Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge 21-11-2024

Meer apotheker dan boer was het gevoel geworden van de ‘gangbare’ boer in Noord Drenthe op zijn grote veehouderij. Maar de  twijfel sloeg toe: was het geen uitputtingsslag geworden? En het afhankelijk zijn van kunstmest voor voldoende gras en koeien die met veel krachtvoer, extra mineralen en voedingssupplementen ‘op de been’ werden gehouden gaf hem dat gevoel van apotheker. Samen met de steeds grotere afhankelijkheid van de leveranciers en erfbezoekers van die producten. De stijgende kostprijs moest terug verdiend worden door meer melk per koe. Dat gaf het gevoel van klem zitten in een productiemodel met meer werk voor hetzelfde inkomen.

Hoe dan wel? Adviseurs zeiden om meer koeien te nemen, te investeren en te lenen bij de bank. Totdat anderen hem op andere gedachten brachten, en hij koos voor het ‘bioboerschap!’. Omschakelen was natuurlijk lastig, alle boerderij ervaring was waardeloos geworden. Gaf ook veel twijfel, maar het lukte om tegenstrooms te gaan boeren. Met zo weinig mogelijk ingevlogen hulpmiddelen en andere oplossingen dan de gebruikelijke van de agroindustrie. Maar met moed, doorzettingsvermogen en een netwerk van meer mensen die het anders durfden te doen,… lukte het!

Een bevrijdende keuze! Kiezen voor oplossingen met natuurlijke processen, maakt je baas op eigen erf. De oplossing was het minimaliseren van input - wat er niet in komt, komt er ook niet uit -  en het extreem veel weiden van de koeien in kruidenrijk gras. Een grazende koe werkt zeer efficiënt. Een bedrijfsvoering met minder kosten en uitstoot. Dubbele winst! En meer vrije tijd!

Dit levensverhaal is een vrije bewerking van een eerdere column van Peter Oosterhof, een  biologische melkveehouder uit Foxhol. Een voorbeeld van een geslaagde transitie. Vaak is de bottleneck de financiering voor de eerste twee jaar omschakeling zonder voldoende inkomsten. Daarvoor helpen de traditionele banken amper. De meer ideologische doen hun best. Ook voor het Markdal is de overgang naar duurzame landbouw het doel van Provincie, Waterschap en vereniging Markdal. Zou mooi zijn als de plaatselijke boeren bank daar een handig handje bij zou kunnen helpen…

Markandalletjes

• Bos en bomen staan er gekleurd op, een regenboog van bruintinten.
• Succes voor Natuur- en Milieuvereniging Markkant. Levensbos na zeven jaar aangeplant bij Haagse beemden. Om te mijmeren en te genieten met zicht op Markdal en toren van Terheijden.
• Foto’s Markdal van Bron tot Ginneken gevraagd voor tentoonstelling. Voor info en spelregels: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.. Expositie in maart in Atelier Jongerius. Ulvenhout. Initiatief van Vereniging Markdal.
• Gerestaureerde en geredde monumentale Langgevelboerderij Notsel staat te stralen in de herfstzon, dankzij doorzettingsvermogen eigenaren!
• Bij graven van nieuwe meanders in Markdal kwam veel zandgrond vrij. Is benut voor verondieping sloten in Liesbos voor de ‘revitalisering’ daar. SBB maakt het Liesbos natuurlijker, zonder daar natuurbeleving en recreatie te beperken!
• Te koop: 13 ha natuurgrond bij stuw Galder en nieuwe fietspad in Markdal-zuid. Via provinciale GOB. Gunning eind januari. Kwaliteit van beheersplan is doorslaggevend.  
• Nu ook individuele verwerving natuur via Natuurfonds Brabant van Brabants Landschap. Een mooi Sinterklaas cadeau? Zeven Euro per vierkante meter, ook voor de Baronie en dus Markdal.
• Land van Ons beheert inmiddels twee locaties in Brabant. In Halsteren en Udenhout, waar duurzaam geboerd gaat worden. Daarmee is dit particuliere initiatief met veel zeggenschap voor deelnemers actief in alle provincies. Nu nog inzoomen op  het Markdal? Waar overheden het laten afweten, maken burgers het verschil!    
• Slordigheidje? Betonmortel dreef vanaf de Duivelsbrug Breda in. Bij reparatie van verzakte brug. Waterschap zoog vieze drijvende laag op. Lijkt snel hersteld. Net zo snel als voor de waterkwaliteit van de Kader Richtlijn Water?
• Brussel (EU) dwingt minder mest en fosfaat in landbouw af. Vreemd, hebben we de EU nodig om ons water weer gezond te maken? Nederland was toch - omdat we het putje van Europa zijn - de pleitbezorger van een Europese regeling? Met de KRW als succes en NL slechtste jongetje van de klas?
• Ongebruikte stikstofruimte in vergunningen voor stallen worden door Provincie Brabant ingenomen. Anders wordt ‘latente’ lege ruimte opgekochte en elders ingezet. Dan méér Stikstof uitstoot in plaats van minder!
• Vogels. Merkske: vier Grote Gele Kwikstaarten, helaas overgevlogen (Helmut van Peldt). Gilzerwouwerbeek: zes Wintertalingen (Aad en Ria). Markdal: bijzondere Kokardezaagbek. Leefgebied is Alaska-Canada. Uitzonderlijk soms als dwaalgast hier. Vermoedelijk toch ontsnapt uit privé volière. In ieder geval met grote witte kap en mooi om te zien! (Ria Lambregts). 
  

  

Dorine Veheijden-Lels, bestuurslid Natuur- en Milieuvereniging Markkant Breda 13-11-2024

Het is een oude waarheid: alleen als het donker genoeg is, dan kun je de sterren zien! En, hoe donkerder de nacht, hoe meer sterren. Tijdens de Nacht van de Nacht, dit jaar georganiseerd op 26 oktober j.l., roepen natuur- en milieuorganisaties iedereen op kunstlicht te doven. Ze willen de nacht weer vullen met de schittering van miljoenen sterren zodat de wereld om ons heen even tot rust kan komen. Het doel is een halt toe te roepen aan de almaar voortschrijdende lichtvervuiling. Dat is niet alleen nodig, het is ook mooi! Want, als het maar donker genoeg is, en je met een beetje geluk een wolkeloze hemel hebt, dan zie je de schittering van al die puntjes die lichtjaren van ons vandaan staan. Dan ontvouwt zich de onmetelijke ruimte boven ons met een melkweg die eeuwenlang het mogelijk maakte dat pelgrims zich een weg baanden naar het zuiden. Zo ook in het Markdal, want daar volgde ooit menig pelgrim zo’n camino via Galder naar Santiago de Compostella in Noord Spanje (compostella betekent melkweg). En vandaag de dag is de reflectie van het maanlicht of de sterren op het riviertje een feest voor het oog van de nachtwandelaar. De oproep van de milieuorganisaties is laat het donker donker zijn en ontdek hoezeer je daardoor tot rust komt. Voor die nacht, dit jaar voor de twintigste keer georganiseerd, doven honderden bedrijven en gemeenten lichten in en op gebouwen. Zo hopen ze bewustwording van het probleem te creëren. Toch zal menigeen niet het idee hebben gehad dat er die nacht iets bijzonders aan de hand was. Daarvoor werden veel te weinig lichten gedoofd. In het Markdal zal zeker de oranje weerschijn van Hazeldonk te zien zijn geweest met daarbij, in de verte, de permanent flitsende windmolens met hun rode draaiende waarschuwingslampen. Menigeen zal ook hebben gedacht, als ie al wist wat er aan de hand was, ‘nou en?’. 

Niet wetende dat duisternis van groot belang is voor al het leven op aarde. Niet alleen wordt daarmee de sterrenhemel zichtbaar, en is het dus voor mensen en dieren mogelijk te koersen op hemellichamen, maar bovenal geeft het rust aan mens, dier en plant. Vogels, nachtvlinders, vleermuizen en ga zo maar door hebben duisternis nodig om hun prooi te vinden. De meeste mensen, dagdieren en planten hebben de nacht nodig om de stress van de dag kwijt te raken.

Ondanks alle spaarlampen en moderne technieken baadt de aarde ’s nachts steeds meer in het kunstlicht. Waar je 100 jaar geleden in de stad zelfs nog de melkweg kon zien, is deze inmiddels verscholen voor 60% van de Europeanen en voor 80% van de Amerikanen. Bovendien zijn kunstmatig verlichte gebieden, zoals steden, de afgelopen vijf jaar haast 10 procent helderder geworden dan ze al waren. Intussen groeide sindsdien ook het totaal verlichtte oppervlak met ruim 2 procent per jaar. Kortom het is tijd om de verstorende werking van licht te dimmen en ‘s nachts de lampen uit te doen. Met buiten minder kerstverlichting, aangelichte gevels, spotjes op bomen en lichtversiering van wat al niet meer, laten we de Nacht de Nacht. Dan kunnen wij en de natuur eindelijk weer rustig slapen!

Markandalletjes

• Wisselvallig en mottig, dat is toch gewoon herfst? Of zijn we een ‘gewoon’ seizoen ontwend?
• Rondleiding voor Parijs-Argentijnse kunstenaresse aan Ulvenhoutse Bos. Via GGA. Een EU kunstproject voor meer aandacht voor bijzondere natuur. Reactie op eerdere noodkreten van natuurverenigingen aan EU Commissaris Milieu. Kwelwater verbreedde de talenkennis met “seepage water’ en ‘eau d’ínfiltration’. Van levensbelang voor de zeldzame natuur in dit waterrijke bos.
• Stadsplantenwandeling Haagse Beemden. Tussen vallende bladeren bloeiende stadsplanten. Zoektocht naar fleurigs van Hazelaar, Herderstasjes, Dovenetels, Duizendblad, etc. Zondag 17 nov 13u30-15u30. Aanmelden. Website IVN Mark & Donge.
• ‘Blij met de Bij in Markdal’ en ALV Vereniging Markdal duurzaam&vitaal maandag 25 november. 20u (inloop 19u30). Alles over bijen in Markdal vanaf 20u30. Door imker en bioloog Marian Hulshof. Bijenboerderij, Strijbeekseweg 62A. Strijbeek.

  

• Vogels. Merkske: Goudhaan én Vuurgoudhaan (Tom Voet), IJsvogel en schuwe Houtsnip, laat zich alleen ’s winters zien (Ted Overmeer). Bleeke Heide: winterse tiental Toendrarietganzen (Kenno V), zestig Slobeenden (Louis de Jong), zes roepende Raven, vier Goudvinken (Jarek van Houten, Frank van de Velden), zes Grote Gele Kwikstaarten -altijd bij stromend water- (Ria Lambregts, Jarek van Houten). IJsvogel (Ted Overmeer). En nog veel meer om te ontdekken, ook in het Carnavalsseizoen!

Joop van Riet – Natuurgids IVN Mark&Donge

Willem Veenhuizen - West Brabantse Vogelwerkgroep 7-11-2024

Onze wandeling begint weer bij de Duivelsbrug, wat een mist deze keer, nog nooit gebeurd tijdens alle voorgaande vogelwandelingen. Letterlijk een mistig gebeuren. Een waterhoentje steekt de Mark over, een kijkerblik is niet nodig, het wordt alleen maar onduidelijker. In de verte horen we ganzengeluiden, en veel gebuurt van wandelaars. Vanwege de windstilte en de mist lijkt het wel of het geluid verder en duidelijker aanwezig is ! Het tikken van het Roodborstje, klinkt ook feller, vanuit de dichte struiken, steekt plots vlak voor ons het pad over, en verdwijnt. Gekwaak van verschillende Wilde Eenden, dus niets te zien, klinkt bijna onheilspellend, evenals het krrrrrrrrrrrr van een Fuut, prehistorisch bijna! De Fuut zal wel verstoord zijn door die eenden en boos zijn geworden tijdens zijn/haar voedselduiken. IJsvermaak doen we straks wel, misschien dan wat minder mist.

Tja een kijkerblik naar de dode eik …… moeilijk, donkere takstompen doemen op, je ziet dus alleen onduidelijke silouetten. Toch een Aalscholver en enkele Houtduiven kunnen we onderscheiden. Plots sta je vlak naast enkele nabij het pad loslopende lichte, grazende koeien.

Op dat moment zo stil dat je de flatsen van een van hen goed kan horen vallen ..…!

We lopen verder naar de ‘vistrap ‘. Wat een gegak ineens, niets te zien, het lijkt wel overal van daan te komen, doch plots in zicht, laag boven ons, slierten gakkende Grauwe Ganzen.

Wel bijna een honderd, zo snel en overdonderend, haast niet te tellen en amper te zien.

Ze vlogen boven de Mark, het water volgend, naar het noorden, waarna verdwijnend in de wolken …… Wat een sfeer gaf dat, in die onduidelijke mistige wereld. Het werd weer stil.

Een kijkerblik over de ondiepe plas was niet te doen, zeer wazig. Het lijkt wel of de mist dikker wordt. Mooi, wel van dichtbij, een stil kijkende Blauwe Reiger. Een volwassen exemplaar, mooi op kleur, blauwgrijs en wit zelfs zijn zwarte kuif was goed zichtbaar.

We lopen alweer terug. De dode Beuken langs het laantje steken als rare donkere staken in de lucht. Geen geluidje of gevederd beestje te noteren. Lopend langs de tuinen van Bouvigne een alarm van een Heggenmus te horen. Verder bleef het ook hier stil!

En dan IJsvermaak, vanuit de verte enkele krassende Zwarte Kraaien. En een koppel trompettend, lawaai makende Grote Canadese Ganzen vliegen laag over. Er worden verschillende sloten wat uitgediept, wat de verschillende watervogels wel kunnen waarderen. Een koppeltje Koolmezen zoekt in de knotwilgen naar spinnetjes en klein grut om de kilte te overleven. 

Tjonge tjonge, een onduidelijk, wazige tocht, weinig te beleven deze keer, vogels gemist in de mist ….. maar toch een bijna spannend zicht van wat er gaat komen, hopelijk een volgende keer weer beter zicht, houdoe!!

Markandalletjes

• Mist hoort bij herfst, zonnige dagen ook. Dus ineens volop tjilpende huismussen in de achtertuin. Voor het eerst in tien jaar! Klimaateffect of niet, het is genieten!
• Infoavond in Strijbeek met veel bezoekers. Provincie verkoopt Markhoeve voor ca 1,3 miljoen Euro. Inclusief bedrijfswoning. Behalve prijs en betrouwbaarheid telt ook maatschappelijke meerwaarde voor natuur, landschap en leefomgeving Strijbeek. Totaal ca 3,5 ha. Waarvan 7800 m2 bedrijfsterrein, 1300 m2 natuur en 27.000 m2 agrarisch. Markhoeve ziet er ‘spic en span’ uit. Veel grote ruimtes met units voor starters. Ondersteunende horeca mogelijk. Grote open ruimte op bovenverdieping. Uitgangspunt is huidige bestemmingsplan Markdal. In juli de geplande gunning en verkoop door provincie. Krijgt lang leegstaande Markhoeve dan eindelijk zijn plek in het Markdal?

  

• Ommetje Vijf Eiken: groepswandeling met gids. Zondag 10 november. Start Manege De Vijf Eiken. Rijen. 9-12u. oude Steenfabriek, bossen en heide, oud legerkamp. Aanmelden Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.. Natuur en Landschap Gilze Rijen.
• Klein zoogdier Grut. Lezing Irmgard, Ton en Paul. Wezels, marters, eekhoorns, egels, allerlei soorten muizen. Donderdag 14 nov. 20u. IVN Natuurmuseum. Lange Brugstraat 61. Etten Leur. IVN Dintel en Marklanden.
• Op Strikberg-Spinola schans al (of nog?) Ooievaar. Nieuwe deel Bavelse  Gilzewouwerbeek ontdekt door IJsvogels meldt Ria Voermans.  
• Al trekvogels gezien? Blijf kijken!

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge

Aad van Diemen – IVN Natuur- en Stadsplantengids

De Anna Paulownaboom (Paulownia tomentosa) is een nieuweling in Nederland, maar heeft al de nieuwe flora van Heukels bereikt. Dan ben je aan het inburgeren. Tevens heeft hij de kwalificatie “Invasief 3” gekregen. Dat betekent dat de boom op een internationale lijst van invasieve planten staat. Indien in Heukels ‘invasief 1, 2a of 2b’ staat, wordt de plant nadrukkelijk voor Europa als gevaarlijk beoordeeld. Door de Nederlandse Voedsel-en Warenautoriteit is in 2022 een veldgids ‘Invasieve houtige planten in Nederland’ uitgebracht. Daar staat de Anna Paulownaboom niet in. De conclusie kan dus zijn dat de Anna Paulownaboom voor Nederland nog niet als bedreigend wordt beschouwd. In Amerika is hij dat wel. Op de verspreidingsatlas staan inmiddels meer dan 100 vestigingen in Nederland.

De boom behoort tot de familie Paulowniaceae bestaande uit één geslacht met zeven soorten. Het is dus een apart klein groepje. Allemaal in China.

De Anna Paulownaboom kan 20m hoog worden. Jonge takken zijn dikviltig behaard. Oude takken worden kaal en zijn hol. Ook het blad is van onder en boven zwaar behaard. De lilablauwe bloemen groeien in pluimen en verschijnen in mei voordat het blad uitkomt. Er bestaan foto’s van een plein in Parijs met een groot aantal bloeiende bomen bij elkaar en dat is een heel vrolijk gezicht. Ook in Breda bij de Waterdonken is zo een straat. Helaas waren de bomen al uitgebloeid toen ik ze ontdekte. De eivormige vruchten kunnen in het najaar in flinke trossen aan de boom hangen. Zie foto. 

Het is een snelgroeiende boom en een pioniersoort die op uiteenlopende grondsoorten gedijt en ook  heel makkelijk worteluitlopers maakt. Heeft hij zich ergens gevestigd, dan raak je hem niet zo maar kwijt. Het hout is licht en wordt gebruikt voor meubels.

De boom is oorspronkelijk afkomstig uit China en in de 17e eeuw ontdekt door een Duitse botanicus in dienst van de VOC. Anna Paulowna (1795-1865) was getrouwd met koning Willem II, en dus tijdlang koningin van Nederland. Ze was een plantenliefhebber en de boom plus de familie is naar haar genoemd.

De soortaanduiding ‘tomentosa’ betekent harig en dat is vooral gelet op het blad, terecht. De boom had het vroeger taai hier omdat hij slecht vorst verdraagt. Dat is aan het veranderen.

Markandalletjes

• Wat een prachtig weer, herfst en wintertijd! Mooie sterrenhemel, met de afdalende zomerdriehoek nog te zien. En IJsvermaak gastvrij voor de eerste zaterdagse knotters.

  

• Vervolg van Arjen Buijs, recreatie hoofdocent Wageningen: “Zet de brede steun van wandelaars voor natuur niet op het spel door natuurgebieden af te sluiten!”. Verstoring? Is het erg als een ree schrikt van een wandelaar met hond aan de lijn? Van een wolf willen we dat, is natuurlijk gedrag en goed voor de levendigheid van de groep. Dieren wennen aan wandelaars op vaste routes, zegt ook onderzoek van Vogelbescherming. En is ook ervaring van veel natuurgenieters. Achteruitgang van de natuur komt vooral door bestrijdingsmiddelen, stikstof, overbemesting, intensieve landbouw, etc. zegt Arjen Buijs.     
• Roepend Bosuilvrouwtje te horen op Wolfslaar bij Nacht van de Nacht meldt Ria Voermans. Zo’n 150 kinderen en groteren griezelden en genoten van de donkere natuur, de flakkerende sterrenbeelden in het gras en de dreigende rovers en spoken van de Legendejagers met de gastvrijheid van boerderij Wolfslaar. Bij Hooge Zwaluwe nog eens zo’n 50 met Kiemkracht. Alles in samenwerking met natuurvereniging IVN Mark & Donge. Een dankbare nacht!   
• Ook de laatste mais wordt geoogst. Overtollige mest blijft en komt in het water. Belemmert zo de KRW doelen. Moet ‘Brussel’ zorgen dat wij in gezond water leven? Was ooit een Nederlands initiatief om geen zout van de Franse kalimijnen in het Westland te krijgen. Met de KRW als Europees succes. Nu het er op aan komt  bungelt NL achteraan…. Geloofwaardigheid ?

  

• Populaire Paddenstoelenwandeling in Dorst. Zaterdagmorgen 2 november 10-12u. Voor groot en klein geheimzinnige plotse paddenstoelen voor heksen, duivels, elfjes en kabouters. Aanmelden noodzaak. Via website IVN Mark&Donge.
• Markering van Staatsbosbeheer voor wandel- en laarzenpad tussen Bieberglaan en Reeptiend eenzijdig weggehaald. Route naar Vlaanderen nu onderbroken, signaleert Vereniging Markdal. Dat staat haaks op alle plannen om recreatief van de natuur te genieten. Vereniging Markdal neemt actie.
• Vlaamse natuurwandeling zondag 3 december. 14-16u30. De Klapekster, Merkske. Kolonie 41. Wortel (B). Over? Paddenstoelen! Natuurpunt Markvallei.
• Info avond over verkoop Markhoeve Strijbeek. Maandag 4 november, 19u30. Strijbeekseweg 46a. 
• Dodaars bij Klokkenberg zag Aad van Diemen. Kleinste en rondste bolletje Fuut. In het Markdal is altijd wat te zien!

Joop van Riet – Natuurgids IVN Mark&Donge