Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge 19-9-2024

Niets lijkt logischer voor de natuur dan vrije verbindingen tussen natuurgebieden, om die aan te leggen staan gemeentes en Waterschappen aan de lat. Onze Brabantse Delta heeft dat al gedaan. Gemeentes moeten in aangewezen zoekgebieden zo’n vrije verbinding realiseren. Breda zet nu een eerste stap met een realisatie visie voor EVZ’s. EVZ is jargon voor de vrije natuurverbinding en staat voor Ecologische Verbindings Zone. Daarlangs moeten dieren en insecten zich vrij kunnen verplaatsen. Denk aan egels, dassen, padden, vlinders, steenmarters, bevers, vossen of bijv. ringslangen. Zo kunnen ze soortgenoten ontmoeten, paren en inteelt voorkomen. Goed voor de natuur!

De natuurverenigingen zijn blij met deze eerste stap van Breda voor EVZ’s langs de Mark, de Aa of Weerijs en ook kleinere zijbeken zoals de Bavelse Leij. Daar werd al lang op gewacht. En nu zit er een grote verrassing in. De ambitie is om een ‘Otterboulevard’ te realiseren vanaf de Biesbosch naar Vlaamse natuurgebieden. Want otters dartelen al in de Biesbosch en zwermen al uit. Dat blijkt uit waarnemingen bij Terheijden en Hooge Zwaluwe. Helaas ook van verkeersslachtoffers. Reden te meer om een veilige otterboulevard aan te leggen. Die gaat ook via de Mark dwars door ’t Zoet en de stad. Op geschikte plaatsen komen ‘otterhotels’ met ruimte en rust in die drukke stad, die zo steeds meer natuurlijk wordt. De Bredase ambitie is groot, maar wel doordacht en zeker niet onrealistisch. Dus doen! We zien graag die speelse otters ook in de Mark en Markdal een visje verschalken.

De bewonersgroepen van Duivelsbrug tot Boeimeer hebben positief gereageerd op het gemeentelijke voorstel dat namens B&W door wethouder Peter Bakker aan de gemeenteraad gedaan is. Ze denken al verder, voor een natuurlijke verbinding zal er ook vaarbeleid moeten komen om de rust te garanderen. Nu is er geregeld geluidsoverlast  En door hard varende (huur)motorboten hinder voor de sportieve SUP-ers,, roeiers, kanoërs en peddelende opblaasbootjes. Een ‘vrijheid- blijheid’ beleid beperkt het plezier op het water. En doet afbreuk aan de natuur.

Ook Natuurvereniging verwelkomen deze eerste stap en wijzen ook op de noodzaak om geluidsoverlast en oeverafslag te voorkomen. Met een pleidooi voor een gericht nautisch beleid. Ook zullen de vrije natuurverbindingen langs de oevers duidelijk begrensd moeten gaan worden. Nu zijn er geregeld discussies en rechterlijke procedures over bouwprojecten op de oevers. Hoewel de EVZ’s 25 tot 50 meter breed moeten zijn, worden er toch  bouwvergunningen voor uitgegeven, die dan weer bestreden worden, Door duidelijke begrenzingen wordt een hoop energie en kosten bespaard.

Zo bleek recent bij de Bavelse Leij. Eerst veel discussie en gang naar rechters of er wel of niet in de beoogde EVZ gebouwd kon worden. Totdat de bouwer en natuurverenigingen (Groene Koepel, NMV Markkant, IVN Mark&Donge, Adviesgroep BromN) elkaar vonden in een  gezamenlijk plan dat de EVZ vrijhoudt, meer natuur, landschappelijk uitzicht en woongenot oplevert. Gemeente gaf direct medewerking aan deze minnelijke schikking. Een mooi voorbeeld van goede samenspraak. Laat de otter nu maar komen! Al zal dat nog wel even duren, maar het hoopgevende begin is er. En dat verdient een oorlam! 

Markandalletjes

• Herfstig weer met volle maan en ook zonnig, dat is ons voor deze week beloofd!
• SUP-Run-Walk voor schone. singels & oevers. Zaterdag 21 sept. 10u-11u45. Sportieve opruimaktie. Wandelend met grijpers, joggend met Ron of peddelend op de SUP. Op aanvraag zijn SUP’s beschikbaar! Gratis, wel aanmelden: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.. Start Veilingkade 8. Breda. Voor een schone EVZ! 
• Herfstige Vlaamse Kleurenwandeling. Zondag 22 sept. 10-13u. Kleurenpalet en historische gebouwen in Unesco erfgoed. Vallei van het Merkske. Start: De Klapekster. Kolonie 41. Wortel (B). Natuurpunt Markvallei.
• Natuurwandeling Galderse Heide met Vlonderpad en nat bosgebied. Zondag 22 sept. 13u30-15u30. 180 ha nattenatuur, Struik- en Dopheide. Drie  eigenaren Breda, Defensie, SBB werken samen aan nieuwe kruidenrijke moerassige verbindingszone. Aanmelden. Website IVN Mark&Donge.
• Beuk met ‘schuimende voet’. Gezien in bos. Vraagbaak Coby Stapel weet  raad. “Het schuim is heel onschuldig: het is eigenlijk zeepsop. Het bestaat uit gistende saponinen uit boomsappen. Het is niet zo vaak te zien : alleen in perioden met veel regen en sterk wisselende temperaturen.”  En dat klopt als een bus met deze beginnende herfst!

  

• Vogels: na lange stilte weer Boomklever te horen. Merkske: twintig Puttertjes op overstaand b;oemenzaad. Negen Tapuiten (Stijn Leestmans, Ted Overmeer, Benne Roelen), vijf Tjiftjafs huiswaarts (Jan Benoits). Bleeke Heide: zestig Boerenzwaluwen (Ria Lambregts). Markdal: vijf Groene Spechten (Merlijn Hoftijzer), drie (te) late Gierzwaluwen (Jarek van Houten. Nog twee Ooievaars bij Galder (dsklbenl). Er is weer beweging in de (v)lucht!

Boomstam Henk, NatuurWijzer, IVN-gids Mark & Donge 12-9-2024

De zomer loopt naar zijn einde en dat wordt langzaamaan zichtbaar. De bomenkronen hangen zwaar van het donkere loof en boomvruchten. De eerste eikels, kastanjes en beukennoten vallen al op de grond. Ik loop met een groep kinderen langs verschillende bomen. Iedereen heeft een zoekkaart gekregen. Daarop staan foto’s van bijzondere blaadjes, basten, boomvruchten of knoppen. Samen gaan we op zoek. Ik vertel onderweg dat de bomen al bijna klaar zijn voor volgend jaar en vraag de kinderen wat er in de herfst gebeurt. Natuurlijk komen de eerste antwoorden vlot: de blaadjes vallen van de bomen, ze krijgen verschillende kleuren, de bomen worden kaal. ‘Helemaal kaal?’ vraag ik. En ook nu weet de groep direct te vertellen dat er nog knoppen aan de bomen zitten. Daar komen de nieuwe blaadjes weer uit! Tijdens het wandelen gaan we op zoek naar de verstopknoppen in het laaghangend loof. De kinderen speuren met een loepje en ontdekken dat elke boom zijn knopjes al klaar heeft. Ze vinden ze in de oksels van de blaadjes. In de knop zit al het nieuwe blaadje voor volgend jaar. Ik leg uit dat de boom nu gaat beginnen met de groene korreltjes uit het oude blaadje te halen. Deze korreltjes stop hij weer in het nieuwe blaadje. Omdat de groene korreltjes eruit worden gehaald worden de kleuren van de andere korreltjes zichtbaar. Daarom worden de blaadjes geel of rood of oranje.

Ondertussen doen we ook nog andere ontdekkingen. Het steeltje van het blad van een populier is niet rond maar plat!! Daardoor kan dat blaadje makkelijker heen en weer bewegen. Hierdoor ruist de wind sneller hoorbaar door de kruin van een populier dan van een andere boom. Op het moment dat ik dat zeg, helpt de wind me een handje en laat de blaadjes ratelen. De kinderen rapen een paar blaadjes op. Ze voelen het steeltje en horen -verbaasd kijkend naar de boomtop - het ruisen aan. We zien verderop alweer een ander boom staan; de camouflageboom! De stam heeft lichtere en donkere groene vlekken. Net als het pak van een soldaat. Een jongen veert op en roept: “Dat is mijn boom!” en hij houdt zijn kaart omhoog. Inderdaad het is de Plataan. Verderop heeft een jongedame het blad van haar boom gevonden en voelt dat de onderkant van het blad viltig zacht is. Ze haalt het voorzichtig langs de wang van haar vriendin. Natuurlijk wil iedereen dat nu voelen en voorzichtig pluk ik nog een blaadje. Het is een Abeel. De volgende bijzondere boom: De Esdoorn. De boom hangt vol met de gevleugelde zaadjes en de eersten liggen al op de grond. De kinderen weten al wat je daarmee doet. Het zijn kleine helikoptertjes en daar vliegen ze al door de lucht. Ik leg nog uit dat de boom dat doet zodat de zaadjes zich wet verder verspreiden maar het enthousiaste gejoel en gespring overstemt me.

Als laatste boom komen we bij de oude vertrouwde eik. Een van de kinderen weet al dat je een fluitje kan maken en al gauw zoeken we op de grond naar de hoedjes van de eikels. We lopen in een rij verder en achter me hoor ik geblaas en de eerste fluitjes. Ik kijk om en de juf lacht me enigszins bedenkelijk toe. Ze ziet het gefluit al voor zich in de klas…
Boomstam Henk, NatuurWijzer, IVN-gids Mark & Donge

Markandalletjes

• Herfstig. Wordt de herfst het eerste normale seizoen in een ‘abnormaal’ jaar?
• Gelezen op viaduct A58 “tot de schijt ons doodt”. En dat is van vóór het nieuwe natuurbeleid van dit kabinet.
• Enthousiaste wijkagent voor Markdal - Joost van den Muisenberg – noemt Markdal mooiste plekje op deze aardbol. Met pijn in het hart moet hij afbouwen vanwege ziekte.
• Nazomerse natuurwandeling Pannenhoef. Zaterdag 14 sept. 13u30. “P” De Bak. 300 m van Ettensebaan 25. Rijsbergen. Aanmelden IVN Dintel en Marklanden.
• Drie akkers in Baarle Nassau vervuild met afval van Chrystal Meth in uitgereden mest. Onderzocht door politie, drie eigenaren verdacht. Gemeente laat afval opruimen. Kosten voor eigenaren.
• Poëzie wandeling natuur Wolfslaar. Natuur kan troosten, confronteren, rustgeven, opwinden, helen en strelen. Om te zwijgen of te juichen. Zondag 15 sept. 13.30-15.30. Aanmelden IVN Mark&Donge.
• Nieuw stalsysteem met biologische combiluchtwassers te onbetrouwbaar, besluit Raad van State. Te hoge ammoniak- stikstofemissie. Provinciale vergunning vervallen.
• Opa Charel Huet stelt zijn absurde natuurschepsels tentoon: kip met olifantenslurf, salamander en reigersnavel, Krokovaar, Gibra, etc. Tot 22 sept, za-zondags. 14-17u. Pampa 1, Merksplas (B). Op steenworp van Klapekster.
• Open Monumentendag. Prachtig gerestaureerd Landgoed Nuwenhuys (Reeptiend). Waterschap Kasteel Bouvigne. Zondag 15 sept. 11-17u.

  

• Boerenzwaluwen zijn er nog met twintigen. Volwassen ooievaars verzamelen zich met tientallen. Spreeuwen bevolken wieken van Ulvenhoutse molen, meldt Dolfje Begeer.
• “Wat doen we met ons Buitengebied”. Info en discussieavond. Verdozen of verfraaien? Woensdag. 18 sept. 20u. Kievitslaar, Rijsbergseweg 354, Effen/Breda. Initiatief Groene Koepel, IVN Mark&Donge, nmv Markkant, Adviesgroep BromN.  

 Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge

Leo Nagelkerke, West-Brabantse Vogelwerkgroep 5-9-2024

In Engeland is een onderzoek uitgevoerd naar de kennis van de natuur onder 150 jonge biologiestudenten (18 en 19 jaar). (https://doi.org/10.1002/pan3.10265). Hen werd gevraagd om van een aantal groepen dieren en planten vijf inheemse soorten te noemen. Dat deden ze volgens een strakke wetenschappelijke methode in een anonieme enquête. Er werd ook gevraagd of de studenten uit de stad of van het platteland afkomstig waren en van wie ze over de natuur hadden geleerd. Het bleek dat de studenten meer vogelsoorten kenden dan soorten zoogdieren, vlinders, bomen, of wilde planten. Gemiddeld wisten ze bijna allemaal wel vijf vogels te noemen, maar slechts iets meer dan de helft noemde vijf correcte soortnamen. Er zaten nogal wat “eenden” en “zeemeeuwen” tussen. Vlinders werden het slechtst gekend: slechts 13% van de studenten wist vijf soortnamen te noemen. En we hebben het hier over biologiestudenten, dus jonge mensen bij wie je in ieder geval een beetje belangstelling voor de natuur verwacht.

Ja, allemaal leuk en aardig, is misschien de gedachte van de lezer die nu nog niet is afgehaakt, maar wat wil je nu eigenlijk duidelijk maken? Een aantal dingen. Ten eerste dat de studenten die het meeste wisten dat meestal hadden geleerd van ouders en enthousiaste leraren, of dat ze zelf aan de slag waren gegaan. De school waarop ze zaten, of hun sociale omstandigheden maakten niet veel uit. Iets anders opvallends was dat studenten die veel over vogels wisten, dat meestal ook over die andere dieren en planten deden! Vogelkennis als een soort kruiwagen voor algemene kennis en liefde voor de natuur. Zelf vind ik dat niet zo gek: vogels zijn relatief gemakkelijk te zien, maken vaak geluid en vertonen allerlei gedrag waarover je het kan hebben: dat kan aanstekelijk zijn.

Ik verwacht dat in Nederland de natuurbeleving en -kennis van jonge mensen niet heel anders is dan in Engeland. En ik vind dat heel zorgelijk, omdat een gebrek aan kennis samengaat met een gebrek aan beleving, wat weer leidt tot onverschilligheid over wat er met de natuur gebeurt. Wie valt het dan nog op dat de eerste lentezangers terugkeren, of omgekeerd, dat de laatste zomertortel Breda heeft verlaten? De Britten spreken met gevoel voor drama van de “Extinction of Experience”: het uitsterven van de ervaring. Het landschap om ons heen wordt dan slechts een decor, niet een wereld die we delen met ontelbaar andere wezens.

Je kunt ook hoop putten uit deze studie, want het blijkt dat de kennis en liefde voor dieren en planten wel degelijk kan worden overgedragen. Ikzelf zie dat als een taak: ik probeer mijn enthousiasme breed te delen. Hopelijk doe ik dat op een goede manier, want toen mijn kinderen nog klein waren, begonnen ze wel eens heel diep te zuchten als ik weer iets over vogeltjes of plantjes zei. Anderzijds weten ze alle drie ondertussen meer dan de meeste anderen en hoorde ik een van mijn zoons zelfs al eens iemand corrigeren die de term ‘zeemeeuw’ gebruikte. Ik vind dan ook dat we allemaal ons best moeten doen en wat we weten en waarderen overdragen.

Ik hoop dat veel mensen dan weer een echte lievelingsvogel krijgen: niet een abstracte, zoals een pinguïn van een grappig filmpje op YouTube of een ‘Angry Bird’. Nee, een vogel waarmee je een persoonlijke ontmoeting hebt gehad, zoals die grappig drukke staartmezen in de bomen bij je tuin, of de adembenemend mooie gekraagde roodstaart die je in het bos bij een wandeling tegenkwam, of een majestueuze raaf die ineens boven je langs vloog terwijl je op je fiets naar school ging. Zo’n ontmoeting, zo’n ervaring, zo’n verrijking.

Markandalletjes

• Pas op: de eerste kastanjes zijn gevallen! En …. “Er kan er nog een komen!”. Plezier voor kinderen!
• Provincie start met voorbereiding verkoop Markhoeve! Moet maatschappelijk belang in Strijbeek dienen.

  

   
• 20 jaar ontwikkeling Klokkenberg. Karien van Bijsterveld en Marc Berends organiseerden een vakexcursie met vele “spelers” uit die periode. Bepalend was de switch van het maximaal uitnutten van het gebouw naar “het landschap is uitgangspunt”, als krachtige uitspraak van de “Klankbordgroep”. Het landschapsontwerp van prof. Bijhouwer uit 1950 werd uitgangspunt, bleef dat en werd via Raad van State vastgelegd. 
  Indrukwekkend is nog steeds de betrokkenheid en hartstocht van alle actoren om met maatwerk en overtuigingskracht tot resultaat te komen. De Klokkenberg gaat zijn laatste fase in. Het herstel van de meandering uit het Bijhouwer plan ontbreekt nog. Waterschap werkt nu aan dat plan in het Markdal.
• Haagse Beemden IVN Natuurwandeling. Zondagmiddag 8 sept. 13u30-15u30.. Hoe vogelrijke beemden natuurrijke grote woonwijk werd. Met het (princen)Haagse Beemden Bos. Aanmelden webiste IVN Mark&Donge.
• Vogels worden weer onrustiger. 

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&donge

Aad van Diemen – IVN Natuurgids ‘Stad en Plant’ 29-8-2024

De groene trompetboom (Catalpa bignonioides) is de laatste 15 jaar in toenemende mate populair geworden. Ik weet nog dat je naar een arboretum moest gaan om er één te zien. Net als bij sommige andere planten is de boom bij het publiek meer bekend onder de wetenschappelijke naam ‘catalpa’. Die geslachtsnaam naam komt uit het Cherokee, een taal van een Indiaans volk, en betekent ‘gevleugeld hoofd’. Waarschijnlijk naar de vorm van de bloem, die mij dichterlijk meer aanspreekt dan ‘trompet’. Een trompetvorm kan ik nauwelijks ontdekken bij de bloem. De soortaanduiding ‘bignonioides’ eert J. P. Bignon (1662-1743) hofprediker bij Lodewijk XIV en beschermer van geleerden.

De boom wordt veel aangeplant in plantsoenen, kerkhoven en ook wel bij particulieren met een wat grote tuin. De boom wordt niet heel hoog, maar toch wel 15 m. Als vrijstaande boom heeft hij een sierlijke vorm met een brede kroon en een korte stam. De bladeren zijn groot en hebben een typische lichtgroene kleur. Het lijken wel kleine vlaggen. De bloemen zijn groot, de kleur is wit met gele strepen en violette punten. Ze groeien in pluimen van 10 tot 20 bloemen. Prachtig om te zien en lichtgeurend.

De vruchten groeien in september en oktober, worden 20-40 cm lang en hebben een dunne vruchtwand. De bladeren vallen al vroeg en dan zie de lange peulen de hele winter hangen als een soort feestversiering. Het moge duidelijk zijn dat de groene trompetboom in alle seizoenen wat te bieden heeft voor het oog. Omdat de boom snoei goed verdraagt, wordt hij ook als knotboom gezet in hagen zoals bijvoorbeeld bij mij in Bavel. Van de charme van de boom blijft dan niets over en het is ook uit ecologisch oogpunt een foute keuze. De groene trompetboom is een Amerikaanse exoot die weinig toevoegt aan de biodiversiteit. Uit esthetisch oogpunt is het verdedigbaar om hem als solitair hier en daar te zetten, maar als knotboom zijn er tal van inheemse alternatieven als linde en wilg.

In Nederland is ook nog een andere trompetboom te vinden: de gele trompetboom (Catalpa ovata). Deze is afkomstig uit China en je ziet hem veel minder. Het belangrijkste verschil met de groene trompetboom is dat de bladeren gelobd zijn en de bloemen kleiner zijn en inderdaad crèmekleurig, gelig. De groene trompetboom verwildert in Nederland  op ongeveer 30 plaatsen en is ook al in Breda aangetroffen. De gele trompetboom is nog niet zover: tot op heden op één plaats in Nederland.

Markandalletjes

• Na midzomer de dagen al bijna 3 uur korter. Geen wonder dat er zoveel groene eikels vallen, al zijn ze wel héél vroeg.
• De appelboompjes zijn weer saai groen, De rode appeltjes zijn ‘geappelmoest’.
• De Stichting Markdal, die de verworven gronden beheert komt weinig in de publiciteit, maar heeft zo’n 40 ha verworven grond in portefeuille. Die zal via het GOB ingezet gaan worden voor nieuwe natuur in het Markdal. Ook wordt gewerkt aan aankoop van zo’n 10 ha. Stille noeste werkers.
• Grondwater wordt schaarser. Waterschap wil vinger aan de pols houden met inventarisatie. Daarom wordt aanmelden van ‘Kleine grondwaterputten’ nu gevraagd. ‘Klein’ is relatief. Gaat om putten die tot 10.000 liter per uur op mogen pompen. Of te wel 240.00 liter per dag…. Toch wel een aardig zwembad. ‘Grote’ putten zijn echt groot en moeten écht een vergunning hebben.
• Ook in de Mark zitten veel Rivierkreeften zag schepnetvisser Mees met vader Krien.

  

• Mooiste zandpad van Brabant ligt in het landschappelijke De Rith. Bij de ‘Luie Boom’. Die krijgt van de Brabantse Milieu Federatie de Hetty Gerringa prijs. Hetty was tot haar recente pensioen een rots in de branding bij de BMF. Op 28 september komt wethouder Peter Bakker (GL) ter plekke de prijs uitreiken. Mooie opsteker voor het landschappelijke De Rith dat steeds voor zijn erfgoed moet knokken.   
• Vogels: het is til met de rustende en opvettende vogels, maar toch … Merkske: Zwarte ooievaar, helaas doorvliegend, drie Wielewalen, acht Wespendieven ((Tom Voet, Gerard van Buuren, Ted Overmeer). Bleeke Heide: twee contrastrijke duo’s Witgat en Zwartkop, zes Dodaarsjes (Ria Lanbregts). Markdal: twee Vuurgoudhaantjes met hoge tonen voor scherpe oren (Kees Kammeraat), zes Lepelaars (Kees de Ruijter). En het gaat weer drukker worden!

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge