Met dank aan Bart Royens 18-4-2024

In de aanloop naar de Belgische en Europese verkiezingen krijgen de Vlaamse natuurbeschermers stevige kritiek. Reden voor vrijwilliger Bart Royens om een Open Brief te schrijven. Die staat volledig op de website van natuurpuntmarkvallei.be. Met hier mijn weergave. Bart is niet alleen een bevlogen natuurvrijwilliger, maar ook de voorzitter van onze natuurvrienden uit Hoogstraten en de Klapekster.

De kritiek van tegenstanders is dat het Vlaamse Natuurpunt te groot en te machtig zou zijn geworden en de ‘schaarse’ landbouwgrond zou inpikken. Dat doet onrecht aan een groeiende Vereniging en zijn gemotiveerde en onbetaalde vrijwilligers uit zo’n 130.000 gezinnen. Die (anders dan hier) in hun streek zelf zorgen voor het beheer en verwerving van natuur. Maar sinds de boerenprotesten “vinden sommige politieke partijen en conservatieve landbouworganisaties … het zelfs nodig vrijwilligers van Natuurpunt verdacht te maken. Intimidatie door opgehitste boeren en lokale politieke hoek zijn geen uitzonderingen meer”. 

Dat is onterecht, zeker als je naar de wapenfeiten van Natuurpunt kijkt: “Nergens ter wereld zijn de burgers met een hart voor de natuur sterker verenigd dan in Vlaanderen. We beheren vrijwillig meer dan 28.000 hectare Vlaamse natuur in meer dan 500 verschillende natuurgebieden. Uniek aan ons model, zelfs wereldwijd, is dat vrijwilligers het initiatief nemen. We zorgen voor aankoop, beheer en openstelling van natuurgebieden. Zo lopen er momenteel 48.000 mannen en vrouwen actief rond die kinderen kennis laten maken met de natuur, wandelpaden aanleggen in natuurgebieden en geld in het laatje brengen met het organiseren van spaghettidagen. Samen goed voor 2 miljoen uur vrijwilligerswerk in 2022. Zonder uitzondering doen al die mensen dit uit maatschappelijke betrokkenheid en idealisme”.

En dan over het samen doen: “In een gemeenschap met buren, boeren en dorpsgenoten … samen tegen de dreigende verzuring in Vlaanderen. Natuurpunt kan niet te groot en machtig zijn ... anders stond de natuur er wel beter voor! Stel de vraag of de 2% van Vlaanderen die door Natuurpunt … wordt beschermd en voor het publiek opengesteld wordt, te veel dan wel te weinig is?”

Het antwoord op die retorische vraag is glashelder met “zijn die mensen nou zo zot die daarvoor minstens 30% eigen financiële middelen en een indrukwekkende, belangeloze inzet van duizenden vrijwilligers inzetten? En dat op basis van samenwerking met 550 landbouwers voor het beheer van 5000 ha natuurgebieden. Zij mogen de grond, grasland, gratis gebruiken, bij een natuurvriendelijk beheer: nulbemesting, geen pesticiden en maaien van het hooi op het juiste tijdstip zodat insecten, broedvogels en planten alle kansen krijgen. Zodat onze natuur ten goede komt aan de hele maatschappij, ook aan de landbouwers die in onze gebieden actief zijn. Dus wees fier om Natuurpunter te zijn”. 

Als Natuurpunter pikt Bart het niet meer dat: “de landbouwlobby en hun politici … landbouw en natuur tegen elkaar uitspelen, en zo de bevolking en de boeren laten stikken! We hebben immers allemaal recht op een gezonde bodem, propere lucht en zuiver water. Wie in een land - met de slechtste staat van de natuur - de milieu en- natuurmaatregelen probeert af te zwakken, leidt de aandacht enkel af van de essentie van ... een falend landbouwbeleid waar vooral de boer de dupe van is en rijke agrireuzen van profiteren.“

Is dat dan een reden om het hoofd erbij neer te leggen: “… NEE - ondanks alles doen wij koppig voort. Want hoop drijft ons in de overtuiging dat onze kinderen en kleinkinderen ons ooit dankbaar zullen zijn voor hun speelbos, hun kamsalamanders, hun wielewalen en nachtegalen, hun propere beek en al die andere kriebelbeestjes die wachten om ontdekt te worden. Want natuur is niet bedreigend, natuur is broodnodig!”.

Goed om straks in het stemhokje aan te denken!

Markandalletjes

• Was prachtige IVN wandeling door Valkenburg en Hondsdonck. Zonder één snipper zwerfvuil. In de bermen van de Chaamse weg, was het helaas héél anders!
• Aanrader: Themabijeenkomst verantwoorde recreatie in Markdal. Discussie over verschillen van inzicht. Maandagavond 22 april. 20u45. Pekhoeve Ulvenhout. Vereniging Markdal duurzaam&vitaal.
• Natuurwandeling Buisse Heide. Zaterdag 20 april. 14u. Natuur en historie. O.a. Henriette Roland Holst. Vorig jaar broedende Oehoe. Start: 150 m vóór Angorahoeve: Roosendaalsebaan 11. Achtmaal. Aanmelden: ivndintelenmarklanden.nl.
• Stadsvogelexcursie. Willem Veenhuizen. 7u. Zondagmorgen 21 april. Water- en zangvogels! Wilhelminapark-Breda. Bij de ‘tank’ café Parkzicht. Westbrabantse Vogelwerkgroep.
• Invloed van de omgeving op natuur. Biodiversiteitslezing-8. Peter Voorn. Dinsdag 23 april 20u. Steendorpstraat 2. Breda. Natuurplein de Baronie.
• Veel te doen en veel te zien. Koppeltje patrijzen bij Strijbeek! Nieuw ooievaarsnest bij viaduct Effen bezet! Weer in gemeentenatuur Merkske: zestien Scholeksters (Jozef Leestmans). Markdal: Roek en Visdiefje (Ria Lambregts, Rutger van Ouwerkerk). Raaf laat zich voor eerst krassend boven Ginnekenmarktje horen. Kijk, luister en verwonder.
• Luchtige boekpresentatie ‘Stad en Plant’. Erik van der Hoeven, Aad van Diemen signeren met plezier. Vrijdagmorgen 26 april. 10-11u. Gastheer Boekhandel van Kemenade&Hollaers. Ginnekenweg 52. Breda. 

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge

Aad van Diemen – natuurgids IVN Mark&Donge 12-4-2024

In 2023 is er onder redactie van twee Bredanaars een leuk boek over stadsplanten verschenen onder de titel ‘Stad en Plant’. In deze rubriek is daar nog geen aandacht aan geschonken. De redacteuren Erik van der Hoeven en ondergetekende, hebben naast de redactionele inleidingen op de hoofdstukken, ook inhoudelijk qua tekst en foto’s een bijdrage geleverd, zodat het boek een stevig Bredaas stempel heeft.

Toen we in Breda, zo een tien jaar geleden, de stadsplanten begonnen te tellen stond de teller op ongeveer 1100. Eind 2023 is dit aantal 1425. Elk jaar komen er dus ongeveer 30 nieuwe planten bij. De centrale vraag in het boek ‘Stad en Plant’ is: hoe komen al die zeer uiteenlopende planten in de stad terecht en hoe vinden ze hun plek?

In een achttal hoofdstukken wordt daar licht op geworpen. Mensen gooien pitten weg van vijgen en dadels, morsen zaadjes van tomaten. Daar groeien planten uit als ze op een goede plek vallen. Er zijn ook tuinstortoverlevers. Overbodige planten belanden soms in plantsoenen, bermen en beginnen daar een tweede leven. Planten ontsnappen uit tuinen en van sedumdaken. De stad heeft een afwisselende omgeving. Er zijn gazons, brandgangen, plantsoenen, oude muren, vijvers, singels met kaden, bermen en veel kleine tuinen, enz. Dat zijn allemaal verschillende milieus voor planten. Deze plekken verschillen in hoeveelheid licht, warmte, vocht. Ook de grondsoorten zijn divers. Er wordt van alles afgegraven en aangevoerd. Omdat er pekel gestrooid wordt, zien we opeens kustplanten in de stad die bestand zijn tegen zeezout en dus ook tegen pekel. Kortom de stad biedt veel afwisselende plekken: voor elke plant wat wils.

Sinds een jaar of 20 onderscheiden plantkundigen een apart plantendistrict: het urbane district. Dit is het stedelijk milieu. Dat wordt gekenmerkt door een hogere gemiddelde temperatuur van ongeveer vier graden in kleine steden, oplopend tot acht graden in grote steden. Dit wordt veroorzaakt door de hoeveelheid steen, die er vooral voor zorgt dat het ‘s nachts veel warmer is dan in het buitengebied. Steden zijn ook droger door de snelle afvoer van hemelwater. Dit alles heeft tot gevolg dat planten uit warmere streken zich in onze steden goed thuis voelen. Bloemen uit de subtropen en vooral uit de landen rond de Middellandse Zee zoek je in de Nederlandse stad.

Dit alles en meer in ‘Stad en Plant’. Recensies spreken van ‘makkelijk leesbaar’, ‘met humor’ en ‘je gaat je omgeving met andere ogen zien’. 

Presentatie 26 april 10u Boekhandel van Kemenade & Hollaers

Erik en Aad presenteren en signeren op luchtige wijze hun boek op vrijdagmorgen 26 april van 10-11u bij gastheer boekhandel van Kemenade & Hollaers, Ginnekenweg 52, Breda.

Markandalletjes

• Lente overal. Kikkervisjes in kleuterklas van Juffrouw Sandra. Kinderen geven namen…
• Weidevogel excursie Zonzeel. Mathilde Marijnisse. Vogelreservaat SBB. Zondag 14 april. 8-11u. Start Zoutendijk-Lange Reeweg. Hooge Zwaluwe. Aanmelden via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
• Landgoederenwandeling Hondsdonk en Valkenberg. Oude bossen met voorjaarsflora. Zondagmorgen 14 april. 9u-12u30. Met IVN natuurgidsen. Aanmelden: website Mark&Donge. (nu 550 leden!).
• Fietstocht nieuwe natte natuurparel Weimeren. Tussen Prinsenbeek en de Mark. Zondag 14 april. 13u30-16u. Volop in ontwikkeling. Start: Jachthaven de Turfvaart, Westpolderpad 6, Etten-Leur. Aanmelden via website IVN Dintel en Marklanden.
• Bleeke Heide: Kuif-, Krak-, Slobeend en Zomertaling (Hans Diepstraten). Geoorde Fuut, zingende Dodaars en kwartet Grutto’s (Ria Lambregts) en twee Kluten (Sandra Aarts). Merkske: (eerste?) Koekoek (Frans Vermeer), Boerenzwaluw (André Oomen), Wulp, Zwarte Specht, zingende Nachtegalen (Laurie Rijsdijk), baltsende Veldlkeeuwerik (Ria Lambregts). Markdal: Zwartkop (Henk Eland), Groene Specht en Blauwborst (Harry van Vugt), Ooievaarsnest bij A58 bezet (Ria Lambregts).

Joop van Riet – IVN Natuurgids Mark&Donge

We duiken de grond in. En komen dan bij de krioelende ‘ingewanden van de aarde’ zei Aristoteles. Tenminste als het een gezonde bodem is. Want dan zijn er veel wormen. Daarom steken moderne boeren ook geregeld een spa in de grond. Om hun wormen te telllen! Hoe meer wormen, hoe gezonder de grond! Grond die overbemest is en geregeld gangbaar bewerkt is met zware landbouwvoertuigen is slecht voor de wormen. Want de bodem met de helft lucht en water wordt zo leeg geperst. Is dus ook niet meer poreus en luchtig.

Dat bleek bij de lange regenperiode van het najaar een groot nadeel. Die geplette grond kan geen water meer absorberen en dat stroomt dus direct de Mark in. Met extra  waterstandverhoging. De luchtige bodem kan daarentegen veel water absorberen. En is ook nog eens goed voor de structuur van de grond. Gelukkig propageren de landbouworganisaties en duurzame boeren steeds meer het belang van een gezonde bodem, maar het vraagt nog tijd voordat het ‘oude‘ denken losgelaten is.

Wormen helpen bij gezonde grond en ze komen wereldwijd het meest voor in een gematigd klimaat met veel regen, dus wat een bof voor Nederland! Vooral de klei- en veengebieden zijn lustoorden voor regenwormen. Met wel duizend wormen per vierkante meter. De naam regenwormen zegt al dat ze van regen houden. Door dat getik van de regen komen de regenwormen naar boven, om te paren! Dat weten de meeuwen die al trappelend het geluid van de druppels na doen en zo de regenwormen naar boven lokken. Probeer dat als mens maar eens!

De meest voorkomende en grootste regenworm heet officieel de ‘blauwkopworm’ van wel dertig centrum lang. Dus een lekkere hap voor elke trappelende meeuw, maar de blauwkopworm (of ‘dauwpier’) komt niet voor niets van zo’n drie meter diepte naar boven om zich daar in plaats van te paren te laten pakken! Hij heeft een platte staart waarmee hij/zij zich kan verankeren in de grond als een meeuw aan zijn kop zit te trekken. Totdat die moe wordt, of de grond mee ingetrokken wordt? Daar zijn geen foto’s van…

Met al dat gewoel zijn de wormen naast de ‘ingewanden’ van de aarde ook echte ‘bodemingenieurs’. Ze vreten zich door de grond, voeden zich met het onmisbare organisch materiaal, houden de grond luchtig en zorgen met hun gangen dat bomen en planten makkelijk kunnen wortelen. Water en zuurstof voeden weer de schimmels en bacteriën die het organisch materiaal omzetten in onmisbare mineralen. Voor goede grond is het recept: men neme 50 % lucht en water, 45 % zand, klei, leem, 5 % plantenresten/paardenmest en top het natuurlijk af met handen vol wormen. Voor meer wetenswaardigheden zie de Canon van Nederland van Dick de Vos. Bij gebrek aan een ondergronds fototoestel deze keer helaas geen bijbehorende foto van al dat onderaards gewurm.

Markandalletjes

• Per 1 april veel vlinders te zien. Winter is voorbij. Ook IJsvermaak pompt baan leeg.
• Behoud Landgoed ’t Hout en Trippelerberg. Informatieve fietstocht. Zaterdag 6 april. 14u30-16u30. Tegen plan gemeente voor industrieterrein. Ten koste van ‘1000 eikenbos’, natuur, Aa of Weerijs en ooievaars. Terwijl benuttingsonderzoek gemeente minstens 50 ha ruimte aangeeft.  Start : Boerderij Prinsenhoeve. Dr. Batenburglaan 194. Breda. Aanmelden: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.. Zie o.a. website IVN Mark&Donge.
• Inloop info GGA aanpak Ulvenhoutse Bos. Woensdag 10 april. 16-20u. Koetshuis Anneville. Annevillelaan 101. Ulvenhout.  
• Themabijeenkomst Vereniging Markdal duurzaam&vitaal over recreatie. 22 april. 20u45. Pekhoeve-Ulvenhout. Aftrap door voorzitter Hans de Vries. Wat zijn onze uitgangspunten, waar staan we nu? Discussie over dilemma’s etc. voor verantwoord recreatief medegebruik. Andere partijen zijn ook gevraagd hun mening te geven.  
• Lezing: “Insecten het fundament van biodiversiteit”. Door Wim Klein. Donderdag 11 april. 20-22u. Verzoek: neem een insect, dood, levend of foto mee! Cultureel Centrum de Boodschap. Nassaulaan 62-64 Rijen. Natuur en Landschap Gilze-Rijen. Natuurplein de Baronie.
• Lezing over Oehoe’s. Komen vanuit Vlaanderen steeds dichterbij. Scipio van Lierop. Donderdag 11 april. 20u. Aanmelden: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.. De Wegwijzer. Steendorpstraat 2. Breda.
• Vlindertelseizoen gestart per 1 april. Gaan we weer ergens een zeldzame Keizersmantel zien?
• Paasmaandag, mooi weer, veel waarnemers, veel vogels. Bleeke Heide tankstation voor trekvogels. Eerste twee Fitissen! (Ria Lambregts). Regenwulpen (Kees Noijens, Stijn Leestmans). Baltsende Veldleeuwerikken (Stijn Leestmans, Jan van den Berg). Twintig Boerenzwaluwen, Cetti’s Zanger (Dirk Yzewyn). Drie Kemphanen (Ria Lambregts, Kees Noijens). Merkske: nestelende Havik (Wout Vanschoonbeek, Remco Hanssens), twaalf Raven, steeds minder zeldzaam (Henk Sol). Drie baltsende Fitissen! (Peter Krijnen). Markdal: zeven Watersnippen, twee Scholeksters en IJsvogel (Ria Lambregts). En Vlechthaag slaat aan!

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge

Boomstam Henk – NatuurWijzer - IVN-gids Mark & Donge 28-3-2024

De klas wil nog even spelen en dat komt weer mooi uit met het opruimen van mijn spulletjes. Als ik klaar ben doe ik het afgesproken dierengeluid om te verzamelen en roep dat ze hun tassen kunnen pakken. We lopen naar de stuw en daar aangekomen zetten we gauw de tassen weer bij een bankje. De eerste Secchi-schijven vliegen al over de reling als ik de groep nog even bij elkaar roep. Per groepje gaan we aan de slag. Ieder groepje zoekt zes plekken om te meten;

Aan beide oevers van de Mark en in het midden. Elke meting die je doet, schrijf je op je papiertje in de vakjes bij het juiste onderwerp. Je meet aan beide kanten van de stuw. We meten:

Diepte: Elk groepje krijgt omstebeurt de PVC-pijp en meet de diepte op de 6 plekken. Zodra je weerstand voelt kijk je hoeveel meter de pijp onder water is. Stroomsnelheid: ook weer op die zes plekken. Iemand gaat op een plekje langs de Mark staan en gooit zijn takje in het water. Een ander rent vooruit en na zeker 10 meter wacht hij tot het stokje voorbijkomt. Beide kinderen tellen rustig vanaf dat het stokje in het water ligt tot dat het voorbij komt. Daarna rekenen we de stroomsnelheid uit van meter per seconde naar kilometer per uur. Troebelheid: Elk groepje gooit de Secchi-schijf in het water en laat het rustig zakken. Zodra je de gekleurde kwarten niet meer ziet, haal je heel langzaam de schijf weer omhoog tot je de kwarten net ziet. Dan kijk je hoeveel knoopjes de schijf onder water is.

De uitleg, hoewel noodzakelijk, heeft lang genoeg geduurd. De eersten zijn niet meer te houden en sprinten naar de Mark. Ik loop rond en geniet van het enthousiasme, het overleg, het gemopper op elkaar en de hulp en sturing die ze elkaar geven. Hier en daar help ik ze nog een keer op weg of leen ik een handje zodat er net wèl over de graspol heen in het water kan worden gemeten. Na een poos merk ik dat de metingen zijn gedaan en het spel met andere mogelijkheden van de meetinstrumenten is begonnen.

Natte schijven vliegen spetterend in het rond, de PCV-pijp klapt knallend op het water en wie kan een tak het verste gooien. Ik laat het nog heel even gaan en roep dan de groep weer bij elkaar. We vergelijken de metingen, zien dat de metingen dicht bij elkaar liggen en kunnen daar mooie gemiddelden uit halen. De stroomsnelheid in de binnenbocht is anders dan in de buitenbocht, evenals de troebelheid en de diepte. Zou dat met elkaar te maken hebben? Zou de bocht daar ook iets mee van doen hebben? Langzaamaan zie ik de verbanden duidelijk worden in de hoofden. Waarom meten we nou de troebelheid dan, meester? Die vraag geef ik terug aan de groep. Waarom dan? Wanneer kun je iets zien? Als je je ogen open hebt, roept een wijsneus. Klopt, en wanneer zie niets? Ja als je ze dicht hebt. AHA! Want dan is het… DONKER! Dus wat zegt troebelheid van het water over het water? Inderdaad! Hoe diep het licht kan komen! En dat zegt weer iets over of er dus wel of geen waterplantjes kunnen leven, waar diertjes van kunnen eten, die op hun beurt weer kunnen worden opgegeten door andere diertjes, en dus hoe gezond de Mark is. We hebben weer genoeg gepraat en de conclusies van een gezonde Mark laat ik al wandelend langs het jaagpad in gesprekken vormen. Daar kunnen ze met de juf in de les nog eens geurend en kleurend over napraten.

Markandalletjes

• Het kriebelt als lente.
• Bron van vervuilende plastic Nurdles nu bekend. Bedrijventerreinen Hoogstraten en Hazeldonk. Gesprekken met slordige bedrijven nog geen effect. Nog even veel ‘nurdles’ meldt Ron Bekker van nmv Markkant. Actie gevraagd!
• Veerle Bruning “Een mooie herinnering aan een prachtige periode van 7 seizoenen op ons land aan het Sulkerpad! Onbegrip over de overheid en droevenis van afscheid.” Sprankje hoop op nieuwe akker? Nieuw plantmateriaal besteld. Inkomen gestopt. Wachten, wachten… Wat kunnen bestuurders?
• 22 april ALV van Vereniging Markdal. Pekhoeve. Thema recreatieve natuurbeleving. Terreinbeheerders voelen niets voor mensen in ‘hun’ gebied: Galder-Strijbeek. Dus discussie!
• Bleeke Heide: ZEEAREND (Peter van Hoek), eerste Boerenzwaluwen (Huub Don, Bert van der velden)), honderd Slobeenden (Stijn Leestmans). Merkske: zes Watersnippen (Ted Overmeer), twintig Pijlstaarten (Sommen Piet). Markdal: twee baltsende Scholeksters (Harry van Vugt), IJsvogel (Jarek van Houten). Overal Tjiftjafs en klepperende ooievaars. Boven SBB boerderij Kaat van Haperen weinig belangstelling. Nog treurend om vogelgriepdrama of geen kriebels in de buik? 

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge