9-1-2025

In Nederland leven geen olifanten in het wild. En dat is maar goed ook, want olifanten veroorzaken problemen. In de wetenschappelijke literatuur worden die veelal aangeduid als “human-wildlife conflicts”. Stel, je bent een arme boer, ergens in Oost-Afrika, en je hebt met moeite een veldje cassave of bananen verbouwd. Dan zit je niet te wachten op zo’n groot sloopbeest, dat de meeste van je gewassen opeet, de rest vernielt en, als het even tegenzit, je ook nog onder de voet loopt. Toch vinden de meesten van ons in Nederland dat je olifanten hoort te beschermen en ze niet zomaar kunt afschieten. Om misverstanden te voorkomen: dat vind ik ook! Olifanten hebben ook recht op leven en ze kunnen er nu eenmaal niets aan doen dat ze groot zijn en een evenredig grote honger en lichaamskracht hebben.

Die Afrikaanse boer, die de olifant met rust moet laten, krijgt overigens geen compensatie voor wildschade, zoals dat in ons eigen land wel het geval is. Maar wij zorgen er liever voor dat wildschade helemaal niet ontstaat, want dat is maar slordig en onhandig en vermindert de productiviteit. Grote dieren hebben we trouwens in Nederland niet veel: reeën zijn er nog wel, maar edelherten zijn beperkt tot de Veluwe, net zoals wilde zwijnen. Die dieren kunnen prima ook op andere plekken leven, zoals in de grensstreek in Limburg of in het Groene Woud in Brabant, maar bij wet hebben we een ‘nulstand’. Ben je een zwijn of een hert en laat je je kop (of kont) buiten de Veluwe zien, dan is er altijd een gretige jager, die je met plezier komt afknallen.

Wij hebben in dit land sowieso een behoorlijk ongezonde relatie met de niet-menselijke dieren om ons heen, vooral als het grote dieren betreft. We vinden het prachtig dat ze er zijn: konikspaarden in het rivierengebied en Schotse hooglanders in het bos: wat een aanwinst voor de natuur! Doordat ze groot zijn passen ze ook fysiek hun omgeving aan door bomen om te duwen en kuilen te graven, wat de diversiteit van het landschap vergroot. En als ze doodgaan zijn ze een bron van voeding voor allerlei aaseters, van vossen, tot insecten: leve de biodiversiteit.

Maar het moet wel gezellig blijven. Als paarden en koeien in een iets strengere winter hongerlijden doordat er te weinig voedsel is en de populatie te groot, dan zullen hordes paardenmeisjes (m/v/a) hooibalen over de hekken van onze natuurgebieden gooien om te zorgen dat die lieve dieren nou ook weer niet té natuurlijk aan hun eind komen. En wat helemaal ontoelaatbaar is: een ander groot dier dat de taak op zich neemt om de grazers eens flink uit te dunnen. Het is niet heel lastig te raden dat ik het hier over de wolf heb: onze favoriete slechterik. Van een hek om Friesland tot een afschotvergunning voor ‘probleemwolven’, het was ongelooflijk hoe snel de maatregelen werden voorgesteld om de controle terug te krijgen over de ‘natuur’.

Begrijp me niet verkeerd: ik behoor niet tot die enthousiastelingen die beweren dat wolven niemand kwaad zullen doen. Een dier dat met zijn roedel in staat is om een eland neer te halen, te doden en bijna helemaal op te vreten, daar moet je ontzag voor hebben. Als er wolven voorkomen, dan loop ik anders door het bos. Met grote dieren moet je oppassen, zelfs als het vegetariërs zijn. Het is dan ook erg onverstandig om je zoontje van drie op de rug van een hooglander te zetten voor een leuke Instagram-foto (ik heb het mensen zien doen!).

Je kunt ervan uitgaan dat Nederland te klein is voor grote dieren en dat we alles gereguleerd moeten hebben, maar als je dat, net zoals ik, niet vindt, dan moeten we ruimte laten voor andere dieren, ze met respect behandelen en ze niet ‘wegmaken’. En dat betekent aanpassingsvermogen van ons mensen, net zoals we dat van de Afrikaanse boeren verwachten.

Leo Nagelkerke, West-Brabantse Vogelwerkgroep

Markandalletjes

• Gelukkig Nieuwjaar met dagen die al twintig minuten gegroeid zijn! En nog door groeien. Na regen en natte sneeuw al weer hoger water in de Mark.
• Hoogwater in de Biesbosch bij excursie WestBrabantse Vogelwerkgroep op laarzenpad met 40 cm water! Maar water bijt niet en Grote Zaagbekken en Nonnetjes zijn een feest om te zien!

  

• Vogels: Merkske: twaalf Grote Zilverreigers en veel (noordelijke?) Buizerds. Bleeke Heide: negen  Goudhaantjes, vijf Pijlstaarten, zes Koperwieken en vier wintertalingen als echte wintergasten. Markdal: drie Raven en veertien Staartmeesjes! Genoeg te zien tussen de buien door.

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge

26-12-2024

Ja alweer een wandeling, kille heldere vrijdagochtend, de start zoals altijd vanaf de Duivelsbrug tot aan de stuw en weer terug. Afgelopen weken de bekende donkere en natte dagen voor kerstmis.

Mooi hoog water in de Mark, altijd weer enkele Meerkoeten, en een Waterhoentje dat de Mark oversteekt. Héé wat is dat enkele kleine vogeltjes op het modderige pad, vlug de kijker, een Heggenmus, een Roodborst en twee vrouwtjes Vink zo bij elkaar. Zeker wat vliegjes pikken uit de natte modder…. geen idee… Mooi vier mannetjes Kuifeend zwemmend, een pleisterend op de Mark, mooi zwart witte flanken, met kuif, onmiskenbaar. Natuurlijk ca driehonderd Grote Canadese ganzen vanaf de Bieberg tot bijna aan de stuw, verspreid grazend, een mooi gezicht zo de zon erop en alle koppen naar beneden. Goed opletten, er is er altijd wel een of enkele, die de omgeving bewaken. Ook onder de dode eik op het gazon vele voedsel zoekende ganzen, en zelfs in de eik drie rustende Aalscholvers. 

Wat was dat? Lijkt wel het geluid van een IJsvogel, een’ doffe piep’, helaas niet kunnen zien. Ze zijn dan ook zo snel, dat je ze meestal mist. Enkele collega vogelaars kwam ik tegen en ja natuurlijk die hadden hem al wel goed gezien, en misschien toen wel opgejaagd….. Wat ze ook goed waargenomen hadden langs de sloot nabij IJsvermaak, een Grote Gele Kwikstaart. In de broedtijd is deze kwik voornamelijk aanwezig nabij snel stromende beken. Een zeldzame verschijning, nu hier fanatiek voedsel (allerlei vliegjes en klein grut) te vergaren. Tevens worden ze in de winterperiode ook wel waargenomen op de platte daken in de stad.. Daar blijft altijd wel ergens water staan en zijn er wel muggen en andere insecten te vinden.

Misschien tref ik hem straks nog met het terug gaan nabij het onder water staande IJsvermaak.

Stil was het, onderweg naar de stuw, het dal afspeurend, zóóó een 160 Meerkoeten grazend op het weiland, zoveel bij elkaar nog niet vaak hier gezien. Een paar Nijlganzen en ca vijftien Waterhoentjes staan er ook nog bij. Verder was de waterplas leeg, ook verder in het dal niets.

We gaan alweer terug. Veel Kauwen foerageren in de rand van de dode beuken in het drassige  weideperceel.  Ja, hè hè. enkele Koolmezen en een Pimpelmees nabij de staatsbosbeheer fruitgaarde. Een kijkkerblik door de notenbongerd, altijd goed voor een aantal voedselzoekende Houtduiven, Zwarte Kraai en verder in de hoek een koppel Nijlganzen.

Heel in de verte, vanuit het Mastbos horen we de lach van de Groene Specht. Weer terug nabij IJsvermaak, alles afzoekend, vooral de slikkige randen, de grens van land en water, om die Grote Gele Kwik te kunnen treffen. Meestal blijven ze nog wel een aantal dagen hier aanwezig, als er maar genoeg te eten valt, misschien hebben anderen dan weer meer geluk! We hebben ook in het geheel geen wintergasten gezien, het moet toch echt kouder worden om soorten uit het hoge noorden hier te kunnen waarnemen.
Tot een volgende keer maar weer, houdoe!

Willem Veenhuizen - West Brabantse Vogelwerkgroep 

Markandalletjes

• Bewolkte stille kerstdagen. Op kortste dag van het jaar toch al klepperend paar ooievaars op nest Gilzewouwerbeek. Zag Enith Pieterse als voorbode voor een spannend voorjaar!
• Eindejaars bloeiende planten jacht! Zondagmiddag 29 december. 13u30-15u30. Verrassende laatbloeiers, vroegbloeiers en altijd bloeiers. Aanmelden Website IVN Mark&Donge.
• Oergezellige Mark en Leij Nieuwjaarsquiz. Vrijdagavond 3 januari. 19u inloop. Start 19u30. Voor teams en belangstellenden. Altijd gezellig in Bellevue. Chaam. Dorpstraat 27. Olv Team Victor en vereniging Mark en Leij.
• Speciale wilde planten basiscursus van Floron. Onze wilde flora leren kennen en herkennen? Veertien digitale cursuslessen. Start 19 maart. In eigen tempo tot juli. Met feed back van docenten. Introductieavond 22 april. Vier natuurexcursies 10 mei, 24 mei, 14 juni, 5 juli. Uniek in NL Van Floron en KNNV Breda en Tilburg. Zie www.floron.nl/floracursus.
• Verstikkende Stikstof Ulvenhoutse Bos. Landelijk en in Brabant veel belangstelling voor uitkoop Piekbelasters. Animo rondom Ulvenhoutse Bos nog onbekend. Ook van belang voor Markdal beekherstel. Nog geen grammetje stikstof minder. Wel goede voortgang met vernatting. Raad van State scherpt regels verder aan (zie intern salderen). Provincie handhaaft vergunningenstop. GGA project ziet amper landbouw piekbelasters, maar gaat daarvoor (onjuist) uit van normen voor uitkoopregeleing. Natuurverenigingen (Groene Koepel, nmv Markkant, IVN Mark&Donge, Milieuvereniging Oosterhout) inventariseerden op basis van RIVM criteria meer dan 100 agrarische piekbelasters. Verder nog veel emissies uit verkeer en industrie (Isover: Etten-Leur). GGA werkt nu aan ‘wenkend perspectief’ dat is hard nodig, ook voor recreatieve natuurbeleving. Goed voornemen voor 2025!

  

• Hoopgevend zijn de bedrijven die nu toekomstgericht gaan werken, o.a. jonge boeren, Caring Farmers, etc. En burgers die het heft in eigen hand nemen voor duurzame landbouw via aankoop vierkante meters zoals Land van Ons, Brabants Landschap, etc.!
• Ondertussen wordt het Markdal verder ingericht, gewerkt wordt aan ontwerp laatste stuk zuid en noord van de A58. En duikt de Grote Gele Kwikstaart op die nestelt bij snelstromend water. Daar moeten we het van hebben!
• Gelukkig en duurzaam Nieuwjaar voor ieder, zijn dierbaren en onze dierbare natuur!

Namens hele team stukjesschrijvers 

2-1-2025

Altijd weer mooi om terug te blikken. Welke momenten in 2025 waren het memoriseren waard? Als bestuurslid van Markkant, tevens van de BromN-groep (Bomen, Ruimtelijke Ordening, Milieu en Natuur) ben ik vooral geïnteresseerd in wat we met onze activiteiten in procedures hebben kunnen bereiken. En voor mijn gevoel springt een geval er nadrukkelijk uit. 

Het gaat om de bouw van een villa in de Wolfslaarbuurt, waarvoor op 8 december 2023 een vergunning was verleend door Burgemeester en Wethouders van Breda. In die vergunning was er vanuit gegaan, dat het feit, dat de bouw op natuurgrond (zg. Natura 2000 gebied) géén belemmering vormde. Tegen het besluit van het college van de gemeente gingen we (dat zijn de BromN-groep en een aantal milieu- en natuurorganisaties, zoals De Groene Koepel, Markkant met IVN Mark&Donge) in beroep bij de voorzieningenrechter van de rechtbank Zeeland-West-Brabant. Die het beroep in een uitspraak van 16 mei 2024 ongegrond verklaarde. De BromN-groep en de andere milieuverenigingen besloten toen in hoger beroep te gaan. En in afwachting daarvan de voorzieningenrechter van de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State te verzoeken een voorlopige voorziening te treffen, die inhield de vergunning te schorsen totdat op het hoger beroep bij de Afdeling Bestuursrechtspraak was beslist.

Lang verhaal kort. De voorzieningenrechter van de Afdeling vond dat het college niet voldoende motiveerde waarom bouwwerken in de ecologische verbindingszone (EVZ) langs de Bavelse Leij kunnen worden toegestaan. De gemeente haalde, zoals wel vaker gebeurde in 2024, een geweldige zeperd. Dat zou wat worden als het hoger beroep zou dienen bij de bodemprocedure op een zitting op 24 september 2024 in Den Haag. 

Maar het is er niet van gekomen, zeer tot opluchting van het gemeentebestuur, mag ik aannemen. Wat gebeurde er namelijk? De houder van de geschorste vergunning meldde zich bij de milieuclubs die in beroep waren gegaan, was overtuigd van het natuurbelang om de ecologische zone vrij te houden en kwam met voorstellen die ertoe zouden leiden dat bebouwingen die binnen de EVZ lagen, zouden worden verplaatst naar buiten de EVZ! De verdere inrichting zou worden afgestemd met ecologen van waterschap en gemeente. Er zou een wijziging van het bestemmingsplan komen. De gehele EVZ zou worden omgezet naar natuurbescherming via het omgevingsplan. Daartoe was medewerking van het gemeentebestuur nodig, die deze maar al te graag verleende. Want hiermee werd nog langer procederen niet meer nodig. Het hoger beroep werd ingetrokken.

Wat leerden  we nu van deze casus?

1. Gemeenten lappen bij hun besluiten de milieuregels nogal eens aan hun laars.
2. Alertheid van natuur- en milieuclubs die hiertegen in beroep gaan leidt tot rechterlijke beslissingen die gunstige zijn voor natuur en milieu.
3. Als de overheid het er bij laat zitten, blijken particulieren in samenspraak met wachters voor natuur en milieu goede resultaten te kunnen bereiken.

Ik denk dat meer overleg tussen natuur- en milieuclubs enerzijds en particulieren die milieu bedreigende activiteiten ondernemen wel eens een goede aanvulling zou kunnen betekenen op de taak en functie van de milieubeschermende overheid. Het recht (advocaten en rechterlijke macht) spelen daarbij een belangrijke ondersteunende rol.

Marius Aalders – natuur- en milieuvereniging Markkant

Dank aan Dorien, die nu ruim  vier jaar bevlogen en trouw bijdragen geschreven heeft. Met haar grootste wens dat de Vlechthaag door het Markdal er gaat komen. Laten we daaraan werken! En nu voor het debuut van Marius Aalders gezorgd heeft. Dank en welkom bij de deze dubbele jaarwisseling!

 
Markandalletjes

• Nu ‘wattig’ weer onder een grijze wolkendeken. Lengen der dagen nog onzichtbaar. Vorig jaar deze tijd hoogste waterstand in Markdal ooit! Voorspelde extremen komen vroeger en vaker. Via Water Natuurlijk, Brabantse Delta, provincie, is Deltacommissaris aan het werk gezet voor extra maatregelen. Tegen droogte en wateroverlast is ‘uitdaging’. Klimaat wacht niet.
• Het jaar 2024:
  • Begin 2024: het lulligste eerste voorval van 2024 noemt Nico Schapendonk in zijn BNdeStem column “het graven van een illegale sloot dwars door het Markdal”.
  • Eind 2024: Unaniem stemde de Bredase gemeenteraad voor de EVZ visie, met tevreden wethouder Peter Bakker. Zes insprekers waren positief, maar wilden ook bescherming door goede vaarregels en begrenzing om juridische discussies (zie Marius Aalders hierboven) voor te zijn. Die wensen werden handig door de raad naar de toekomst verschoven. Maar wethouder Peter Bakker (ook nautisch beheerder) wil voor de zomer met vaarbeleid komen! Goed voornemen bij de jaarwisseling! 
• Patrick Smans (D66) vroeg bevestiging van elektrisch fluisterboot varen vanaf 2030. Kreeg steun van D66, SP, PvdD, 50Plus en LPF. Maar die 13 stemmen legden het af tegen de 26 van (coalitie) fracties, om hun kruit droog te houden.
• Frisse start met IVN wandeling door Dorstse duizend ha SBB bossen, leemputten en natuur. Stuifzanden door duizenden legerpaarden. Standbeeld voor de geit als ‘koe van de armen’.  Zondagmiddag 5 jan. 13u30-15u30. Aanmelden. Website IVN Mark&Donge.
• Knusse start bij zuiderburen met frisse lucht, prachtige natuur, goed gezelschap, bijzondere natuurwandeling en als bonus gezellige nieuwjaarsreceptie in Klapekster. Zondagmorgen 5 jan. 9u-12u30. Kolonie 41. Wortel (B).
• Markkant, Oergroen, Meer Bomen Nu, planten zo’n duizend voedselbosbomen: zomereiken, paardenkastanjes, ook fruitbomen met financiële steun van Markkant. Ruim twintig vrijwilligers leefden zich uit voor nieuw leven aan Moerstraat, Galderse Meren.
• Handtekeningenactie tegen ‘verdozing’ buitengebied start in januari. Behoudt het Groene Goud. Voorstel ‘nut en noodzaak’ bedrijventerrein en werkgelegenheid. 1600 schriftelijke handtekeningen nodig. Grote uitdaging! Dus iedereen werven! Info komt.   
• Nog behaaglijk in poolstreken, dus weinig wintergasten, maar wel zag Ria Lambregts de Keep, het lichtere Roodborstje.

  

• Wortels in Breda. Zelfpluktuin. Na vele trieste teleurstellingen ziet Veerle Bruning dankzij bewonderenswaardige moed sprankjes hoop voor een werkbare akker ontstaan. Met ambtelijk nog ‘puntjes op de ‘i‘ te onderbouwen. Mogelijk besluiten wethouders in januari positief….. Mooier begin van 2025 is haast niet denkbaar !!! 
  Iedereen gelukkig, gezond, natuurlijk en duurzaam nieuw jaar gewenst.

Team Natuur rond het Markdal

19-12-2024

De blauwe passiebloem (Passiflora caerulea) is een klimplant uit Zuid-Amerika die je steeds vaker in tuinen ziet, maar ook daarbuiten. In Breda is hij op een paar plaatsen aangetroffen.

Vanaf 2013 tot 2020 werd de plant steeds meer verwilderd aangetroffen. De laatste jaren lijkt de toename te stabiliseren. De plant hoort tot de ‘Passiebloemfamilie’ die ongeveer 500 soorten telt. De één nog mooier dan de ander. De bestuivers van passiebloemen zijn veelal relatief groot zoals vleermuizen en kolibries. In Nederland blijken hommels en honingbijen het klusje ook te klaren. 

Het woord ‘passie’ heeft twee betekenissen, die ik altijd wat strijdig heb gevonden:  hartstochtelijke liefde en lijdensverhaal van Christus. Het woord komt van Latijn ‘pati’ dat ‘lijden’ betekent. Het woord patiënt is hier ook van afgeleid.  Die tegenstelling in betekenissen kun je verklaren door een paar tussenstappen te maken: lijden = heftig gevoel =  hartstocht = liefde. Zo kan huilen, lachen worden. De soortaanduiding ‘caerulea’ betekent ‘blauw’.

De passiebloem is aan zijn naam gekomen door kwezelarij van Spaanse missionarissen. Die zagen van alles in de bloem. Een voorbeeld daarvan is het volgende:” Tussen de bloemkroon en stuifmeel zittende zadenkrans werd aangeduid als doornenkroon. De drie nagelvormige stijlen als de kruisnagels en de vijf stuifmeeldraden als de wondsteken. De stijl van de stamper de geselpaal. De verdeelde of handlobbige bladeren, de handen van het volk. De enkelvoudige, ingesneden bladeren werden als lanspunten gezien.”
De blauwe passiebloem houdt van een zonnige plek en kan daar ook vruchten voortbrengen, waaruit dus soms nieuwe planten groeien. De vrucht is eetbaar, maar niet erg smakelijk.

De windende stengel kan polsdik worden. Hij is tamelijk winterhard. Kwekers melden niettemin een levensduur van ongeveer vijf jaar.

Aad van Diemen – Natuurgids IVN Mark&Donge

Markandalletjes

• IJsvermaak staat weer vol met water, bijna kortste dag, langste nacht, volle maan en de vorst kan komen!
• Onverlaten dumpen twintig zakken oud kleding in bos bij Strijbeek. Wie heeft gouden tip?
• Succes voor natuurvereniging Natuur&Landschap Gilze-Rijen (NLGR). Burgerinitiatief Wouwervallei lever dankzij grondeigenaren en heel veel organisaties 5 ha natuur bij Gilze op! Weer een stukje van de Gilzerwouwerbeek natuurlijk! Dankzij doorzettende burgers! Mooi begin 2025 met graven en aanleg natuur! Een ‘wouw’ is Gils voor ‘vijver’.
• Minister Mona Keijzer schaft diervriendelijke woningbouw met nestgelegenheid vogels af! Dus meer ‘woningnood’.
• Klaar voor natuur in het voorjaar? Doe mee aan Cursus ‘Blik op de Natuur’. Zowle in Bavel (dinsdags) als Oosterhout (donderdags). Zes avonden en vier excursies. Van 25 maart tot 22 mei. Brede opzet, gericht op beleven, zelf kijken, onderzoeken, leren en zo meer genieten. Zie website IVN Mark&Donge.
• Natuur laat zijn kracht zien in vrijstromende Mark (nee, niet de vorige premier). Oevers kalven in buitenbocht af en in binnenbocht groeien zandbanken aan. Dynamische natuur zoals bedoeld!  
• Natuurgidsen cursus IVN met succes door 27 nieuwe enthousiaste Natuurgidsen afgerond. Na anderhalf jaar intensief werken groot succes. Proficiat nieuwe gidsen en het cursus team met Dolfje Begeer! We gaan er allemaal profijt van hebben!  
• Staatsbosbeheer meldt Hazelwormen in Ulvenhoutse Bos! Is hagedis zonder pootjes. Leeft hier wel, maar te zien ……. bijna nooit!

  

• Initiatief Galderse OERGROEN! Project Voedselbos roept vrijwilligers op voor aanplanten op 28 december 10-16u. Bij Moerstraat 5. Vanuit gezonde bodem, gezond beheer en uiteindelijk gezond voedsel voor deelnemers. Info: www.oergroen.nl.
• Traditionele eindejaarsplantenjacht! Zondagmiddag 29 dec. 13u30. Door opwarming aarde steeds meer kans op deze laatbloeiers! Aanmelden IVN Mark&Donge
• Vogels: In Markdal, bij Galder luidzingende Cetti’s zanger en Grote Zilverreiger. Bij Bieberg drie Wintertalingen en vijfentwintig Watersnippen, maar geen minuscuul Bokje, ook niet ‘onder de laars’. Bokje blijft door zijn uitstekende schutkleur tot het laatst zitten.
• Voor iedereen fijne, gelukkige en duurzame Kerstmis, vanuit het hele stukjesschrijvers-team!

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge