8-5-2025

Kom horen en kijken in natuurgebied Wouwerbeek! Ik kwam als lid van Flora en Faunagroep op vliegveld Gilze-Rijen zag en hoorde daar regelmatig een populatie boomkikkers, die het daar erg matig deden. Doordat er geen uitwisseling was met boomkikkers uit andere poelen werden deze genitief steeds zwakker door inteelt. Nu zijn er na enkele jaren in ons natuurgebied in Bavel veel gezonde boomkikkers.

De kikker is heel eenvoudig van andere inheemse soorten te onderscheiden door de gladde huid en de egale lichtgroene kleur op zijn rug, en witte buik met ogen van geel tot oranje. Het is de enige soort in heel de Benelux die hechtschijven, kleine schijfvormige structuren heeft aan de tenen en vingers, die doen denken aan zuignappen. Bij het klimmen in bomen speelt de buikzijde ‘n belangrijke rol, door het slijmlaagje aan de buikhuid blijft de kikker beter plakken! Mannetjes worden ± 3 a 4 cm lang, vrouwtjes zijn gemiddeld wat langer ± 4,5 cm.

De natuurlijke biotoop moet bestaan uit een poel met stilstaand water en visvrij zijn omdat anders de eitjes en larve door de vis worden opgegeten. De boomkikker is niet erg kieskeurig maar heeft wel een kleinschalig agrarisch landschap met hagen, houtwallen, weilanden en bosranden en schoon water met een niet te hoog zuurgehalte nodig.

De boomkikker is als alle amfibieën koudbloedig en zit het grootste deel van de dag doodstil op tak of blad. Braam heeft zijn voorkeur en zit daar goed gecamoufleerd en verschalkt zo met zijn lange tong vliegende insecten. ‘s Nachts als er gefoerageerd wordt is de kikker actief.  De voortplanting vindt plaats van april tot juli mannetjes zijn in die periode vaak op de grond of in het water wachtend op ’n vrouwtje hierbij luidruchtig kwakend krek-krek-krek. Als twee mannetjes elkaar te dicht naderen maken ze een ratelend geluid. Alleen de mannen hebben ‘n kwaakblaas en ‘n geelbruine tot grijs geplooide keel die kan zeer ver worden opgerekt en is dan bijna zo groot als de kikker zelf. Het mannetje klemt zich vast aan het vrouwtje, als zij in het water eitjes afzet 200 tot 1400. In klompjes van 5 tot 50 stuks, bevrucht hij die eieren. Deze zijn lichtbruin aan de boven zijde en witgeel aan de onderzijde.

De vrucht ontwikkelt zich snel en het stadium tot embryo kan al na drie dagen zijn voltooid, waarna de larven uit de eieren kruipen, water temperatuur moet 17 tot ruim 20 graden zijn!

Boomkikkers beginnen tussen augustus en oktober met de voorbereidingen voor hun winterslaap, in muizen- of konijnenholen, holle bomen, strooisellaag, boomwortels e.d.

Deze prachtige boomkikker is zo afwijkend aan onze bruine en groene kikker, daar moeten we heel zuinig op zijn. Nee dat is niet genoeg, wij zullen met ons allen zijn leefomstandigheden moeten waarborgen en uitbreiden, maar niet alleen voor deze boomkikkers maar voor heel de natuur en het landschap om ons heen! 

Ad van de Laar – IVN natuurgids gids Mark&Donge

HOERA, EEN NIEUWE AKKER voor Veerle’s Wortels in Breda!

Misschien nooit meer gedacht, maar vasthoudend – soms tegen beter weten in – en alle tegenstand overwinnend is het Veerle en haar honderden medestanders toch gelukt om een nieuwe plek te vinden voor de gezamenlijke zelfoogstuinderij! Iets verderop aan de Koekelberg. Net buiten de formele natuurgebieden. Maar juist variatie en kleinschaligheid zijn de succesfactoren voor de natuur. Zo kan elke soort zijn kans grijpen.

Ook dank aan de bestuurders van Waterschap, Provincie en Breda die uiteindelijk de goede duwtjes gaven! Vrijdag is de pacht ingegaan, compost is gereden, het land geploegd, de uitjes gepoot, bietjes, worteltjes en boontjes gezaaid. Had veel voeten in de aarde, nu handen IN de aarde en vruchten van het land. Uitzicht op het Markdal waar de Koekoek juicht! 

Markandalletjes

• Kastanjebomen showen hun toortsig bloeiende kaarsen aan zonnig voorjaar!
• Ulvenhoutsebos voorjaarswandeling. In mooie maar bedreigde Natura 2000 gebied. Heel drassig, daardoor nooit ‘ontgonnen’. Door stikstof uit landbouw, etc. zeldzame voorjaarsboeiers als Witte Rapunzel, Knikkend Nagelkruid en Bosanemoon ernstig bedreigd. Reddingsacties zijn gestart, maar moeilijk. Zaterdag 10 mei 13.30-15.30. Met IVN natuurgidsen. Aanmelden via website IVN Mark&Donge.
• Natuurverkennerstocht: Vroege vogelwandeling Merkske. Zondagmorgen 11 mei. 6u-10u. Koffie na. Kans op Nachtegalen in Halse Beemden. Natuurpunt Markvallei. Start bezoekerscentrum Vallei van het Merkske (Klapekster). Kolonie 41. Wortel (B).
• Horeca Breda wil door met Hard Cups! Stelt verbeteringen voor. Succes voor nmv Markkant na vele pittige acties. Via statiegeld drastische afname plastic afval bij festivals, carnaval, etc. Gezond verstand, duurzaamheid en volhouden geeft resultaat!  
• Breda krijgt eerste ecoduct over zuidelijke rondweg. Van autoweg naar fietsstraat geeft ruimte voor groenpassage bevers, otters, vossen en nog meer. Laat de eerste niet de laatste zijn!
• Eerste kano’s hebben nieuwe deel Mark (hoogwatergeul) getest. Kanogoten met borstels in stroomdammen functioneren goed!

  

• Ria Lamberts zag vrouwtje Koekoek bij Merkske. En deze was bruin! Dat bestaat dus ook! Iris van der Vlerk zag IJsvogel bij de Mark. Op ooghoogte, van haar dan! En per 1 mei gaven de Blonde d’Aquitaines van gebr. Brouwers het Markdal van Bieberg tot Markweg weer zijn gezicht. En er is nog veel meer te zien…..

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge

1-5-2025

In BN de Stem van maandag: “Ad van de Laar uit Bavel werd vrijdag benoemd tot Lid in de orde van Oranje Nassau! Hij is als natuurgids betrokken bij diverse natuurorganisaties, zoals de Natuurvereniging IVN Mark en Donge en de Stichting Gilde de Baronie. Hij werkt al ruim 25 jaar mee aan de IVN natuurgidsenopleiding. Daarnaast is hij ook nog actief binnen de KBO Bavel: als coördinator van het koor Gaudium Vitae en als vrijwilliger bij Staatsbosbeheer West Brabant”. 

Tot zover BN de Stem. Dus terecht dat Ad als bezige baas deze onderscheiding kreeg.

Zelf weten we dat hij op nog meer terreinen actief is. Neem nou – zeker niet als minste – zijn geregelde stukjes in deze Natuur rond het Markdal, waar hij vanaf het begin zijn warme bijdragen met verwondering en liefde voor natuur in schreef. Inmiddels ruim meer dan honderd-en-tien stukjes!

Bij de laatste natuurgidsencursus kreeg hij van zijn mentorgroep ‘geel’,  als afscheid een fotoboek over zijn bijdragen voor de cursisten. Direct nadat hij zelf natuurgids geworden was, deed hij mee in het cursusteam. Dat was nog in de vorige eeuw (1999!), dus inmiddels 26 jaar! En dat Ad ook actief was in Natuur- en Landschapsvereniging Gilze en Rijen (NLGR) blijkt uit de allereerste ‘Pluim’, die aan Ad toegekend werd! 

Wat de Koning ook niet wist, is dat Ad één van de zes pioniers was die in juli 2006 het bronwater van het Merkske en de Mark in twee dagen over veertig warme kilometers naar de nieuwe haven van Breda droegen. Om daar samen met de wethouder het water al symbolisch te laten stromen! Dat was het begin van de acties voor natuur- en beekherstel van het Markdal. Waar naderhand de Vereniging Markdal door de natuurverenigingen voor werd opgericht, die 100 ha wist te verwerven en het ontwerp met de vrijstromende Mark maakte. Dat nu onder regie van waterschap Brabantse Delta gerealiseerd wordt!

Als je dat allemaal gedaan hebt – met de steun van echtgenote Marce – dan draag je zo’n lintje met ere! En de aanstichter hiervan? George Dirven, de auteur van het standaardboek over het Markdal!

Markandalletjes:

• Het blijft prachtig voorjaarsweer. De eerste bloemen hebben hun zaad al weer verspreid, daar ging het om, doel bereikt!
• Waterschap draagt als nieuwe Djjkgraaf de burgemeester van Winterswijk voor: Joris Bengevoord. Met 40 jaar dan de jongste Dijkgraaf. Met ‘roots’ in Tilburg als student en fractievoorzitter in de gemeenteraad. Wil vooral het waterschap klimaatbestendig maken. Dus werk genoeg!
• Hoopgevend: in Paasvakantie drie enthousiaste jongens (Jord, Luc, Lies) met schepnet visjes aan het monitoren. Natuurlijk stekelbaarsjes, maar ook bermpjes, de zilveren riviergrondels, pos, rivierdonderpad, de Donau marmergrondel en zelfs een jonge meerval. De gegevens gaan naar het Waterschap. Toekomstige natuurbeschermers ?
• Iris Blom (Klimaatburgemeester) meldt: Bijen en biodiversiteit in het museum!
  In het Princenhaags Museum kan je in mei en juni nog elke zondag naar een bijzondere samenstelling komen kijken. Er zijn veel lokale initiatieven te zien die bijdragen aan een bijvriendelijk en biodivers Breda. Veel kennis en inspiratie, waarmee jij ook vast op meer ideeën komt om je eigen omgeving aan te passen of bij te dragen aan een initiatief in de Baronie. Wil je meer? Er zijn ook 2 lezingen en een wildplukwandeling. Laat je inspireren in deze tijdelijke expositie!
• IVN natuurtuin Oranjepolder open zondags vanaf 4 mei. 13-16u. Ontdekplek voor kinderen (en (groot)ouders)  Poelen met kwelwater, hoogstam fruitboomgaard, vleermuizenkelder, insectenmuur, vogel uitkijkpunt, speurtocht waterdiertjes, etc. Om te avonturen met de vrijwilligers. Domeinweg 9. Oosterhout.
• Jan Vermeulen meldt uit het Mark en Leij gebied maar liefst vijfenzeventig Kraanvogels boven de Strijbeekse Heide. Helaas nog op doortocht, al mogen ze best komen broeden! Vanaf half maart werden de eerste Blauwborst en die mooie Gekraagde Roodstaart gezien!
• En Tuinfluiter(s) .. ?. Klein bruin vogeltje, zonder bijzondere kenmerken. Nu door bladeren toch niet te zien. Maarrr … wel goed te horen in Markdal! Prachtige zanger! Te herkennen met de vogelgeluiden app Merlin Bird. Techniek helpt!
• Broedende ooievaars op nieuwe locaties: Bart en Sanne aan de Flodderdreef en bij viaduct Effen. Weer een gemeentelijk natuurgebied! Wordt de Baronie écht natuurgebied? Blijf kijken!

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge

24-4-2025 (Door gastschrijver Dick Klees – Studio Wolverine)

Onze kleinste roofdieren zijn allen marters. Gekenmerkt door een slank, lang lijf met korte poten en een staart die in lengte verschilt. Herkenbaar aan hun sporen met 5 tenen aan de voorvoeten. Zo’n lang lijf maakt dat dieren erg buigzaam zijn, wat goed van pas komt bij het jagen op prooidieren in dichte structuren. De soorten zijn in oplopende grootte, de wezel, de hermelijn en de bunzing.

Reden om hier eens aandacht aan te besteden is hun zorgelijke bestaan. De door ons mensen gebruikte rodenticiden (gif tegen knaagdieren) is zo werkzaam dat het middels doorvergiftiging ook de natuurlijke knaagdier jagers in hun bestaan bedreigt. En dat is lang niet het enige gevaar, omdat het landschap waarin ze dekking konden vinden opgeschoond is of tijdens de oogst in luttele uren verandert van begroeid naar kaal. Reden voor de zoogdiervereniging om het jaar van de hermelijn uit te roepen. En onze provincie Brabant heeft deze soorten beschermd!

In hun afmetingen vertonen ze telkens een beetje overlap en ook in prooidier keuze. Mannen zijn doorgaans 20% groter dan vrouwen. De wezel (11-25cm) als echte muizenjager is zo klein dat hij muizen in hun gangetjes kan achtervolgen. De hermelijn (16 – 31 cm) al een fikse slag groter bejaagt van muis tot konijn. Al is die laatste prooi eigenlijk te groot. Maar hij slaagt er dan ook voornamelijk in om hem niet met pure kracht, maar met uithoudingsvermogen te overwinnen in een langdurige sprint. De bunzing (50-70 cm)  is al weer een stuk groter en heeft een brede range aan prooidieren. Bunzingen bewonen zowel droge als natte gebieden, met de daarbij horende prooidieren. Muskusrat en konijn kan hij de baas, maar ook een aandeel amfibieën staan op zijn menu. En bij gebrek aan een koelkast om overvloedig eten goed te houden hebben ze een heel eigen methode in gebruik. Ze bijten kikkers in de ruggengraad zodanig dat die verlamd raken. Daardoor kun je een voorraad aanleggen van kikkers die niet weglopen en omdat ze nog wel leven, bederven ze niet. Wreed of slim, aan wie is dat oordeel?

Ieder dier probeert op zijn manier het beste van het leven te maken en dat valt niet mee. Want ze delen ook allemaal de nadelen van een lang lichaam. Hun oppervlakte is te groot tegenover de inhoud, heel inefficiënt om warm te blijven. Dat is dan ook de reden dat zeker de twee kleinste, wezel en hermelijn, om de paar uur op jacht moeten gaan om in hun energie behoefte te kunnen voldoen. Wezels moeten 33 % van hun lichaamsgewicht per etmaal eten en verhongeren al bij 24 uur  en hermelijnen hebben wat meer tijd met 36 uur. (En 23% lichaamsgewicht voedsel/etmaal). De grote verliezen worden onvoldoende goed gemaakt door hun vacht die uit twee lagen bestaat. Onder een laag isolerende wolharen, afgedekt door hardere dekharen. Een kwaliteit die de mens ook niet ontgaan is. Marterbont met als ultiem voorbeeld de koningsmantel, die uit honderden velletjes van hermelijnen bestaat. En dat zijn enkel wintervachtjes, omdat de hermelijn als enige van de marters in de herfst een wintervacht krijgt die wit wordt, met enkel de staartpunt zwart. Een goede schutkleur in winters die wit zijn, maar met de huidige klimaatverandering niet meer zo handig. De witte hermelijnen zijn extra kwetsbaar omdat ze opvallen aan zowel prooi als vijand. Gelukkig dat niet alle hermelijnen vasthouden aan deze gewoonte. Maar een haast onoverkomelijk probleem voor deze roofdieren is de verarming van ons landschap. Gebrek aan schuilgelegenheid in de hedendaagse aangeharkte wereld treft zowel hun voedsel (muis en konijn) als hunzelf door op hun beurt zichtbaar te worden voor grotere rovers. Onze alom aanwezige huiskatten spelen daarin een kwalijke rol, maar ook vogels als reigers, ooievaars, uilen en roofvogels. Waar vroeger een slecht jaar gevolgd werd door een beter, komen die inmiddels niet meer voor.

Dick Klees - Dier-ecoloog, gespecialiseerd in roofdieren

Markandalletjes

• Nu explosie van groene bladeren aan bomen. Geen vogel meer te spotten! Wel te horen! De Merlin Bird app is een wondertje in zangvogel herkenning!
  * IVN natuurwandeling De Broskens (Merkske) flora en fauna rond het moeras.  Zeldzaam mooi kronkelende grensriviertje van Vlaanderen en Brabant. Zondag 27 april. 10-15u. (lunch meenemen). Aanmelden via website IVN Mark&Donge.
• Voorstel van Partij van de Dieren om “het Merkske een stem te geven” is aangehouden tot november. Was in Waterschap nog te ‘nieuw’. Nu in de week gelegd tot DB-lid Karin van den Berg de mogelijkheden verkend heeft. Nieuw Zeeland kent dit fenomeen al als eerste. Mooi om via Brabantse Delta de cirkel rond te maken!
• Heropening opgeknapte Kortebeentjespad, voor Snuiters, Snuitjes, Snoeten en Spruiten. Ouderen mogen (op afstand) toezien hoe het jonge grut zich vuil maakt, klautert, rent, rolt, blèt en lacht. Zondag 27 april. 14-17u. “P” Den Rooy. Ulicotenseweg/Meerle (B). Natuurpunt Markvallei. Drankje toe.
• Plataan-Check! Platanen schors zijn maatgevend voor fijnstof in omgeving. Samenwerking Urgenda met WaagFuturelab en ProjectEcorc'Air. Zie website natuur- en milieuvereniging Markkant. Schors verzamelen en opsturen tot 9 mei!
• Natuurherstel: Nieuwe wetlands langs de Broekloop (tussen Valkenberg en Anneville). Lepelaars hebben ze al als voedselbron ontdekt! Dat zit wel goed!

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge

18-4-2025

Vaak wordt voor de bescherming van het leefmilieu als argument gebruikt, dat wij onze kinderen niet mogen opschepen met de vernieling van de natuur en de verontreiniging van het klimaat. Burgemeester Paul Depla van Breda heeft daar een andere variant op gevonden: we moeten zorgen voor een gezamenlijke visie, zodat onze kinderen van een gezond economisch klimaat en voldoende werkgelegenheid kunnen genieten. Daartoe dient nu al voldoende ruimte voor bedrijvigheid te worden gecreëerd. Hij sprak die mening uit op 13 januari tijdens een succesvolle publieksavond in Kievitslaar in Effen.

Eerder op een gedenkwaardige avond in september besloten natuurverenigingen en belangengroepen gezamenlijk actie te gaan voeren voor een onderzoek naar nut en noodzaak van nog meer bedrijventerreinen op kwetsbaar natuur- en woongebied. Daartoe zou een burgerinitiatief worden gestart door Natuur- en Milieuvereniging Markkant, IVN Mark & Donge, de Groene Koepel, de West-Brabantse Vogelwerkgroep, en Adviesgoep BromN, samen met belangengroepen van burgers in de genoemde gebieden. Voor zo’n burgerinitiatief is een procedure nodig bij de gemeenteraad, waarvan de belangrijkste  voorwaarde is ten minste 1600 handtekeningen te verzamelen.

Op donderdag 10 april 2025 zijn die handtekeningen in de Trouwzaal van het stadhuis aan de Grote Markt aangeboden aan de vervangend voorzitter van de gemeenteraad Sven Planken. De voorzitter zelf, burgemeester Depla, was verhinderd. Het waren geen 1600, maar 4338 handtekeningen, in tien dozen. Met een dergelijk aantal nee-stemmers tegen meer bedrijventerreinen nabij de Trippelenberg, SteenakkerNoord, Bavel-Zuid en de Posthorenbij de Oosterhoutse weg, kan de gemeenteraad zich niet onttrekken aan een debat over de bestemming van dit “groene goud”.

Het was Markkant-bestuurslid Dorine Verheijden-Lels die, aldus de verslaggever van De Stem, stelde dat er niets mis is met een gemeente die werkgelegenheid als beleidspunt heeft, maar het moet wel op de goede plek. Volgens haar ontstaat concurrentie met de ontwikkeling van commercieel vastgoed in het buitengebied in andere delen van het land en dan krijg je een race to the bottom. En hou dan nog maar eens de zo nodige natuur voor ons nageslacht over. Om maar niet te spreken van noodzakelijk terugdringen van de stikstof depositie.

Het is nu afwachten, hoe de gemeenteraad het debat voert over nut en  noodzaak van de vier geoormerkte bedrijventerreinen. Democratisch besluit zou zijn, dat lokaal belang hoger wordt gewaardeerd dan het algemeen belang van de economie, welk laatste belang trouwens niet eens goed gemotiveerd kan worden.

Marius Aalders  - Natuur- en Milieuvereniging Markkant

Burgerinitiatief Groene Goud

Vervangend Raadsvoorzitter Sven Planken ontving ‘met dank’ de duizenden handtekeningen! “Ik ben ervan onder de indruk dat jullie dit te weeg gebracht hebben. Heel knap”. Agendacommissie zet nu behandeling met gemeenteraad in gang. Vanuit initiatiefnemers: “Iedereen heel erg bedankt!”.

Geef het Merkske een stem!

Dat is het onderzoeksvoorstel van de Partij voor de Dieren in Brabantse Delta. Is een nieuw fenomeen dat al op enkele plaatsen in Nederland en de wereld vorm krijgt. Zoals zelfs voor een rivier in Nieuw Zeeland. Heeft grote symbolische waarde. Nog koudwatervrees bij betuursleden Waterschap? Wel steun Water Natuurlijk, Natuurterreinen, e.a.    

Markandalletjes

• Met de regenbuitjes direct een explosie van groen. Heel veel pinksterbloemen. Zichtbaar resultaat van nieuwe beleid van maaien, afvoeren, verschralen en absoluut géén kunstmest gebruik.
• Bij Spinolaschans in Lage Vuchtpolder stond vrouw gespannen in boom te turen. Benieuwd gevraagd ‘iets te zien?’ Even stil …. “Ja mijn eerste Blauwborst !!!” Het geluk straalde van haar af!
• Paas vogelstadswandeling. Met Willem Veenhuizen. 20 april. 7u.  Start: hoek Paul Windhausenweg/Gen Maczeckstraat. (bij Tank). Breda. Graag aanmelden. Westbrabantse Vogelwerkgroep.
• Paaswandeling ‘Nattigheid in de Kolonie’. Functie van water vroeger en nu. Zondag 20 april. 14-16u30. Natuurgids Drej Oomen. Bezoekerscentrum Vallei van het Merkske (De Klapekster). Kolonie 41, Wortel (B). Natuurpunt Markvallei.

  

• Ria Lambregts zag eerste Koekoek in Markdal. Ook eerste Kleine Karekiet, laat die zijn nest maar ‘Koekoek-vrij’ houden! Nestkastjes bij IJsvermaak worden ook benut.
• Voor het eerst ooievaars op nestpaal bij Flodderdreef. Als dank voor natuurgebied van Bart en Sanne.
• Jos Brouwers: Kleur-inclusiever! Als je je verdiept in vogelnamen kom ik op een punt dat ik wat kleur mis. We hebben kleurrijke vogelnamen als: Roodborst & Blauwborst, Gele kwikstaart & Witte kwikstaart. De Bonte vliegenvanger en Grauwe vliegenvanger vind ik niet op kleur! De Blauwe kiekendief dan weer wel en ook de Bruine kiek. O ja, we hebben Rode Wouwen en Zwarte Wouwen. En Groene, Zwarte en Bonte spechten. We hebben zelfs een Goudvink en een Koperwiek en een Geelgors en een Zilverreiger. Maar waar is het Oranjekopje of Oranjekop?
  Ja ik ken de vlinder Oranjetip, doet zijn naam eer aan gezien de oranje vleugelpunten. En ik ken de vogel Zwartkop. Het mannetje heeft een zwart ‘petje’ en het vrouwtje heeft een oranje ‘petje’. Mogen we haar misschien “Oranjekop” noemen? Ik wens jullie kleurrijke waarnemingen toe.
• En voor ieder fijne voorjaars Paasdagen!

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge