2025 waren het memoriseren waard? Als bestuurslid van Markkant, tevens van de BromN-groep (Bomen, Ruimtelijke Ordening, Milieu en Natuur) ben ik vooral geïnteresseerd in wat we met onze activiteiten in procedures hebben kunnen bereiken. En voor mijn gevoel springt een geval er nadrukkelijk uit. 

Het gaat om de bouw van een villa in de Wolfslaarbuurt, waarvoor op 8 december 2023 een vergunning was verleend door Burgemeester en Wethouders van Breda. In die vergunning was er vanuit gegaan, dat het feit, dat de bouw op natuurgrond (zg. Natura 2000 gebied) géén belemmering vormde. Tegen het besluit van het college van de gemeente gingen we (dat zijn de BromN-groep en een aantal milieu- en natuurorganisaties, zoals De Groene Koepel, Markkant met IVN Mark&Donge) in beroep bij de voorzieningenrechter van de rechtbank Zeeland-West-Brabant. Die het beroep in een uitspraak van 16 mei 2024 ongegrond verklaarde. De BromN-groep en de andere milieuverenigingen besloten toen in hoger beroep te gaan. En in afwachting daarvan de voorzieningenrechter van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State te verzoeken een voorlopige voorziening te treffen, die inhield de vergunning te schorsen totdat op het hoger beroep bij de Afdeling Bestuursrechtspraak was beslist.

Lang verhaal kort. De voorzieningenrechter van de Afdeling vond dat het college niet voldoende motiveerde waarom bouwwerken in de ecologische verbindingszone (EVZ) langs de Bavelse Leij kunnen worden toegestaan. De gemeente haalde, zoals wel vaker gebeurde in 2024, een geweldige zeperd. Dat zou wat worden als het hoger beroep zou dienen bij de bodemprocedure op een zitting op 24 september 2024 in Den Haag. 

Maar het is er niet van gekomen, zeer tot opluchting van het gemeentebestuur, mag ik aannemen. Wat gebeurde er namelijk? De houder van de geschorste vergunning meldde zich bij de milieuclubs die in beroep waren gegaan, was overtuigd van het natuurbelang om de ecologische zone vrij te houden en kwam met voorstellen die ertoe zouden leiden dat bebouwingen die binnen de EVZ lagen, zouden worden verplaatst naar buiten de EVZ! De verdere inrichting zou worden afgestemd met ecologen van waterschap en gemeente. Er zou een wijziging van het bestemmingsplan komen. De gehele EVZ zou worden omgezet naar natuurbescherming via het omgevingsplan. Daartoe was medewerking van het gemeentebestuur nodig, die deze maar al te graag verleende. Want hiermee werd nog langer procederen niet meer nodig. Het hoger beroep werd ingetrokken.

Wat leerden  we nu van deze casus?

1. Gemeenten lappen bij hun besluiten de milieuregels nogal eens aan hun laars.
2. Alertheid van natuur- en milieuclubs die hiertegen in beroep gaan leidt tot rechterlijke beslissingen die gunstige zijn voor natuur en milieu.
3. Als de overheid het er bij laat zitten, blijken particulieren in samenspraak met wachters voor natuur en milieu goede resultaten te kunnen bereiken.

Ik denk dat meer overleg tussen natuur- en milieuclubs enerzijds en particulieren die milieu bedreigende activiteiten ondernemen wel eens een goede aanvulling zou kunnen betekenen op de taak en functie van de milieubeschermende overheid. Het recht (advocaten en rechterlijke macht) spelen daarbij een belangrijke ondersteunende rol.

Marius Aalders – natuur- en milieuvereniging Markkant

Dank aan Dorien, die nu ruim  vier jaar bevlogen en trouw bijdragen geschreven heeft. Met haar grootste wens dat de Vlechthaag door het Markdal er gaat komen. Laten we daaraan werken! En nu voor het debuut van Marius Aalders gezorgd heeft. Dank en welkom bij de deze dubbele jaarwisseling!

 
Markandalletjes

• Nu ‘wattig’ weer onder een grijze wolkendeken. Lengen der dagen nog onzichtbaar. Vorig jaar deze tijd hoogste waterstand in Markdal ooit! Voorspelde extremen komen vroeger en vaker. Via Water Natuurlijk, Brabantse Delta, provincie, is Deltacommissaris aan het werk gezet voor extra maatregelen. Tegen droogte en wateroverlast is ‘uitdaging’. Klimaat wacht niet.
• Het jaar 2024:
  • Begin 2024: het lulligste eerste voorval van 2024 noemt Nico Schapendonk in zijn BNdeStem column “het graven van een illegale sloot dwars door het Markdal”.
  • Eind 2024: Unaniem stemde de Bredase gemeenteraad voor de EVZ visie, met tevreden wethouder Peter Bakker. Zes insprekers waren positief, maar wilden ook bescherming door goede vaarregels en begrenzing om juridische discussies (zie Marius Aalders hierboven) voor te zijn. Die wensen werden handig door de raad naar de toekomst verschoven. Maar wethouder Peter Bakker (ook nautisch beheerder) wil voor de zomer met vaarbeleid komen! Goed voornemen bij de jaarwisseling! 
• Patrick Smans (D66) vroeg bevestiging van elektrisch fluisterboot varen vanaf 2030. Kreeg steun van D66, SP, PvdD, 50Plus en LPF. Maar die 13 stemmen legden het af tegen de 26 van (coalitie) fracties, om hun kruit droog te houden.
• Frisse start met IVN wandeling door Dorstse duizend ha SBB bossen, leemputten en natuur. Stuifzanden door duizenden legerpaarden. Standbeeld voor de geit als ‘koe van de armen’.  Zondagmiddag 5 jan. 13u30-15u30. Aanmelden. Website IVN Mark&Donge.
• Knusse start bij zuiderburen met frisse lucht, prachtige natuur, goed gezelschap, bijzondere natuurwandeling en als bonus gezellige nieuwjaarsreceptie in Klapekster. Zondagmorgen 5 jan. 9u-12u30. Kolonie 41. Wortel (B).
• Markkant, Oergroen, Meer Bomen Nu, planten zo’n duizend voedselbosbomen: zomereiken, paardenkastanjes, ook fruitbomen met financiële steun van Markkant. Ruim twintig vrijwilligers leefden zich uit voor nieuw leven aan Moerstraat, Galderse Meren.
• Handtekeningenactie tegen ‘verdozing’ buitengebied start in januari. Behoudt het Groene Goud. Voorstel ‘nut en noodzaak’ bedrijventerrein en werkgelegenheid. 1600 schriftelijke handtekeningen nodig. Grote uitdaging! Dus iedereen werven! Info komt.   
• Nog behaaglijk in poolstreken, dus weinig wintergasten, maar wel zag Ria Lambregts de Keep, het lichtere Roodborstje.

  

• Wortels in Breda. Zelfpluktuin. Na vele trieste teleurstellingen ziet Veerle Bruning dankzij bewonderenswaardige moed sprankjes hoop voor een werkbare akker ontstaan. Met ambtelijk nog ‘puntjes op de ‘i‘ te onderbouwen. Mogelijk besluiten wethouders in januari positief….. Mooier begin van 2025 is haast niet denkbaar !!! 
  Iedereen gelukkig, gezond, natuurlijk en duurzaam nieuw jaar gewenst.

Team Natuur rond het Markdal

19-12-2024

De blauwe passiebloem (Passiflora caerulea) is een klimplant uit Zuid-Amerika die je steeds vaker in tuinen ziet, maar ook daarbuiten. In Breda is hij op een paar plaatsen aangetroffen.

Vanaf 2013 tot 2020 werd de plant steeds meer verwilderd aangetroffen. De laatste jaren lijkt de toename te stabiliseren. De plant hoort tot de ‘Passiebloemfamilie’ die ongeveer 500 soorten telt. De één nog mooier dan de ander. De bestuivers van passiebloemen zijn veelal relatief groot zoals vleermuizen en kolibries. In Nederland blijken hommels en honingbijen het klusje ook te klaren. 

Het woord ‘passie’ heeft twee betekenissen, die ik altijd wat strijdig heb gevonden:  hartstochtelijke liefde en lijdensverhaal van Christus. Het woord komt van Latijn ‘pati’ dat ‘lijden’ betekent. Het woord patiënt is hier ook van afgeleid.  Die tegenstelling in betekenissen kun je verklaren door een paar tussenstappen te maken: lijden = heftig gevoel =  hartstocht = liefde. Zo kan huilen, lachen worden. De soortaanduiding ‘caerulea’ betekent ‘blauw’.

De passiebloem is aan zijn naam gekomen door kwezelarij van Spaanse missionarissen. Die zagen van alles in de bloem. Een voorbeeld daarvan is het volgende:” Tussen de bloemkroon en stuifmeel zittende zadenkrans werd aangeduid als doornenkroon. De drie nagelvormige stijlen als de kruisnagels en de vijf stuifmeeldraden als de wondsteken. De stijl van de stamper de geselpaal. De verdeelde of handlobbige bladeren, de handen van het volk. De enkelvoudige, ingesneden bladeren werden als lanspunten gezien.”
De blauwe passiebloem houdt van een zonnige plek en kan daar ook vruchten voortbrengen, waaruit dus soms nieuwe planten groeien. De vrucht is eetbaar, maar niet erg smakelijk.

De windende stengel kan polsdik worden. Hij is tamelijk winterhard. Kwekers melden niettemin een levensduur van ongeveer vijf jaar.

Aad van Diemen – Natuurgids IVN Mark&Donge

Markandalletjes

• IJsvermaak staat weer vol met water, bijna kortste dag, langste nacht, volle maan en de vorst kan komen!
• Onverlaten dumpen twintig zakken oud kleding in bos bij Strijbeek. Wie heeft gouden tip?
• Succes voor natuurvereniging Natuur&Landschap Gilze-Rijen (NLGR). Burgerinitiatief Wouwervallei lever dankzij grondeigenaren en heel veel organisaties 5 ha natuur bij Gilze op! Weer een stukje van de Gilzerwouwerbeek natuurlijk! Dankzij doorzettende burgers! Mooi begin 2025 met graven en aanleg natuur! Een ‘wouw’ is Gils voor ‘vijver’.
• Minister Mona Keijzer schaft diervriendelijke woningbouw met nestgelegenheid vogels af! Dus meer ‘woningnood’.
• Klaar voor natuur in het voorjaar? Doe mee aan Cursus ‘Blik op de Natuur’. Zowle in Bavel (dinsdags) als Oosterhout (donderdags). Zes avonden en vier excursies. Van 25 maart tot 22 mei. Brede opzet, gericht op beleven, zelf kijken, onderzoeken, leren en zo meer genieten. Zie website IVN Mark&Donge.
• Natuur laat zijn kracht zien in vrijstromende Mark (nee, niet de vorige premier). Oevers kalven in buitenbocht af en in binnenbocht groeien zandbanken aan. Dynamische natuur zoals bedoeld!  
• Natuurgidsen cursus IVN met succes door 27 nieuwe enthousiaste Natuurgidsen afgerond. Na anderhalf jaar intensief werken groot succes. Proficiat nieuwe gidsen en het cursus team met Dolfje Begeer! We gaan er allemaal profijt van hebben!  
• Staatsbosbeheer meldt Hazelwormen in Ulvenhoutse Bos! Is hagedis zonder pootjes. Leeft hier wel, maar te zien ……. bijna nooit!

  

• Initiatief Galderse OERGROEN! Project Voedselbos roept vrijwilligers op voor aanplanten op 28 december 10-16u. Bij Moerstraat 5. Vanuit gezonde bodem, gezond beheer en uiteindelijk gezond voedsel voor deelnemers. Info: www.oergroen.nl.
• Traditionele eindejaarsplantenjacht! Zondagmiddag 29 dec. 13u30. Door opwarming aarde steeds meer kans op deze laatbloeiers! Aanmelden IVN Mark&Donge
• Vogels: In Markdal, bij Galder luidzingende Cetti’s zanger en Grote Zilverreiger. Bij Bieberg drie Wintertalingen en vijfentwintig Watersnippen, maar geen minuscuul Bokje, ook niet ‘onder de laars’. Bokje blijft door zijn uitstekende schutkleur tot het laatst zitten.
• Voor iedereen fijne, gelukkige en duurzame Kerstmis, vanuit het hele stukjesschrijvers-team!

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge

Boomstam Henk, NatuurWijzer, IVN-gids Mark & Donge 12-12-2024

Turgor, vloeibare stevigheid. Het eerste koude winterweer heeft zich aangediend. De rijp ligt als poedersuiker over het grasland. De eerste sporen van vogelpootjes en ander klein grut tekenen zich al af. Net als de grove sporen van wandelaars en honden. We struinen het bos in. Vandaag gaan we het hebben over bomen en planten. Waar komen die eigenlijk vandaan? Wat was de eerste plant? Mooie vragen die in de koppies rondgaan. We stoppen bij een plek waar de meeste plantgroepen terug te vinden zijn. Tenminste als je de indeling Algen, Mossen, Varens, Grassen, Kruiden, Struiken en Bomen aanhoudt. Ik verdeel de klas in zes groepjes en zet elk groepje bij een kaart met de plantgroep daarop.

De algen slaan we over en we beginnen bij de mossen. Elk groepje mag op zoek naar de plantengroep. Als ze dat gevonden hebben, mogen ze een klein stukje of onderdelen daarvan meenemen en bij de kaart leggen. Tien minuten later liggen bij alle kaarten mooie stapeltjes van allerhande materiaal; kleine plukjes mos, een varenblad, graspluimen en takken en bladeren van bomen en struiken. Zelfs de kruidengroep heeft uitgebloeide ridderzuring en resten van distels gevonden! Met de hele klas staan we bij elke kaart even stil en leg ik iets uit over de groei van dat plantje. Het begint met algen met bladgroenkorrels die op het land kropen en daar steeds dichte bij het licht wilden zijn. Dus maakten ze blaadjes zodat ze meer groen oppervlak hadden. Ze stapelden die blaadjes en groeiden een beetje omhoog. Opeens waren ze een mosje! In de strijd om het licht groeien de mosjes door en maken de eerste steeltjes en worteltjes. Hupsakee daar zijn de varens geboren! Zo groeien de plantjes langzaam verder en worden groter en ingewikkelder. Soms leg ik het accent op voortplanting; van sporen, naaktzadig en bedektzadig. En van windbestuiving naar bestuiving door insecten.

Soms leg ik het accent op de groei naar het licht en dat de stengels steeds steviger moeten worden. De eerste stengelplanten hebben daar iets heel slims op bedacht. Wij mensen hebben dat turgor genoemd. Ik leg uit dat elke cel een celwand heeft met daarin een celmembraan waarin het water en de bladgroenkorrels zitten. Verder nog wat stofjes maar daar ga ik ze zeker niet mee vermoeien. Dat komt op de middelbare school wel. Ik zie ook de eerste oogjes glazig worden en afhaken. Ik pak gauw een grote envelop en een ballon. Nieuwsgierig worden de glazige oogjes weer wakker. De plantjes drinken water met de worteltjes en dat water gaat in de celletjes zitten. De celletjes raken zo steeds voller en duwen de binnenste zak (het celmembraan) tegen de celwand aan. Ik leg uit dat de envelop de celwand is en de ballon het celmembraan. Allebei zijn ze te slap om uit zichzelf te staan, ze buigen om als ik ze neer zet. Ik doe de ballon in de envelop met het tuitje eruit. De kinderen moeten zich voorstellen dat de lucht die ik in de ballon blaas het water is dat een celletje opneemt. Ik blaas en blaas en opeens kan de ballon niet meer verder. Hij zit strak tegen de envelop aan. Het geheel is nu stevig geworden en buigt niet meer door. Dát noemen we nou turgor. De stevigheid die ontstaat doordat een cel zich volzuigt en tegen de buitenwand aanduwt. Een voor een zie ik de kwartjes vallen, ook bij de glazige oogjes! We hebben weer genoeg gepraat. Er moet gerend worden. Ik moet mijn spulletjes even opruimen dus de kinderen kunnen even vrij spelen. Een enkeling komt me om een juweliersloepje vragen. Ze willen kijken of ze de ballonnetjes in de stengels kunnen zien. Lachend zeg ik dat ze het natuurlijk mogen proberen maar dat daar een grote microscoop voor nodig is.

Markandalletjes

• Nieuwjaarsquiz van Mark en Leij in Bellevue onder regie van team Victor. Altijd geslaagd. Vrijdagavond 3 januari. Bellevue. Chaam.
• Stop Vuurwerkoverlast! Schadelijk voor vogels, dieren, natuur, mensen, gezondheid, milieu, (oog)ziekenhuizen, overheidsdiensten. Oproep aan wethouders Breda en Oosterhout door De Groene Koepel, IVN Mark&Donge, nmv Markkant, Westbrabantse Vogelwerkgroep, Adviesgroep BromN, Milieu Vereniging Oosterhout. Stimuleer alternatieve duurzame feestelijke jaarwisseling. Zie vuurwerkmanifest van 750.000 supporters.
• Winterlandschapswandeling. Krabbebossen, vallei Aa of Weerijs. Zaterdag 14 dec. 13u30. Start Montenslaan-Rijsbergen. Natuurgidsen IVN Dintel en Marklanden.
• Passie voor wilde planten. Lezing enthousiaste ecologe Annelies Jacobs. 300 zeldzame Belgische planten en hun merkwaardigheden. Vrijdagavond 20 dec. 20u. Klapekster, Kolonie 41. Wortel (B). Aanmelden Natuurpunt Markvallei.
• Sportieve actie Kerstopschoning oevers en singels. Zaterdag 21 dec. 10u. Zie nmv Markkant en: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
• Bosuilen baltsen als eerste. Natuurkunst en paddenstoelentafel. Genoeg te zien! 

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge