9-7-2025

Het belooft een erg warme dag te worden. Ik loop met de groep van school via het Markdal langs Landgoed Nuwenhuys naar de Blauwe Kamer. Ik loop wat sneller dan normaal zodat we snel op het kruispunt bij het bankje zijn. In de schaduw van de beukenbomen en tussen de verkoelende varens. Hier is het duidelijk een paar graden kouder dan in de volle zon.

De bomen geven natuurlijk schaduw en door het ‘uitademen’ van waterdamp via de huidmondjes in de blaadjes, brengen ze ook verkoeling en dat voel je. Natuurlijke airco-units!

Dit uitademen is een belangrijk onderdeel van het watertransport in de bomen en planten. Door het ‘uitademen’ van water ontstaat er een soort aanzuigende werking van water uit de takken die dat op hun beurt weer uit de stam halen. Uiteindelijk zorgt dit voor wateropname door de wortels.

Ook draagt deze transpiratie bij aan de waterkringloop. Het verdampte water condenseert en druppelt weer neer op de aarde. Het is iets te abstract voor de kinderen, merk ik. Laten we eerst maar eens een hapje en een sapje doen na de wandeling. Na de pauze vraag ik ze om in groepjes eens op zoek te gaan naar een opa/omaboom, een vader/moederboom, een puberboom en een babyboom. Als ze die hebben gevonden mogen ze eens kijken naar vorm, grootte, stamdikte enz. Maar ook vraag ik ze eens na te denken over of de bomen elkaar of hun kindjes helpen. En hoe doen ze dat dan? Een meisje heeft na een tijdje onderzoeken met haar levendige fantasie een heel sprookje bedacht. Ik vraag ernaar en ze struikelt over haar woorden om het te vertellen: “Deze lijsterbes is de moeder en daaronder staan de kindjes, die ze beschermt door er overheen te hangen. Ze is beschadigd bij de bast want ze is gescheiden van haar mannetjeslijsterbes! Verder op staat een andere mannetjeslijsterbes. Van allebei glanzen de blaadjes een beetje. Dat doen ze om zich mooi te maken voor elkaar want ze zijn allebei een beetje verliefd op elkaar. Hoe dit liefdesverhaal afloopt weet ze nog niet.”

Verderop verbazen een paar kinderen zich over een klein plantje bij de boom. Het blijkt een babyboom van de grote beuk. Een klein beukennootje heeft zich ontkiemt en met de twee ‘vlinderblaadjes’ de eerste fotosynthese voor elkaar gekregen. De eerste èchte beukenblaadjes zijn er ook al. De realisatie dat de kinderen nu groter zijn dan een babybeukenboom zorgt voor hilariteit en een machtig gevoel. Als ik ze vertel dat de moederboom met haar worteltjes ook haar best doet om haar kindje eten te geven is de verbazing compleet. Dus, dus, dus…. Onder de grond lopen een soort kanaaltjes die eten geven aan de kindjes? Klopt! En ik vraag ze om eens met takken een cirkel rondom de moederboom te maken. De rand moet komen te liggen tot waar zij denken dat de wortels van de boom komen. Een enkeling kijkt verwonderd naar de kruin en zoekt de rand. Die slimmerik heeft het in de gaten. Meestal heeft een boom net zo’n groot wortelnetwerk als dat de kruin groot is.

Een ander groepje is met de naastgelegen boom hetzelfde aan het doen. Er ontstaat een beetje onenigheid. Jullie lopen door onze wortels heen, Nee jullie door de onze. Ik ga erbij staan en vraag of de twee bomen nu ook ruzie aan het maken zijn. De kinderen denken na en eentje zegt nee, die groeien langs elkaar heen. Of ze maken contact met elkaar, zeg ik. Zo ‘praten’ bomen ook met elkaar.

Het probleem is al opgelost en daar waar de cirkels elkaar raken worden gebroederlijk de takken naast elkaar gelegd. Ik kijk nog eens rond en zie een clubje nog vol op onderzoek naar een puberboom, andere kinderen zijn weer verder in een andere fantasie. Ik laat ze nog even genieten en dan gaan we lunchen.

Boomstam Henk, NatuurWijzer, IVN-gids Mark & Donge

Markandalletjes

• Beetje regen? Welkom voor de natuur en boeren! Geniet van de vakantie, in buitenland, Nederland én het Markdalland!
• ‘te water voor proper water’. Dat is de Big Jump en is nog steeds nodig. Het buitenwater wordt beter, maar voldoet nog lang niet aan de EU standaard van ‘ecologisch gezond water’. Dat zou nu al in 2027 moeten. Daarom springen op zondag 13 juli in heel Europa mensen te water. Al het buitenwater moet gewoon geschikt zijn om te zwemmen! Dit jaar organiseren Natuurpunt Markvallei (B) en Vereniging Markdal (NL) samen de Big Jump. In de Aschputten (bij de ‘stuw’). Het ludieke statement begint om 14u met het aanmoedigen. De - soms carnavalesk verklede - ‘Jumpers’ plonsen demonstratief om 15u te water. Kom per fiets!
• Zaterdag was al een magische avond met verschillende ratelende Nachtzwaluwen in Den Rooy. Met toelichting door Marcel Verschueren en Annick Verbinnen. Mooi dat dit stuk bos door Natuurpunters geschikt gemaakt is! Laatste kans voor Nachtzwaluwen is nu zaterdag 12 juli 21u. Zwart Goor. Merksplas. Kapel van het Geheul. Aanmelden via website Natuurpunt Markvallei.      
• Natuurwandeling Geluidswal-Bavelse Leij. (Nieuw Wolfslaar). Prachtige natuurlijke bloemenzee op 15 meter hoge geluidswal. Zondag 13 juli. 10-12u. aanmelden via website IVN Mark&Donge. Ook het vlonderpad door de lager stromende Vallei van de Bavelse Leij is een natuurbeleving waard!
• Gemeente Breda wil méér hectares bedrijventerrein voor ‘circulariteit’. Circulariteit betekent toch juist HERgebruik van ‘GROND’stoffen? Waarvoor heb je dan MEER grond nodig? Kromme redenering?
• Lian Geurdes meldde twee strak over het water van de Mark bij het Kippenbruggetje vliegende vogels met glimmend blauwe rug. Haar eerste twee IJsvogels ooit! Wat een geluksvogel!

  

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge

3-7-2025

Waar ik veelal over schrijf en vertel, is over de beleving tijdens mijn natuurwandelingen. Dat wordt door deelnemers erg gewaardeerd. Ook werd er steeds gevraagd, wanneer komt het in de krant (toen nog Nieuw Ginneken) of  nu digitaal in ``Ons Ulvenhout? Mijn recentste beleving is: `Het heeft zijne Majesteit de Koning behaagd´ om met een lintje gedecoreerd te worden. Daar wist ik niets van, maar dan ook in het geheel niets.

Hoewel onze 2 dochters waren wel ingelicht. Ze hadden ons, mij en Marce, samen gevraagd om naar een ander huis van onze zoon en schoondochter te gaan kijken. Dat was goed maar ik moest snel terug in Bavel zijn voor een optreden in Groot Brabant (dagopvang) met ons Gemengd Senioren koor Gaudium Vitea. Maar onderweg kregen we bericht om de andere schoonzoon op Lijndonk op te halen, want hij wilde ook mee. Daar stond hij met onze jongste kleindochter met een ‘colbert’ voor mij op te wachten. Met de net gearriveerde locoburgemeester.

Het was zo vreemd ik had nog steeds geen idee wat er gaande was. Het duurde nog even voor het bij mij doordrong. De loco burgemeester kwam het lintje opspelden!!! Dat alles werd aanschouwd door veel familie vrienden, kennissen, collega´s en buren!! Zo bijzonder, geweldig, in prachtige omgeving en natuurtuin!! Dat moest ik nog even persoonlijk kwijt!

En dan nu Boomkikkers spotten.

De natuurlijke beleving was deze keer het warme weer, zonder regen, zodat het erg droog en zelfs brandgevaarlijk werd op heide en in bermen. Ook was er een sproeiverbod op akkers en weilanden. Maar in de poelen in Wouwerbeek waren op warme zomeravonden de groene kikkers in grote aantallen aanwezig. Van mannelijke boomkikkers waren er heel erg veel in de vroege avond met veel geluid uit hun grote blaaskaken. Ik heb daar vaak braamwallen afgespeurd naar die koddige groene beestjes die onopvallend op een blad zitten te zonnen of als aapjes langs takken omhoog kruipen, Het is erg mooi om te zien. Spannend of je er veel of weinig, kleine of volwassene zult aantreffen en waar. Hoe langer je ermee bezig bent, hoe meer je je verdiept in het leven van de boomkikker. Hoogtepunten zijn natuurlijk het vinden van jong leven in het water. En de eerste heel jonge dieren, die zich uit de poel via de naast liggende braamtakken om hoog werken. Kikkertjes van eigen bodem dus, slechts een centimeter groot. 

Ik snuffel ook op plaatsen waar ze nog niet worden verwacht. Spannend na het zoeken is ook het luisteren naar het mannenkoor in de poelen. Om te weten hoe groot de populatie ongeveer is, moet er geluisterd worden in de  duistere uurtjes. De mannetjes willen een vrouwtje versieren met een  ongelooflijk hard kwaakgeluid. Als je bij de poel bent aan gekomen, moet je nog onderscheiden hoeveel mannen je tegelijk  hoort. Ik struin veel rond in dit prachtige natuurgebied. Voordeel van het bespieden van de boomkikker is, dat het goed weer moet zijn!       

Ad van de Laar – natuurgids IVN Mark&Donge

Markandalletjes

• In de koele midzomernacht staat de zomerdriehoek markkant hoog aan de zuidelijke hemel. Ataïr, Deneb en Wega kennen hun opvallende plek. 
  Burgerlijke ongehoorzaamheid? In een flash verscheen er toch een spandoek ‘Behoud het Groene Goud’ in de Bredase raadszaal. Het hing er net lang genoeg voor een foto!
• Voor impressies van de vaak teleurstellende bespreking over het burgerinitiatief ‘Behoud het Groene Goud’ met de Coalitie raadsleden (o.a. VVD en GL-PvdA) zie de evaluatie op website www.burgerinitiatiefbehoudhetgroenegoud.nl/nieuws. Maar ook de hartverwarmende steun van de kleinere SP, PvdD, Breda Beslist, Forum, LPF en 50 plus.

  

• Veel waarderende woorden, maar het initiatief werd door het Coalitie blok weggestemd. Voor het Burgerinitiatief is dit niet het einde “maar het begin om tot een duurzaam ruimtelijke Bredaas beleid te komen, met behoud van het Groene Goud!”   
• Kader Richtlijn Water (KRW) wordt nu, na heel lang talmen bij veel waterschappen, serieus genomen. In 2027 (nog maar twee jaar) moet het water ‘ecologisch gezond’ zijn. Anders dreigen er forse boetes. Waterschap besloot unaniem (!) tot extra ‘impuls maatregelen’ die in de komende twee jaar resultaat moeten hebben. Is Brabant breed afgestemd met andere Waterschappen, Provincie en Vlaanderen. Zullen binnen twee jaar de zalmen spartelen in de Mark?  
• Natuurwandeling Gebruik van planten. Zondag 6 juli 10-12u. Wolfslaar Breda. 
  Planten zijn de basis van het leven op aarde. Onze verre voorouders wisten veel meer van de natuur dan wij. Welke toepassingen kunnen we nog steeds benutten? Aanmelden via website IVN Mark&Donge.
• IVN Natuurtuin ‘Ons domein’ in vakantie alle zondagen 13-16u open. Dé ontdekplek voor kinderen, ook voor waterbeestjes. Domeinweg 9, Oosterhout. Fiets aanbevolen.
• Raven zijn na 100 jaar terug in Breda! SBB boswachter Jarno van Bussel ontdekte in maart een nest met vier jongen, waarvan er twee uitgevlogen zijn. Het eerste succesvolle broedgeval! (bron:  website WBr VWGr). Raven werden (vanaf de Towerbridge?) via Hoogstraten hier al vaker waargenomen. Zelfs roepend op het Ginnekenmarktje. Het zijn tenslotte sociale dieren!

  

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge

26-6-2025

Velen zullen de banners en uithangborden hebben gezien die op mooie plekken in Breda waarschuwden voor uitbreiding van industrie in die groene gebieden van Breda, die daar niet thuis hoort. Dit Groene Goud moet gespaard en bewaard blijven. Dat vinden vier groepen burgers en natuurverenigingen die een initiatief, ondertekend door 4300 burgers, hebben aangekaart bij de gemeenteraad van Breda.

Donderdagavond 19 juni was de oordeelvormende bijeenkomst van de gemeenteraad over dit initiatief. De initiatiefnemers werden wel met lof en waardering overladen vanwege het burgerinitiatief en voor het op de agenda zetten van de bedrijfsterreinen ontwikkeling, iets wat erg leeft bij de burgers. Maar concrete besluiten kunnen pas donderdag 26 juni vallen in de zogenaamde ‘debatraad’. En hoe die eruit gaan zien is ook nog maar de vraag.

Aan het eind van de vergadering van 19 juni mochten de initiatiefnemers hun mening geven. Twee weken daarvoor was elke keer op donderdagavond al een voorzet voor de beleidsvorming gegeven. Die bijeenkomsten gingen moeizaam. Veel kritische vragen vooral van de kant van de VVD en toch ook van GL-PvdA over wat een nieuw onderzoek aan ‘nut en noodzaak’ zou opleveren. Zou het niet allemaal toch maar weer in een la van de wethouders eindigen? De raadsleden wilden meer actie.

Dat was de reden dat de initiatiefnemers het accent hebben verlegd naar een actieplan. In een brief van 16 juni pleiten de initiatiefnemers ervoor dat het gemeentelijk bestuur de regie strakker in handen neemt om zo tot een sterke ruimtelijke economische visie te komen met een concreet actieplan voor de revitalisering van de bestaande bedrijventerreinen en een profiel te maken van welke bedrijven met meerwaarde gewenst zijn in Breda.

Het is de vraag hoe het nu verder gaat en hoe we naar het resultaat moeten kijken. “Ons doel van een onafhankelijk onderzoek naar nut en noodzaak haalt het niet. Vooral de coalitiepartijen vormen een blokkade, terwijl het een ‘vrije kwestie zou moeten zijn”. Het is nog afwachten hoe het met het actieplan en het voorstel voor een klankbordgroep zal gaan. Er tuimelen veel moties over elkaar. Over benutting van bestaand terrein en zuinig zijn met het ‘Groene Goud’ staat daar inhoudelijk nog weinig in”, aldus de initiatiefnemers.

De initiatiefnemers constateren dat het college van B&W al vaker moties heeft gekregen van de gemeenteraad, die zijn genegeerd. “Er liggen moties waarmee het college nooit iets heeft gedaan in 5 jaar!” Dus er moet nu echt iets concreets komen uit de raad, met grip op beleid”.

Toch zien sommigen lichtpuntjes. Volgens hen is de gemeenteraad - zich (in de wandelgangen) bewust van de grote zorg bij de burgers om het Groene Goud. Diverse  raadsleden willen, voorzichtig - dat wel - op weg naar een actievere grondpolitiek, inclusief de benutting van de vrije ruimte. Vooral de oppositie (o.a. Partij voor de Dieren) in de gemeenteraad wil zo greep houden op de ruimtelijke ontwikkeling.

Het Burgerinitiatief verwacht: “Dit wordt volgens ons een thema voor de verkiezingen en nu al voor de verkiezingsprogramma’s. Als dat zou lukken, zijn er in de hoofden van de raadsleden (ook van het coalitieblok?) wat wissels omgegaan.” Dat is hoognodig, want doorgaan met het verkwanselen van het Groene Goud mag geen optie meer zijn!

Marius Aalders, Natuur- en Milieuvereniging Markkant (mmv JvR)

Markandalletjes

• Nu al midzomer, met de kortste nacht. Overal hangen de vlaggen uit voor de geslaagden. Nu nog het Burgerinitiatief?
• Vogelwandeling “op zoek naar de nachtzwaluw” van IVN is al volgeboekt. Gelukkig organiseren onze Vlaamse Vrienden op zaterdag 5 juli een excursie die ook helemaal in het teken staat van de mysterieuze middernachtelijke nachtzwaluw in Den Rooy/Smisselbergen. Waarvan inmiddels 100 ha is verworven, en nu mét Nachtzwaluw (en ook de Houtsnip?) Start 5 juli 21u. “P” Den Rooy, Ulicotenseweg (B). Tot ca 23u30. Graag reserveren. Natuurpunt Markvallei (B).
• NMV Markkant ontwikkelt - met o.a. Stad in een Park - een door heggen en hagen geflankeerde “Groene Camino”. Van Den Hout (Heilige Eik) via Breda naar St. Jacobskapel-Galder v.v. Daarvoor zoekt Markkant ‘pioniers’ die met hun ervaring de route willen lopen en verbeteren. Zie voor de route en de vragenlijst website NMV Markkant.
• IVN Dintel en Marklanden roept op om de bezuinigingen van de Regering Schoof op de Nationale Parken terug te draaien. Is een onzalig voornemen dat natuureducatie en draagvlak belemmert. Zie petitie “Red onze nationale parken’.
• Eerste broedsucces van Blauwborst in Markdal? Dat moet wel, want Ria Lambregts zag en hoorde een Blauwborst jong en zijn trots zingende vader! Tot nu toe zag ze daar alleen doortrekkers, maar dit was echt een geslaagd broedgeval! Weer een primeur! Wat moet dat straks mooi worden met een moeras!

  

• En nieuwe deel Gilzewouwerbeek ook ontdekt door zes ‘watermaaiende’ Lepelaars! Zag Joke Oomen!
• Eekhoorns actief, eentje stak zelfs midden op de dag rustig de Galderseweg over, dankzij afremmende auto’s!  

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge 

19-6-2025

Dat was zaterdag een vreemd gezicht. De bus van ’t Lestogenblik met een hele stoet leden van Wijkvereniging Ginneken=Ginneken en Vereniging Markdal. Ging het om een bedevaart naar heilige Clara? Om met een lekkere worst goed weer af te smeken? Dat is toch altijd voor Carnaval? Of was het al een vroege generale repetitie? Of serieuzer en ging het bijvoorbeeld om een echte bedevaart naar Lourdes?

Niets van dat alles, het bleek het gevolg te zijn van een briljant idee van beide besturen om zich eens te gaan ‘herbronnen’! Door met zijn allen de bron van de Mark te gaan eren. Die bron ligt zo’n 40 kilometer zuidelijker in Vlaanderen en dat kon de bus van de Ginnekense Baron -  die wel voor hetere vuren gestaan had - prima overbruggen!

Genieten van de Mark doen we allemaal en straks als het natuur- en beekherstel van het Markdal afgerond is, helemaal! Maar bijna niemand had de bron van zoveel moois ooit in het echt gezien. Dus vandaar de tocht naar De Bron! Om de schok naar het Vlaamse land niet te heftig te maken werd er eerst aangelegd in het mooie en knusse bezoekerscentrum de Klapekster van onze zuidelijke natuurvrienden van Natuurpunt Markvallei in Wortel (B). Dat is een volledig gerestaureerd gebouw van de vroegere landlopers in de ‘Kolonie der Weldadigheid’, wat nu Unesco erfgoed is. Net als het gevangenis- of ‘paupermuseum’ Veenhuizen in Drenthe. Dat uit dezelfde periode stamt toen noord en zuid nog één land waren.

Peter Smittenaar – de secretaris van Markvallei – wist de ‘Ollanders op hun gemak te stellen. Als vroegere Bredanaar sprak hij zelfs hetzelfde dialect!

Samen met de Nederlandse natuurorganisaties wordt er stevig samengewerkt om met name het ongerepte grensriviertje het Merkske weer zijn natuurlijke karakter te geven. De stijl van Natuurpunt is veel meer dan in het ‘ollandse het zelf doen, zowel qua beheer als qua verwerving van natuur. En de resultaten mogen gezien worden, wist Peter te illustreren.

Maar het ging om ‘De Bron’. Hein Hilhorst de secretaris van Vereniging Markdal legde uit waarom de ‘bron’ geen klaterende waterval is, maar een natte wei: ’Zandvenweide’. Die ligt boven een afgesloten leemlaag in Koekhoven aan de Maas-zijde van de waterscheiding bij de Turnhoutse Vennen. Daar stroomt het dus via Merkske en Mark en Breda uiteindelijk naar het  Volkerak en de zee. Aan de andere  kant van die waterscheiding stroomt het via het Scheldebekken door Antwerpen uiteindelijk ook naar de Noordzee.

Tussen Bron en Breda is een flink verval van zo’n 30 meter, wat fors is. Ter plekke werd met plaatselijke hersengymnastiek berekend dat een druppel water er ‘maar’ een paar dagen over doet om van de bron in Breda te komen. En ondertussen het mooie Markdal zijn vorm geeft.

Reden om vervolgens de bron op de Zandvenweide door voorzitter Michiel Crince van G=G te markeren met een plaquette als eerbetoon aan die mooie stromende Mark. Na een vlotte terugreis naar Vianden en verfrissende drankjes voelde iedereen zich als ‘herboren’.

Markandalletjes

• Blijft ook met midzomer, zomeren!
• Natuurmanifest! Van Natuurplein de Baronie. Handige leidraad voor stemmers én politici bij komende landelijke en gemeentelijke verkiezingen. Met de ‘Natuur als basis’. Voor robuuste ecosystemen en gezonde leefomgeving in de Baronie gemeenten. Zie website Natuurplein de Baronie bij Natuurmanifest.
• Labbegat IVN natuurwandeling. In slagenlandschap van de Langstraat en over de ‘Naad van Brabant’. Met kwelwater uit de Ardennen. Zondagmorgen 22 juni. 10-12u. Aanmelden via website IVN Mark&Donge.
• Excursie Surea Boswachterij Dorst. Olv natuurgids Jeroen Nusselein. De verborgen wereld onder de schors. Bastkevers, boktorren, koper-etser en hun ‘liefhebber’ de Specht!
  Zondagmiddag. 22 juni. 14-16u. Start “P” Bos & Co, Vijf Eikenweg 56, Oosterhout. Aanmelden via website WestBrabantse Vogelwerkgroep.  
• Leo Brosens meldt paartje Grauwe Klauwier op zelfde plek als vorig jaar in Pannenhoef. Vroege Vogels meldt ontmoeting van Iris van der Vlerk met nieuwsgierig jong wezeltje bij landweg Ulvenhart. Tegelijk met zingende Spotvogel.
• Jongerengroep IVN Torenvalken met Tim Huiben hoorden luidruchtige Cetí’s zangers in Markdal. En zagen via zijn aandachtsroepje ook de IJsvogel langs flitsen.
• Bij monding van Bavelse Leij hipte onder balkenbruggetje ook Grote Gele Kwikstaart rond! Markdal blijft verrassen. Gelukkig!

  

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge