Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge 2-5-2024

Grote verrassing bij boekpresentatie 'Stad en Plant'

Gastheer René Hollaers van Bredase boekhandel Van Kemenade & Hollaers had nog maar net de volle zaal verwelkomt en het woord aan Eric van der Hoeven gegeven. Toen die zich in zijn presentatie verslikte. Want daar kwam Burgemeester Paul Depla in vol ornaat met glinsterende ambtsketen binnenlopen en geroutineerd het woord overnemen. Voor Eric en mede auteur Aad van Diemen een complete verrassing. Vanwege al hun verdiensten voor de natuur 'had het de Koning behaagd hen een koninklijke onderscheiding door burgemeester Paul Depla op te laten spelden' wat met applaus ondersteund werd.

Aad van Diemen is al ruim dertig jaar IVN natuurgids, tweemaal bestuurslid natuurvereniging IVN Mark&Donge, schrijft geregeld stukjes en gedichten over het Markdal, organiseert de 20 km landschapswandelingen, enz. Samen met Eric zijn ze in Breda begonnen vreemde stadsplanten te inventariseren. Meestal in achterafstraatjes, hofjes, parkeerterreinen en steegjes. Zodat ze als vreemde snoeshanen ook gewaarschuwde BOA's college konden geven. Inmiddels is het vanuit Breda een landelijk project geworden.

Eric van der Hoeven was voorzitter en bestuurslid van KNNV-Breda en gaf dit weer nieuw elan. Bracht samen met Sectie-D standaardwerken Breda Buiten en Breda 750 jaar uit. Hij ontdekte jaren eerder de zeldzame Steenbreekvaren op de havenmuren en informeerde de gemeente daarover. De locatie werd ter bescherming met rood-witte linten afgezet. Dat beschouwde de onderhoudsploeg als aanwijzing om alle voegen in de kademuren goed schoon te borstelen..... wat natuurlijk hersteld moest worden! Later zag hij die zeldzame varen op nog een locatie, maar heeft dat maar niet meer gemeld! Inmiddels is er door Universiteit Delft uitgebreid onderzoek gedaan naar de beste voegspecie voor Steenbreekvarens in de kademuren van de Nieuwe Mark. En daar groeien ze al, een mooi resultaat!

Zijn bevlogenheid was ook zijn kenmerk als docent Biologie bij zijn Atheneum studenten in Dongen. Zodat ze nogal eens zeiden "meester Eric ga nu maar even koffie drinken, dan kunnen wij weer rustig werken!" Ook Natuurmuseum Brabant uit Tilburg droeg Aad voor vanwege zijn vrijwilligers werk daar als conservator Bijen en Wespen. Samen met Eric zetten ze zich ook in voor de steeds meer bedreigde insecten. Die zijn immers de broodnodige basis van onze biodiversiteit.

Nadat de burgemeester vertrok, konden Eric en Aad hun luchtige presentatie, tot vermaak van de toehoorders, afmaken. Daar was iedereen immers voor gekomen? Met het signeren van hun boeken was de voorraad snel op, en is inmiddels weer aangevuld! Aad werd de volgende ochtend in Bavel gewekt met een aubade om op het dorpsplein traditioneel als start van de feestelijke Koningsdag de Bavelse vlag te hijsen! Dat is wennen aan het harde leven van een gedecoreerde!

Markandalletjes

• Mooie weer toont voorjaar in alle pracht in meivakantie!
• Meander Galder als ‘vrijstromende Mark’ is gegraven. Nu ook ‘kokerduiker’ in uitmonding van ‘hoogwatergeul’ voorbij stuw Galder aangelegd. De zuidelijke inlaat (ter hoogte van de Markhoeve) wordt later gegraven. Stortstenen liggen al klaar. Alles volgens met Vereniging Markdal besproken ontwerp. Nog zonder de  wandel-/fietspaden voor recreatieve natuur-beleving. Daarover wordt nog overlegd.
• Ulvenhoutse Bos: Adviesgroep BromN vraagt GGA overleg Ulvenhoutse Bos andere visie voor aanpak hondenvermesting: “bevorder de maatschappelijke trend van aangelijnde honden en poepzakjes”. Wandelend genieten van de natuur moet mogelijk blijven, ook met hond. Technocratisch verbieden tast draagvlak voor behoud Ulvenhoutse Bos aan, vindt de BromN groep. Dat bleek al in de SBB ‘meedenkgroep’ van het GGA. “Neem juist mensen mee in een procesaanpak via gedragsbeïnvloeding, voorbeeldwerking en sociale controle”. GGA gaat dit inhoudelijk bespreken.
• Ook op de inloopavond in Koetshuis Anneville was vooral wandelen met honden een belangrijk thema. GGA/SBB neemt dit serieus op.
• Twee reeën bij ooievaarsnest op Schipperspad. Rustig kijkend naar wandelaar met hond, aan de lijn. Vanwege Koningsdag werd oranje jack gedragen. Is kleur die reeën niet zien, daarom zo rustig?
• IVN Natuurwandeling. Zondag 5 mei. 10-14u30. De Broskens (SBB). Mooie grensbeekdal Merkske. Aanmelden. Website IVN Mark&Donge.
• Dauwtrappen Hemelvaartsdag 9 mei. 6u. Start: 750 meter vóórbij Hooglaarsestraat 9. Prinsenbeek. Inschrijven: IVN Dintel&Marklanden.
• Dauwtrappen Hemelvaartsdag. Westbrabantse Vogelwerkgroep. Marlies Leestmans & Ria Lambregts. Donderdag 9 mei. 6u-10u. Start Schoolakkerplein. Breda.
• Bleeke Heide: Koekoeken (Jan Vriens, Jeanne van Dommel), ook de laatste trekvogels zijn er, voor even!: Gierzwaluwen (Tim Hendriks, Frank Kroos). Markdal: jagende Visarend bij Blauwe Kamer (Remco van Beest), Bonte Vliegenvanger (Harry van Vugt). Ooievaarsnest boven SBB nog steeds leeg, wel begroeid. Vier Boerenzwaluwen, twintig Oeverzwaluwen (Mark Nuiver), meanderwand klaar voor nestelen.

Ad van de Laar - natuurgids IVN Mark&donge  25-4-2024

Mijn natuurbeleving was deze keer geen prettige ontmoeting. Ik ben erg geschrokken van het grensoverschrijdend gedrag van de bastaard woerden eenden, niet één maar ’n groot aantal. Dat zelfs met de dood van enkele  vrouwtjes eenden had kunnen aflopen. Bij het zien van al die genadeloze seksuele aanrandingen. Geen wijfjeseend is veilig voor de groep woerden. Met de snavel pikken de woerden zich aan het achterhoofd van het eendje vast en drukken haar door hun gewicht onder water. Als ze geluk heeft weet ze daarna nog te ontkomen en scharrelt weg tussen de waterplanten. Heel dikwijls komt er dan van haar kuikentjes niets meer van terecht. Heel vaak verdrinkt het wijfjes eend door de oversexte woerden! Het was een akelig schouwspel en ik kon me niet bedwingen om met een stuk tak naar de woerden te gooien. In barre tijden komen er nog vele wilde eenden naar Nederland toe, als de vorst in noord Europa invalt komen grote in getale eenden uit Finland en Rusland naar ons toe. Het normale voedsel van de wilde eend  bestaat uit waterplanten, insecten, wormen en dergelijke en landbouwgewassen

 De echte wilde eend, die wel 18 jaar kan worden, is een nachtdier. Overdag zit hij verstopt in ruigte en riet Mocht u ’s zomers tevergeefs naar de fraai getekende woerd met zijn blauw-groene open gekrulde staatveertjes zoeken, dan komt dat omdat hij er dan anders uit ziet, haast net zo eentonig van kleur als de wijfjes. Enkele dagen later fietsten we langs een smal slootje met daarin een moeder nijlgans met 5 kuikens van enkele dagen oud. Geweldig moeder voorop gakkend. Heel fraai getekende kuikens, geweldig tafereel om dat op z’n korte afstand te zien. Ze kunnen heel het jaar broeden, maar meestal van eind maart tot eind mei. Een of twee broedsels per jaar, meestal 6-9 eieren. Het nest wordt fel verdedigd. Het bevindt zich vaak  in boomholtes of onder een struik of boom bij het water. Ze broeden ook in oude nesten van blauwe reigers, ooievaars en in het bos met buizerds en haviken. Broedtijd is 28-30 dagen en na 65-70 dagen vliegen de jongen uit. De nijlgans le,eft voornamelijk op het land, hoewel hij goed kan zwemmen. In het broedseizoen verdedigt hij  een territorium agressief, ook onderling zijn ze weinig verdraagzaam. Trekken daarna nog lang samen als familie rond. Nijlganzen mogen het hele jaar bejaagd worden.

Wat me ook goed deed deze keer was de komst van het Oranjetipje, dat fladderde heel vrolijk samen met het mannetje en heel mooi dansend en daarna parend in de zon op een jong fris blad! En de groene specht, die ik ook heel vaak hoor op verschillende locaties, laat zich erg luid horen. Met zijn hi-hi-hi-hi gelach klinkt het voor mij dan ook alsof ik door hem - die groene rakker - uitgelachen wordt. Het gaat erg snel in de natuur alles groeit en bloeit de bladeren komen weer aan bomen en struiken. Geniet ervan. 

Markandalletjes

• Fris en toch veel zon. Alles glanst in vijftig tinten groen!
• Thema avond Vereniging Markdal in de Pekhoeve over recreatie, impressie: De zaal gaf veel kritiek op starre mensonvriendelijke opstelling van Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. Met 100 ha natuur erbij willen ze wandelen en fietsen naar de randen terugdringen of stoppen. Vereniging Markdal vindt recreatieve natuurbeleving belangrijk voor draagvlak. Uitgangspunt blijft gescheiden wandel- en fietsroutes noord-zuid. Het is gemeenschapsgeld dat ook aan recreatieve natuurbeleving ten goede moet komen, vond de zaal. En niet alleen aan terreinbeheerders. Voor het verdere – ‘moeizame overleg’ – kreeg het bestuur de steun voor de nodige varianten in overleg met terreinbeheerders en Waterschap Brabantse Delta. Recreatieve natuurbeleving blijft daarbij de leidraad.
• Ook veel kritiek op leegstaande Markhoeve in Strijbeek en besluiteloosheid van provincie. Nu kapitaalverlies. En maatschappelijke functie wordt niet benut.        
• Rivierdonderpad gevonden in monding Bavelse Leij. Door achtjarige Mees (van Krien en Kiki) met zijn vader. Is bijzonder, want dit visje is niet algemeen. En wordt bedreigd door grondels uit de Donau.
• Informatieve bijlage bij Ons Weekblad met “Agrarische Krant – De Boer Op”. Boeiend artikel over Stikstofcrisis, Stress en Onzekerheid op de boerderij. Besluiten van nieuwe regering nodig…
• Bleeke Heide: Lepelaar (Mark Nuiver), zestal Geoorde Futen verder in Nederland bijzonder, vijftig Regenwulpen (Ria Lambregts). Merkske: vier Groenpootruiters, Tuinfluiter, muzikale Zwartkop, Gekraagde Roodstaart, Roodborsttapuit, twee Grote Gele Kwikstaarten (Tinne O), twee kleine opvliegende Bokjes (Ted Overmeer). Markdal: Tatum zag mogelijk Bever, baltsende Fitis bij Klokkenberg, veertien Oeverzwaluwen op zoek naar hun nestenwand (Ria Lambregts. Nachtelijk Egeltje in voortuin,
• fijne meivakantie, vrijmarkt en Koningsdag.

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge

Met dank aan Bart Royens 18-4-2024

In de aanloop naar de Belgische en Europese verkiezingen krijgen de Vlaamse natuurbeschermers stevige kritiek. Reden voor vrijwilliger Bart Royens om een Open Brief te schrijven. Die staat volledig op de website van natuurpuntmarkvallei.be. Met hier mijn weergave. Bart is niet alleen een bevlogen natuurvrijwilliger, maar ook de voorzitter van onze natuurvrienden uit Hoogstraten en de Klapekster.

De kritiek van tegenstanders is dat het Vlaamse Natuurpunt te groot en te machtig zou zijn geworden en de ‘schaarse’ landbouwgrond zou inpikken. Dat doet onrecht aan een groeiende Vereniging en zijn gemotiveerde en onbetaalde vrijwilligers uit zo’n 130.000 gezinnen. Die (anders dan hier) in hun streek zelf zorgen voor het beheer en verwerving van natuur. Maar sinds de boerenprotesten “vinden sommige politieke partijen en conservatieve landbouworganisaties … het zelfs nodig vrijwilligers van Natuurpunt verdacht te maken. Intimidatie door opgehitste boeren en lokale politieke hoek zijn geen uitzonderingen meer”. 

Dat is onterecht, zeker als je naar de wapenfeiten van Natuurpunt kijkt: “Nergens ter wereld zijn de burgers met een hart voor de natuur sterker verenigd dan in Vlaanderen. We beheren vrijwillig meer dan 28.000 hectare Vlaamse natuur in meer dan 500 verschillende natuurgebieden. Uniek aan ons model, zelfs wereldwijd, is dat vrijwilligers het initiatief nemen. We zorgen voor aankoop, beheer en openstelling van natuurgebieden. Zo lopen er momenteel 48.000 mannen en vrouwen actief rond die kinderen kennis laten maken met de natuur, wandelpaden aanleggen in natuurgebieden en geld in het laatje brengen met het organiseren van spaghettidagen. Samen goed voor 2 miljoen uur vrijwilligerswerk in 2022. Zonder uitzondering doen al die mensen dit uit maatschappelijke betrokkenheid en idealisme”.

En dan over het samen doen: “In een gemeenschap met buren, boeren en dorpsgenoten … samen tegen de dreigende verzuring in Vlaanderen. Natuurpunt kan niet te groot en machtig zijn ... anders stond de natuur er wel beter voor! Stel de vraag of de 2% van Vlaanderen die door Natuurpunt … wordt beschermd en voor het publiek opengesteld wordt, te veel dan wel te weinig is?”

Het antwoord op die retorische vraag is glashelder met “zijn die mensen nou zo zot die daarvoor minstens 30% eigen financiële middelen en een indrukwekkende, belangeloze inzet van duizenden vrijwilligers inzetten? En dat op basis van samenwerking met 550 landbouwers voor het beheer van 5000 ha natuurgebieden. Zij mogen de grond, grasland, gratis gebruiken, bij een natuurvriendelijk beheer: nulbemesting, geen pesticiden en maaien van het hooi op het juiste tijdstip zodat insecten, broedvogels en planten alle kansen krijgen. Zodat onze natuur ten goede komt aan de hele maatschappij, ook aan de landbouwers die in onze gebieden actief zijn. Dus wees fier om Natuurpunter te zijn”. 

Als Natuurpunter pikt Bart het niet meer dat: “de landbouwlobby en hun politici … landbouw en natuur tegen elkaar uitspelen, en zo de bevolking en de boeren laten stikken! We hebben immers allemaal recht op een gezonde bodem, propere lucht en zuiver water. Wie in een land - met de slechtste staat van de natuur - de milieu en- natuurmaatregelen probeert af te zwakken, leidt de aandacht enkel af van de essentie van ... een falend landbouwbeleid waar vooral de boer de dupe van is en rijke agrireuzen van profiteren.“

Is dat dan een reden om het hoofd erbij neer te leggen: “… NEE - ondanks alles doen wij koppig voort. Want hoop drijft ons in de overtuiging dat onze kinderen en kleinkinderen ons ooit dankbaar zullen zijn voor hun speelbos, hun kamsalamanders, hun wielewalen en nachtegalen, hun propere beek en al die andere kriebelbeestjes die wachten om ontdekt te worden. Want natuur is niet bedreigend, natuur is broodnodig!”.

Goed om straks in het stemhokje aan te denken!

Markandalletjes

• Was prachtige IVN wandeling door Valkenburg en Hondsdonck. Zonder één snipper zwerfvuil. In de bermen van de Chaamse weg, was het helaas héél anders!
• Aanrader: Themabijeenkomst verantwoorde recreatie in Markdal. Discussie over verschillen van inzicht. Maandagavond 22 april. 20u45. Pekhoeve Ulvenhout. Vereniging Markdal duurzaam&vitaal.
• Natuurwandeling Buisse Heide. Zaterdag 20 april. 14u. Natuur en historie. O.a. Henriette Roland Holst. Vorig jaar broedende Oehoe. Start: 150 m vóór Angorahoeve: Roosendaalsebaan 11. Achtmaal. Aanmelden: ivndintelenmarklanden.nl.
• Stadsvogelexcursie. Willem Veenhuizen. 7u. Zondagmorgen 21 april. Water- en zangvogels! Wilhelminapark-Breda. Bij de ‘tank’ café Parkzicht. Westbrabantse Vogelwerkgroep.
• Invloed van de omgeving op natuur. Biodiversiteitslezing-8. Peter Voorn. Dinsdag 23 april 20u. Steendorpstraat 2. Breda. Natuurplein de Baronie.
• Veel te doen en veel te zien. Koppeltje patrijzen bij Strijbeek! Nieuw ooievaarsnest bij viaduct Effen bezet! Weer in gemeentenatuur Merkske: zestien Scholeksters (Jozef Leestmans). Markdal: Roek en Visdiefje (Ria Lambregts, Rutger van Ouwerkerk). Raaf laat zich voor eerst krassend boven Ginnekenmarktje horen. Kijk, luister en verwonder.
• Luchtige boekpresentatie ‘Stad en Plant’. Erik van der Hoeven, Aad van Diemen signeren met plezier. Vrijdagmorgen 26 april. 10-11u. Gastheer Boekhandel van Kemenade&Hollaers. Ginnekenweg 52. Breda. 

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge

Aad van Diemen – natuurgids IVN Mark&Donge 12-4-2024

In 2023 is er onder redactie van twee Bredanaars een leuk boek over stadsplanten verschenen onder de titel ‘Stad en Plant’. In deze rubriek is daar nog geen aandacht aan geschonken. De redacteuren Erik van der Hoeven en ondergetekende, hebben naast de redactionele inleidingen op de hoofdstukken, ook inhoudelijk qua tekst en foto’s een bijdrage geleverd, zodat het boek een stevig Bredaas stempel heeft.

Toen we in Breda, zo een tien jaar geleden, de stadsplanten begonnen te tellen stond de teller op ongeveer 1100. Eind 2023 is dit aantal 1425. Elk jaar komen er dus ongeveer 30 nieuwe planten bij. De centrale vraag in het boek ‘Stad en Plant’ is: hoe komen al die zeer uiteenlopende planten in de stad terecht en hoe vinden ze hun plek?

In een achttal hoofdstukken wordt daar licht op geworpen. Mensen gooien pitten weg van vijgen en dadels, morsen zaadjes van tomaten. Daar groeien planten uit als ze op een goede plek vallen. Er zijn ook tuinstortoverlevers. Overbodige planten belanden soms in plantsoenen, bermen en beginnen daar een tweede leven. Planten ontsnappen uit tuinen en van sedumdaken. De stad heeft een afwisselende omgeving. Er zijn gazons, brandgangen, plantsoenen, oude muren, vijvers, singels met kaden, bermen en veel kleine tuinen, enz. Dat zijn allemaal verschillende milieus voor planten. Deze plekken verschillen in hoeveelheid licht, warmte, vocht. Ook de grondsoorten zijn divers. Er wordt van alles afgegraven en aangevoerd. Omdat er pekel gestrooid wordt, zien we opeens kustplanten in de stad die bestand zijn tegen zeezout en dus ook tegen pekel. Kortom de stad biedt veel afwisselende plekken: voor elke plant wat wils.

Sinds een jaar of 20 onderscheiden plantkundigen een apart plantendistrict: het urbane district. Dit is het stedelijk milieu. Dat wordt gekenmerkt door een hogere gemiddelde temperatuur van ongeveer vier graden in kleine steden, oplopend tot acht graden in grote steden. Dit wordt veroorzaakt door de hoeveelheid steen, die er vooral voor zorgt dat het ‘s nachts veel warmer is dan in het buitengebied. Steden zijn ook droger door de snelle afvoer van hemelwater. Dit alles heeft tot gevolg dat planten uit warmere streken zich in onze steden goed thuis voelen. Bloemen uit de subtropen en vooral uit de landen rond de Middellandse Zee zoek je in de Nederlandse stad.

Dit alles en meer in ‘Stad en Plant’. Recensies spreken van ‘makkelijk leesbaar’, ‘met humor’ en ‘je gaat je omgeving met andere ogen zien’. 

Presentatie 26 april 10u Boekhandel van Kemenade & Hollaers

Erik en Aad presenteren en signeren op luchtige wijze hun boek op vrijdagmorgen 26 april van 10-11u bij gastheer boekhandel van Kemenade & Hollaers, Ginnekenweg 52, Breda.

Markandalletjes

• Lente overal. Kikkervisjes in kleuterklas van Juffrouw Sandra. Kinderen geven namen…
• Weidevogel excursie Zonzeel. Mathilde Marijnisse. Vogelreservaat SBB. Zondag 14 april. 8-11u. Start Zoutendijk-Lange Reeweg. Hooge Zwaluwe. Aanmelden via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
• Landgoederenwandeling Hondsdonk en Valkenberg. Oude bossen met voorjaarsflora. Zondagmorgen 14 april. 9u-12u30. Met IVN natuurgidsen. Aanmelden: website Mark&Donge. (nu 550 leden!).
• Fietstocht nieuwe natte natuurparel Weimeren. Tussen Prinsenbeek en de Mark. Zondag 14 april. 13u30-16u. Volop in ontwikkeling. Start: Jachthaven de Turfvaart, Westpolderpad 6, Etten-Leur. Aanmelden via website IVN Dintel en Marklanden.
• Bleeke Heide: Kuif-, Krak-, Slobeend en Zomertaling (Hans Diepstraten). Geoorde Fuut, zingende Dodaars en kwartet Grutto’s (Ria Lambregts) en twee Kluten (Sandra Aarts). Merkske: (eerste?) Koekoek (Frans Vermeer), Boerenzwaluw (André Oomen), Wulp, Zwarte Specht, zingende Nachtegalen (Laurie Rijsdijk), baltsende Veldlkeeuwerik (Ria Lambregts). Markdal: Zwartkop (Henk Eland), Groene Specht en Blauwborst (Harry van Vugt), Ooievaarsnest bij A58 bezet (Ria Lambregts).

Joop van Riet – IVN Natuurgids Mark&Donge