7-8-2025

Een windstille, warme, zonovergoten wandeling, start weer vanaf de Duivelsbrug. Het water van de Mark als een spiegel, helaas geen vogelactiviteiten. We lopen rustig verder langs de kikkerpoel. Laag water, is toch een redelijke diepte geworden, met een fraaie rietkraag er omheen.  Ja, aan de overkant een koerende Holenduif. De omgeving was zo stil dat deze vaak zo weinig hoorbare ‘zang’ goed te herkennen was. Trouwens totaal drie koerende Holenduiven tijdens de gehele wandeling. De Holenduif, is een  halfholenbroeder, ze zijn ook in de stad hier en daar aanwezig nabij ‘etage’ schoorstenen.

Vanaf de boogbrug komt recht op ons af, een Fuut aangezwommen, de golven vormen een lange brede prachtige ‘V’ in het stille water. Vanwege de nog hoge grasvegetaties en overige begroeiing geen vogelactiviteiten! Tja, toch al af en toe een zacht roepje, komende vanuit de struiken, van een al doortrekkend, of zwervend Tjiftjafje, op weg naar zuid Europa..

Het broedseizoen van vele soorten zit er al weer op, en vele jongen, met hun ouders zwerven nu wat rond of gaan geleidelijk aan weer richting de overwinteringsgebieden. Dus ook al, deze Tjiftjaffen.  Enkele Boerenzwaluwen vliegen laag over de grazige vegetatie en profiteren van de opgejaagde vliegen en andere insecten, veroorzaakt door een aantal fraaie koeien. Tevens foerageren een aantal Houtduiven in deze lage grazige vegetatie van de vele vrijkomende graszaden.

Tjonge wat een bewegingen nabij een van die ‘dode riviermarkarmen’,  Een achttal Zwarte Kraaien veroorzaken dit rumoer! Drie jonge kraaien bedelen en roepen om voedsel bij de verschillende ouderparen. Een drukte van belang in de overige stilte….. ! Vanaf de stuw, in de verdere oever een zestigtal Gauwe ganzen deze keer. Waar zijn de anders zo vele Grote Canadese ganzen gebleven??  Ik heb er maar zes geteld.

Verder in het dal, achter de stuw nog acht Blauwe Reigers, enkele Wilde eenden, en natuurlijk  Waterhoenen en Meerkoeten. We lopen alweer terug, in de verte de lachende roep van de Groene Specht. Heee leuk, het roepje van een Boomkruiper, ik had hem dit jaar nog maar heel weinig gehoord of gezien! Ja je hoorde die Groene Specht, en dan zie hem ineens in de notenbongerd, op de grond scharrelend in het gras, op zoek naar mieren, zijn hoofdvoedsel. Prachtig om te zien en had ons in het geheel niet in de gaten! 

Toch even langer wachten nabij het waterschapskantoor of er nog Gierzwaluwen aanvliegen, nabij de ingemetselde neststenen aan de noordzijde. Helaas stil. Trouwens, was het u al opgevallen dat de meeste Gierzwaluwen rond de 20e juli alweer vertrokken waren. Vroeger weg als andere jaren?? Misschien wel een moeilijk broedseizoen gehad vanwege de enorme hitte op en in de daken, nestkasten en ingemetselde neststenen ..!  

Welja sta je daar te wachten en te kijken, kwetteren er plots een aantal Boerenzwaluwen boven me uit de top van een inlandse Zomereik.  Al een tiental Boerenzwaluwen, bijna allemaal juvenielen, (korte staart), nu al uitrustend boven ons op de enkele dode takken, na diverse voedselvluchten rondom de nog liggende, herkauwende koeien.  

Terug lopend vanuit de tuinen van Bouvigne wat roepjes en geluiden van Kool- en Pimpelmezen. Nog en kijkerblik over IJsvermaak, helaas het bleef stil ! Toch geen stille tocht, zo zie je maar weer, altijd wat te beleven in het vogelleven, houdoe !!

Willem Veenhuizen – West Brabantse Vogelwerkgroep

Markandalletjes

• Wisselvallig, dus ook geregeld zon!
• Kruidentheewandeling met ‘kruidenvrouwtjes’ Marga en Rie. Zaterdagmorgen 9 augustus, 9u30-12u. BC Vallei van het Merkske. Aanmelden website Natuurpunt Markvallei.  
• Galderse Heide: IVN natuurwandeling zondagmorgen 10 augustus. 10u-12u. Gebied in ontwikkeling, natuurontwikkeling en recreatieve natuurbeleving. Aanmelden, website IVN Mark&Donge.  
• Vakantie? Maar Burgerinitiatief trekt bij de provincie aan de bel voor ‘Behoud van het Groene Goud’. Bredase coalitieblok wilde geen onderzoek naar ‘nut en noodzaak’, ondanks veel achterhaalde gegevens en 4331 handtekeningen. Maar kondigt wel provinciale verkenning naar Regionale Economische visie aan! Gemeenteraad zwijgt, maar Burgerinitiatief vraagt naar doel en wanneer klaar. En vraagt ook om ‘participatie’ zoals Omgevingswet wil. B&W en wethouder van Vliet passieve plaatsing op Internet voldoende. Misschien eens een cursusje volgen?

  

• Discussie over wandel/struin pad tussen Ulvenhout en de Mark/Blauwe Kamer. Buitenste bewoners van Ulvenhout willen geen wandelaars in hun ‘blikveld’ zien. Maar van wie is het uitzicht? En kijk eens in de spiegel, hoe is het blikveld vanuit Markdal naar de buitenkantje  van Ulvenhout?
• Boomsingels, heggen, hagen geven perspectief, dieptewerking en versterken natuur. Bovendien beschutting voor vogels, kleine dieren én mensen. Markdal was van oudsher een ‘heiningen’ landschap. Dus …. ?
• Praktijkworkshops Ruimtelijke Plannen. Leren van Praktijkvoorbeelden. Adviesgroep BromN (GroeneKoepel, Markkant, IVN Mark&Donge, WestBrabantseVogelwerkgroep) wil zijn ervaring met natuurbescherming via ruimtelijke plannen graag delen. Zodat die ruimer ingezet kan worden. Daarvoor drie workshops op maandagen (Belcrumhuis 20, 27 okt, 3 nov). Zie o.a. website WestBrabantse Vogelwerkgroep. Voor ná de herfstvakantie … !

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge

17-7-2025

Ik denk dat veel mensen, net zoals ik, een gevoel van herkenning hebben als ze langs een rivier als de Mark lopen of fietsen. Niet alleen een directe herkenning van de plekken waar je al eerder bent geweest, zodat je weet waar je bent, maar eerder een gevoel van thuishoren. Ik weet het, dit klinkt misschien wat zweverig, maar ik voel me op bepaalde plekken nu eenmaal meer thuis dan op andere en ik probeer er al enige tijd de vinger achter te krijgen wat dat nu is. Ik kwam erachter dat dit verschijnsel soms wordt aangeduid als ‘plaatsgevoel’, of, vaker nog, met de Engelstalige term ‘sense of place’: een sterk gevoel van verbondenheid met een bepaalde locatie. Dat heeft te maken met de kenmerken van die plek: je zult eerder een plaatsgevoel ontwikkelen voor het bos vlakbij de plek waar je opgroeide, dan voor een McDonald’s restaurant, een supermarkt of een andere dertien-in-een-dozijn-plek. Authentieke plaatsen met unieke eigenschappen; dat is waar we als mens op aanslaan, hoewel het erg persoonlijk is wat nou de precieze redenen zijn waarom je je op de ene plek meer thuis voelt dan op de andere.

Toen ik jaren geleden de gelegenheid had om in Zuid-Rusland in de overstromingsvlakten van de Wolga te werken (dat kun je je nu nauwelijks meer voorstellen) voelde ik me meteen thuis langs het water en in de moerasbossen. Ik had het gevoel dat ik dit landschap snapte en me ertoe kon verhouden. Heel anders dan de steppe buiten het rivierdal. Eindeloze grasvlakten die zich zacht glooiend duizenden kilometers uitstrekten: daar voelde ik me nietig en niet op mijn plek. Dat landschap was te groot en onbarmhartig voor mij.

Ik heb gemerkt dat ik altijd naar het water trek: vennen, rivieren en beken geven me een gevoel van ordening van de ruimte. En water is voor mij een bron van verwondering. Op het raakvlak van land en water gebeurt van alles dat me interesseert en waarbij ik me betrokken voel. Daar komt bij dat rivieren mij een gevoel van continuïteit geven die ik heel prettig vind. De Mark stroomt van Merksplas naar Breda en dan verder tot aan de Dintel en het Volkerak en dat doet hij al heel lang! En de kans is behoorlijk groot dat hij dat ook nog lang blijft doen. En gedurende mijn leven tot nu toe komt de rivier steeds weer terug en loop en fiets ik er langs (en zwem ik er soms ook in), alsof de rivier een oude bekende is. En zoals mensen die je lang kent, of waar je mee opgroeit, verandert de rivier, zonder zijn essentie te verliezen.

Bovenstaande is allemaal niet uniek en is allang al eens door anderen gezegd, maar ik wilde het er toch nog eens over hebben, omdat die “persoonlijkheid” van de rivier allerlei vragen bij me opriep: ervaren anderen ook de verbondenheid die ik voel met die plek? Maar ook: is die rivier er voor ons, of is hij/zij een ding op zichzelf met een eigen bestaansrecht, onafhankelijk van de mens? Het zal niemand verbazen dat ik ernaar neig om te denken dat de rivier er (ook) voor zichzelf is en een aantal onvervreemdbare rechten heeft. In Nieuw-Zeeland is in 2017 voor het eerst een rivier (de Whanganui-rivier) tot rechtspersoon benoemd. Dat klinkt misschien gek, maar bedrijven kunnen ook een rechtspersoon zijn, dus waarom een rivier, bos of berg niet? Omdat een rivier zelf niet voor zijn rechten kan opkomen is het wel nodig dat de voogdij goed wordt geregeld en dat zijn uiteraard mensen die het belang van de rivier zelf centraal stellen. In Nederland is het zover niet en de maatschappelijke ontwikkelingen lijken momenteel niet gunstig voor meer rechten voor de natuur, maar misschien dat goede voorbeelden navolging krijgen en onze geliefde plekken beschermd worden.

Leo Nagelkerke, West-Brabantse Vogelwerkgroep

Markandalletjes

• Ooievaars jong Gilzerwouwerbeek, met maar één ouder, toch gezond uitgevlogen! Meldt Joke Oomen.
• Big Jump. “Te water voor Proper Water’. Voor die goede zaak sprongen zondagmiddag “Jumpers” in heel de Aschputten en de rest van Europa stipt om 15u te water. Met o.a. Hoogstratense schepen Arnold Wittenberg, kleinzonen met ondervoorzitter Natuurpunt Markvallei Carlo Van Boxel, en (icognito) Waterschapsbestuurder Karin van den Berg. Alles in grensontkennende samenwerking van Natuurpunt met Vereniging Markdal (NL). Volgend jaar weer in het ‘ollandse. Die aandacht blijft nodig, want de (ecologische) waterkwaliteit is nog lang niet op orde. Zo zei Carlo Van Boxel dat er van de ruim 150 Vlaamse waterlopen maar ééntje voldoet aan de KRW (Kader Richtlijn Water) en dat kan forse boetes kosten. Burgemeester Tinne Rombouts zag echter wel wat motiverende lichtpuntjes. Al werd in de wandelgangen (en die zijn er buiten heel wat) gewezen op de besmettelijke e.coli bacterie, die alleen overleeft in riolen en darmstelsels van mens en dier. Bij het van de akkers afspoelen van overtollige mest worden bij monitoring direct gevaarlijk hoge concentraties E.coli gemeten. Vorig jaar kon de Big Jump bij Galder niet doorgaan vanwege de riooloverstort daar. Dus forse aansporingen voor de oorzaken die bekend zijn! Maar gelukkig is het Merkske het ‘properste water van alles!’ Dus een stimulans voor meer grensontkennende samenwerking! Hans de Vries (vz Ver. Markdal) citeerde een paar fietsende Santiago pelgrims die de route langs de Mark als het mooiste van hun tocht benoemden. Maar pas na hun thuiskomst!

  

• IVN Natuurwandeling Vierde Bergboezem (benoem de andere drie?) – Haagse Beemden Bos. Deze boezem kan bij westelijke opstuwing drie miljoen kubieke meter water bergen, om Bredase voeten droog te houden. Zondag 20 juli 13.30-15.30. Aanmelden via website IVN Mark&Donge.
• Henny Radstaak van Vroege Vogels kwam op bezoek voor het inspirerende sluitstuk van Markdal-Noord met ‘moeras’. Uitzending … horen we nog?

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge  

9-7-2025

Het belooft een erg warme dag te worden. Ik loop met de groep van school via het Markdal langs Landgoed Nuwenhuys naar de Blauwe Kamer. Ik loop wat sneller dan normaal zodat we snel op het kruispunt bij het bankje zijn. In de schaduw van de beukenbomen en tussen de verkoelende varens. Hier is het duidelijk een paar graden kouder dan in de volle zon.

De bomen geven natuurlijk schaduw en door het ‘uitademen’ van waterdamp via de huidmondjes in de blaadjes, brengen ze ook verkoeling en dat voel je. Natuurlijke airco-units!

Dit uitademen is een belangrijk onderdeel van het watertransport in de bomen en planten. Door het ‘uitademen’ van water ontstaat er een soort aanzuigende werking van water uit de takken die dat op hun beurt weer uit de stam halen. Uiteindelijk zorgt dit voor wateropname door de wortels.

Ook draagt deze transpiratie bij aan de waterkringloop. Het verdampte water condenseert en druppelt weer neer op de aarde. Het is iets te abstract voor de kinderen, merk ik. Laten we eerst maar eens een hapje en een sapje doen na de wandeling. Na de pauze vraag ik ze om in groepjes eens op zoek te gaan naar een opa/omaboom, een vader/moederboom, een puberboom en een babyboom. Als ze die hebben gevonden mogen ze eens kijken naar vorm, grootte, stamdikte enz. Maar ook vraag ik ze eens na te denken over of de bomen elkaar of hun kindjes helpen. En hoe doen ze dat dan? Een meisje heeft na een tijdje onderzoeken met haar levendige fantasie een heel sprookje bedacht. Ik vraag ernaar en ze struikelt over haar woorden om het te vertellen: “Deze lijsterbes is de moeder en daaronder staan de kindjes, die ze beschermt door er overheen te hangen. Ze is beschadigd bij de bast want ze is gescheiden van haar mannetjeslijsterbes! Verder op staat een andere mannetjeslijsterbes. Van allebei glanzen de blaadjes een beetje. Dat doen ze om zich mooi te maken voor elkaar want ze zijn allebei een beetje verliefd op elkaar. Hoe dit liefdesverhaal afloopt weet ze nog niet.”

Verderop verbazen een paar kinderen zich over een klein plantje bij de boom. Het blijkt een babyboom van de grote beuk. Een klein beukennootje heeft zich ontkiemt en met de twee ‘vlinderblaadjes’ de eerste fotosynthese voor elkaar gekregen. De eerste èchte beukenblaadjes zijn er ook al. De realisatie dat de kinderen nu groter zijn dan een babybeukenboom zorgt voor hilariteit en een machtig gevoel. Als ik ze vertel dat de moederboom met haar worteltjes ook haar best doet om haar kindje eten te geven is de verbazing compleet. Dus, dus, dus…. Onder de grond lopen een soort kanaaltjes die eten geven aan de kindjes? Klopt! En ik vraag ze om eens met takken een cirkel rondom de moederboom te maken. De rand moet komen te liggen tot waar zij denken dat de wortels van de boom komen. Een enkeling kijkt verwonderd naar de kruin en zoekt de rand. Die slimmerik heeft het in de gaten. Meestal heeft een boom net zo’n groot wortelnetwerk als dat de kruin groot is.

Een ander groepje is met de naastgelegen boom hetzelfde aan het doen. Er ontstaat een beetje onenigheid. Jullie lopen door onze wortels heen, Nee jullie door de onze. Ik ga erbij staan en vraag of de twee bomen nu ook ruzie aan het maken zijn. De kinderen denken na en eentje zegt nee, die groeien langs elkaar heen. Of ze maken contact met elkaar, zeg ik. Zo ‘praten’ bomen ook met elkaar.

Het probleem is al opgelost en daar waar de cirkels elkaar raken worden gebroederlijk de takken naast elkaar gelegd. Ik kijk nog eens rond en zie een clubje nog vol op onderzoek naar een puberboom, andere kinderen zijn weer verder in een andere fantasie. Ik laat ze nog even genieten en dan gaan we lunchen.

Boomstam Henk, NatuurWijzer, IVN-gids Mark & Donge

Markandalletjes

• Beetje regen? Welkom voor de natuur en boeren! Geniet van de vakantie, in buitenland, Nederland én het Markdalland!
• ‘te water voor proper water’. Dat is de Big Jump en is nog steeds nodig. Het buitenwater wordt beter, maar voldoet nog lang niet aan de EU standaard van ‘ecologisch gezond water’. Dat zou nu al in 2027 moeten. Daarom springen op zondag 13 juli in heel Europa mensen te water. Al het buitenwater moet gewoon geschikt zijn om te zwemmen! Dit jaar organiseren Natuurpunt Markvallei (B) en Vereniging Markdal (NL) samen de Big Jump. In de Aschputten (bij de ‘stuw’). Het ludieke statement begint om 14u met het aanmoedigen. De - soms carnavalesk verklede - ‘Jumpers’ plonsen demonstratief om 15u te water. Kom per fiets!
• Zaterdag was al een magische avond met verschillende ratelende Nachtzwaluwen in Den Rooy. Met toelichting door Marcel Verschueren en Annick Verbinnen. Mooi dat dit stuk bos door Natuurpunters geschikt gemaakt is! Laatste kans voor Nachtzwaluwen is nu zaterdag 12 juli 21u. Zwart Goor. Merksplas. Kapel van het Geheul. Aanmelden via website Natuurpunt Markvallei.      
• Natuurwandeling Geluidswal-Bavelse Leij. (Nieuw Wolfslaar). Prachtige natuurlijke bloemenzee op 15 meter hoge geluidswal. Zondag 13 juli. 10-12u. aanmelden via website IVN Mark&Donge. Ook het vlonderpad door de lager stromende Vallei van de Bavelse Leij is een natuurbeleving waard!
• Gemeente Breda wil méér hectares bedrijventerrein voor ‘circulariteit’. Circulariteit betekent toch juist HERgebruik van ‘GROND’stoffen? Waarvoor heb je dan MEER grond nodig? Kromme redenering?
• Lian Geurdes meldde twee strak over het water van de Mark bij het Kippenbruggetje vliegende vogels met glimmend blauwe rug. Haar eerste twee IJsvogels ooit! Wat een geluksvogel!

  

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge

3-7-2025

Waar ik veelal over schrijf en vertel, is over de beleving tijdens mijn natuurwandelingen. Dat wordt door deelnemers erg gewaardeerd. Ook werd er steeds gevraagd, wanneer komt het in de krant (toen nog Nieuw Ginneken) of  nu digitaal in ``Ons Ulvenhout? Mijn recentste beleving is: `Het heeft zijne Majesteit de Koning behaagd´ om met een lintje gedecoreerd te worden. Daar wist ik niets van, maar dan ook in het geheel niets.

Hoewel onze 2 dochters waren wel ingelicht. Ze hadden ons, mij en Marce, samen gevraagd om naar een ander huis van onze zoon en schoondochter te gaan kijken. Dat was goed maar ik moest snel terug in Bavel zijn voor een optreden in Groot Brabant (dagopvang) met ons Gemengd Senioren koor Gaudium Vitea. Maar onderweg kregen we bericht om de andere schoonzoon op Lijndonk op te halen, want hij wilde ook mee. Daar stond hij met onze jongste kleindochter met een ‘colbert’ voor mij op te wachten. Met de net gearriveerde locoburgemeester.

Het was zo vreemd ik had nog steeds geen idee wat er gaande was. Het duurde nog even voor het bij mij doordrong. De loco burgemeester kwam het lintje opspelden!!! Dat alles werd aanschouwd door veel familie vrienden, kennissen, collega´s en buren!! Zo bijzonder, geweldig, in prachtige omgeving en natuurtuin!! Dat moest ik nog even persoonlijk kwijt!

En dan nu Boomkikkers spotten.

De natuurlijke beleving was deze keer het warme weer, zonder regen, zodat het erg droog en zelfs brandgevaarlijk werd op heide en in bermen. Ook was er een sproeiverbod op akkers en weilanden. Maar in de poelen in Wouwerbeek waren op warme zomeravonden de groene kikkers in grote aantallen aanwezig. Van mannelijke boomkikkers waren er heel erg veel in de vroege avond met veel geluid uit hun grote blaaskaken. Ik heb daar vaak braamwallen afgespeurd naar die koddige groene beestjes die onopvallend op een blad zitten te zonnen of als aapjes langs takken omhoog kruipen, Het is erg mooi om te zien. Spannend of je er veel of weinig, kleine of volwassene zult aantreffen en waar. Hoe langer je ermee bezig bent, hoe meer je je verdiept in het leven van de boomkikker. Hoogtepunten zijn natuurlijk het vinden van jong leven in het water. En de eerste heel jonge dieren, die zich uit de poel via de naast liggende braamtakken om hoog werken. Kikkertjes van eigen bodem dus, slechts een centimeter groot. 

Ik snuffel ook op plaatsen waar ze nog niet worden verwacht. Spannend na het zoeken is ook het luisteren naar het mannenkoor in de poelen. Om te weten hoe groot de populatie ongeveer is, moet er geluisterd worden in de  duistere uurtjes. De mannetjes willen een vrouwtje versieren met een  ongelooflijk hard kwaakgeluid. Als je bij de poel bent aan gekomen, moet je nog onderscheiden hoeveel mannen je tegelijk  hoort. Ik struin veel rond in dit prachtige natuurgebied. Voordeel van het bespieden van de boomkikker is, dat het goed weer moet zijn!       

Ad van de Laar – natuurgids IVN Mark&Donge

Markandalletjes

• In de koele midzomernacht staat de zomerdriehoek markkant hoog aan de zuidelijke hemel. Ataïr, Deneb en Wega kennen hun opvallende plek. 
  Burgerlijke ongehoorzaamheid? In een flash verscheen er toch een spandoek ‘Behoud het Groene Goud’ in de Bredase raadszaal. Het hing er net lang genoeg voor een foto!
• Voor impressies van de vaak teleurstellende bespreking over het burgerinitiatief ‘Behoud het Groene Goud’ met de Coalitie raadsleden (o.a. VVD en GL-PvdA) zie de evaluatie op website www.burgerinitiatiefbehoudhetgroenegoud.nl/nieuws. Maar ook de hartverwarmende steun van de kleinere SP, PvdD, Breda Beslist, Forum, LPF en 50 plus.

  

• Veel waarderende woorden, maar het initiatief werd door het Coalitie blok weggestemd. Voor het Burgerinitiatief is dit niet het einde “maar het begin om tot een duurzaam ruimtelijke Bredaas beleid te komen, met behoud van het Groene Goud!”   
• Kader Richtlijn Water (KRW) wordt nu, na heel lang talmen bij veel waterschappen, serieus genomen. In 2027 (nog maar twee jaar) moet het water ‘ecologisch gezond’ zijn. Anders dreigen er forse boetes. Waterschap besloot unaniem (!) tot extra ‘impuls maatregelen’ die in de komende twee jaar resultaat moeten hebben. Is Brabant breed afgestemd met andere Waterschappen, Provincie en Vlaanderen. Zullen binnen twee jaar de zalmen spartelen in de Mark?  
• Natuurwandeling Gebruik van planten. Zondag 6 juli 10-12u. Wolfslaar Breda. 
  Planten zijn de basis van het leven op aarde. Onze verre voorouders wisten veel meer van de natuur dan wij. Welke toepassingen kunnen we nog steeds benutten? Aanmelden via website IVN Mark&Donge.
• IVN Natuurtuin ‘Ons domein’ in vakantie alle zondagen 13-16u open. Dé ontdekplek voor kinderen, ook voor waterbeestjes. Domeinweg 9, Oosterhout. Fiets aanbevolen.
• Raven zijn na 100 jaar terug in Breda! SBB boswachter Jarno van Bussel ontdekte in maart een nest met vier jongen, waarvan er twee uitgevlogen zijn. Het eerste succesvolle broedgeval! (bron:  website WBr VWGr). Raven werden (vanaf de Towerbridge?) via Hoogstraten hier al vaker waargenomen. Zelfs roepend op het Ginnekenmarktje. Het zijn tenslotte sociale dieren!

  

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge