Boomstam Henk, NatuurWijzer, IVN-gids Mark & Donge 12-12-2024
Turgor, vloeibare stevigheid. Het eerste koude winterweer heeft zich aangediend. De rijp ligt als poedersuiker over het grasland. De eerste sporen van vogelpootjes en ander klein grut tekenen zich al af. Net als de grove sporen van wandelaars en honden. We struinen het bos in. Vandaag gaan we het hebben over bomen en planten. Waar komen die eigenlijk vandaan? Wat was de eerste plant? Mooie vragen die in de koppies rondgaan. We stoppen bij een plek waar de meeste plantgroepen terug te vinden zijn. Tenminste als je de indeling Algen, Mossen, Varens, Grassen, Kruiden, Struiken en Bomen aanhoudt. Ik verdeel de klas in zes groepjes en zet elk groepje bij een kaart met de plantgroep daarop.
De algen slaan we over en we beginnen bij de mossen. Elk groepje mag op zoek naar de plantengroep. Als ze dat gevonden hebben, mogen ze een klein stukje of onderdelen daarvan meenemen en bij de kaart leggen. Tien minuten later liggen bij alle kaarten mooie stapeltjes van allerhande materiaal; kleine plukjes mos, een varenblad, graspluimen en takken en bladeren van bomen en struiken. Zelfs de kruidengroep heeft uitgebloeide ridderzuring en resten van distels gevonden! Met de hele klas staan we bij elke kaart even stil en leg ik iets uit over de groei van dat plantje. Het begint met algen met bladgroenkorrels die op het land kropen en daar steeds dichte bij het licht wilden zijn. Dus maakten ze blaadjes zodat ze meer groen oppervlak hadden. Ze stapelden die blaadjes en groeiden een beetje omhoog. Opeens waren ze een mosje! In de strijd om het licht groeien de mosjes door en maken de eerste steeltjes en worteltjes. Hupsakee daar zijn de varens geboren! Zo groeien de plantjes langzaam verder en worden groter en ingewikkelder. Soms leg ik het accent op voortplanting; van sporen, naaktzadig en bedektzadig. En van windbestuiving naar bestuiving door insecten.
Soms leg ik het accent op de groei naar het licht en dat de stengels steeds steviger moeten worden. De eerste stengelplanten hebben daar iets heel slims op bedacht. Wij mensen hebben dat turgor genoemd. Ik leg uit dat elke cel een celwand heeft met daarin een celmembraan waarin het water en de bladgroenkorrels zitten. Verder nog wat stofjes maar daar ga ik ze zeker niet mee vermoeien. Dat komt op de middelbare school wel. Ik zie ook de eerste oogjes glazig worden en afhaken. Ik pak gauw een grote envelop en een ballon. Nieuwsgierig worden de glazige oogjes weer wakker. De plantjes drinken water met de worteltjes en dat water gaat in de celletjes zitten. De celletjes raken zo steeds voller en duwen de binnenste zak (het celmembraan) tegen de celwand aan. Ik leg uit dat de envelop de celwand is en de ballon het celmembraan. Allebei zijn ze te slap om uit zichzelf te staan, ze buigen om als ik ze neer zet. Ik doe de ballon in de envelop met het tuitje eruit. De kinderen moeten zich voorstellen dat de lucht die ik in de ballon blaas het water is dat een celletje opneemt. Ik blaas en blaas en opeens kan de ballon niet meer verder. Hij zit strak tegen de envelop aan. Het geheel is nu stevig geworden en buigt niet meer door. Dát noemen we nou turgor. De stevigheid die ontstaat doordat een cel zich volzuigt en tegen de buitenwand aanduwt. Een voor een zie ik de kwartjes vallen, ook bij de glazige oogjes! We hebben weer genoeg gepraat. Er moet gerend worden. Ik moet mijn spulletjes even opruimen dus de kinderen kunnen even vrij spelen. Een enkeling komt me om een juweliersloepje vragen. Ze willen kijken of ze de ballonnetjes in de stengels kunnen zien. Lachend zeg ik dat ze het natuurlijk mogen proberen maar dat daar een grote microscoop voor nodig is.
Markandalletjes
- Nieuwjaarsquiz van Mark en Leij in Bellevue onder regie van team Victor. Altijd geslaagd. Vrijdagavond 3 januari. Bellevue. Chaam.
- Stop Vuurwerkoverlast! Schadelijk voor vogels, dieren, natuur, mensen, gezondheid, milieu, (oog)ziekenhuizen, overheidsdiensten. Oproep aan wethouders Breda en Oosterhout door De Groene Koepel, IVN Mark&Donge, nmv Markkant, Westbrabantse Vogelwerkgroep, Adviesgroep BromN, Milieu Vereniging Oosterhout. Stimuleer alternatieve duurzame feestelijke jaarwisseling. Zie vuurwerkmanifest van 750.000 supporters.
- Winterlandschapswandeling. Krabbebossen, vallei Aa of Weerijs. Zaterdag 14 dec. 13u30. Start Montenslaan-Rijsbergen. Natuurgidsen IVN Dintel en Marklanden.
- Passie voor wilde planten. Lezing enthousiaste ecologe Annelies Jacobs. 300 zeldzame Belgische planten en hun merkwaardigheden. Vrijdagavond 20 dec. 20u. Klapekster, Kolonie 41. Wortel (B). Aanmelden Natuurpunt Markvallei.
- Sportieve actie Kerstopschoning oevers en singels. Zaterdag 21 dec. 10u. Zie nmv Markkant en:
Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. . - Bosuilen baltsen als eerste. Natuurkunst en paddenstoelentafel. Genoeg te zien!
Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge
