Ongeveer een jaar geleden kwam ik in een berm in de buurt van het Heksenwiel in Breda-Noord een vreemde struik tegen. Er zaten doorns aan en langwerpige rode bessen. Het bleek boksdoorn (Lycium barbarum) te zijn. Ik was daar later met een groep tijdens een stadsplantenwandeling en één van de deelnemers wees verrast naar de bessen en riep: ‘Gojibessen’. Deze zijn in de handel als zogenaamd ‘superfood’. Het immuunsysteem zou erdoor verbeteren. Een opmerkelijke toeschrijving is remedie voor erectieklachten. Het staat buiten kijf dat de bessen vitaminerijk zijn, maar voor verdergaande claims is weinig wetenschappelijk bewijs.
Voor Breda was de plant een nieuwe soort. Het is niet zo vreemd dat hij hier niet veel wordt waargenomen omdat boksdoorn kalk in de bodem nodig heeft. De vindplaats in het Noorden van Breda, waar de klei begint is dan weer logisch. De verspreiding in Nederland is heel typisch: langs de Zeeuwse en Hollandse kust en langs de rivieren, kortom, waar kalk is.
De struik wordt niet hoog; maximaal drie meter. De takken hebben smalle, lage lijsten en doorns. Ze gaan overhangen bij het ouder worden. De bloemen zijn opvallend paars waarbij de helmhokken met stuifmeel opvallend wit afsteken. Ze zitten met twee of drie in de oksels van bladeren. De bladeren zijn langwerpig en nogal onregelmatig gevormd. In het najaar vallen vooral de helderrode bessen op. De plant is niet wintergroen. De struik maakt een onregelmatige, rommelige indruk. Hij lijkt thuis te horen in een dichte begroeiing waar hij sluip-door kruip-door speelt.
Hij behoort tot de nachtschadefamilie en zoals de meeste leden van die familie is hij giftig. Niet de bessen, maar verder wel alle andere delen. Het is dan ook merkwaardig op internet aanbevelingen te vinden voor de consumptie van bladeren van de bokdoorn. Niet doen!
Er is nog een tweede soort boksdoorn in Nederland: de veel zeldzamere Chinese boksdoorn (Lycium chinense). Die lijkt sterk op de gewone boksdoorn, die overigens ook uit China komt. Het blad is breder en de meeldraden steken verder uit. De boksdoorn is in de 18de eeuw in Nederland ingevoerd om medische redenen. In China had en heeft de gojibes een grote naam in de bevordering van de gezondheid en in onze tijd is de bes herontdekt.
In het Nederlandse woord boksdoorn betekent ‘boks’, tros. Denk aan bouquet. Doorn verwijst naar de doorns op de takken. De geslachtsnaam ‘Lycium’ is afgeleid van de oude staat Lycië in Klein-Azië. De soortaanduiding ‘barbarum’ betekent buitenlands. Men heeft er nogal met zijn petje naar gegooid in de naamgeving. Goji in gojibes is overgenomen uit het Engels alwaar het een verengelste uitspraak is van het Chinese woord voor de plant.
Aad van Diemen – Natuur- en stadsplantengids IVN Mark&Donge
Markandalletjes
- Stortregens en hoosbuien, prompt ging de Bavelse Leij weer stromen! Goed voor waterstand, vissen en natuur.
- Het belang van duisternis werd in de Nacht van de Nacht volop beleefd op Wolfslaar. Een tiental IVN posten met legendes, magisch vuur, bloeddorstige weerwolven, sterrenbeelden, enz. gaven een spannende sfeer in de duisternis. Met een tevreden slot van warme chocolademelk voor de ruim honderd duisternis wachters.
Historische ontdekking: vuur! Fotograaf: onbekend - Elke eerste zaterdag van de maand op stap met de IVN Fotowerkgroep. Ook nu op zaterdag 1 november. 9-11u. Elke derde woensdagavond van de maand nabespreken met de gemaakte foto’s. Info en aanmelden zie website IVN Mark en Donge - Fotowerkgroep.
- Natuurwerkdag in Ons Domein. Zaterdag 1 november. 9u30-14u. Wilgen knotten, snoeien, takkenrillen maken, poel schonen. Leuk voor kinderen en hun groten! Domeinweg 9. Oosterhout. Natuurtuin IVN Mark&Donge.
- Cursus Spoorzoeken. Door de van radio en TV bekende bioloog Joeri Cortens. Drie theorie avonden en excursie. Start: donderdag 6 november. 19u30-22u00. In Klapekster. Wortel (B). Aanmelden via website Natuurpunt Markvallei.
- Oude landbouwtechnieken. Voordracht door Laura Danckaert in bezoekerscentrum Vallei van het Merkske. Inspiratie voor hedendaagse biodiversiteit, waterbeheer en landbouw. Vrijdagavond 7 november. 20-22u. Vallei van het Merkske. Kolonie 41. Wortel (B). Natuurpunt Markvallei.
- Ossengoor wandeling (5km) met Leo Nagelkerke. Bekend van vele stukjes. Weiland in Chaamse Bossen is weer groot ven geworden. Natuur met vogels greep zijn kansen. Zaterdagmorgen 8 november. 9-12u. Kruising Geuzenpad-Nieuwe Maastrichtsebaan. Chaam. Aanmelden. Website West Brabantse Vogelwerkgroep.
- Alle tijden zijn in wintertijd. Even wennen!
Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge