Boomstam Henk Wanders, NatuurWijzer, IVN-gids Mark & Donge 14-3-2024

De lente ontluikt. Frisgroene bladknoppen, sneeuwklokjes, krokussen en narcissen in een waterig zonnetje, met een stiekem guurder oostenwindje dan je op het eerste gezicht verwacht. Met groep 8 op stap. Ook daar ontluikt van alles. Van kind naar puber, hormonale veranderingen zijn te horen en te zien. En zeker ook te ruiken na een dag in de klas. De juf is blij dat ze een dag naar buiten kan met haar groep 8.  Ik neem de klas mee naar het Markdal. We hebben een technische dag vandaag. De Mark meandert. Het water stroomt, overal even snel? Is het overal even diep? Hoe troebel is het water eigenlijk? En hoe meten we dat? Welke invloed heeft dat eigenlijk?

De vragen zie ik in de ogen door de hoofden schieten. Zeker omdat mijn tas vol zit met knutselspul en een paar jongens om de beurt de vier meter PVC-pijp dragen. Wat gaan we daar toch mee doen? Nadat we over het witte bruggetje bij Landgoed Nuwenhuys links af zijn geslagen, komen we bij het kruispunt met de beukenbomen en het bankje. Tijdens de wandeling is de aandacht verschoven naar een kauw die uit een holte in een oude beuk is gekropen. Een oud spechtennest in een andere beuk en allerlei ander sporen. Eerst maar even uitrazen op de open plek, tassen bij de bank en het spel is al begonnen. Geeft mij mooi de tijd om het knutselmateriaal uit te stallen. Natuurlijk wekt dat al gauw de interesse. Waarom heeft u oude Cd’s meegenomen? Wat gaan we met die stiften doen? En dat touw? En een doos met grote moeren?! Wat moet je daar nou mee? We gaan een Secchi-schijf maken, zeg ik. Het antwoord roept meer vragen op dan dat het verduidelijkt, zie ik lachend.

Inmiddels hebben meer kinderen het materiaal ontdekt en ik roep de laatste paar er ook bij. Ik leg uit dat we de CD in 4 kwarten gaan verdelen en de twee tegenoverliggende kwarten gaan we inkleuren, de andere twee niet. Daarna knopen we een moer als gewichtje aan het uiteinde van een stuk touw, schuiven de CD, met de ingekleurde kwarten naar boven, over het touw. Dan leggen we om de 10cm een knoopje. Dat doen we 10 keer tot je ongeveer een meter touw in knoopjes hebt ingedeeld. Natuurlijk mag je de knoopjes ook kleurtjes geven. En wat gaan we er dan mee doen, meester?

Als alle Secchi-schijven klaar zijn lopen we naar de stuw en dan gaan we kijken hoe troebel het water is. Aan beide kanten van de stuw. Ik leg daar uit hoe we dat doen. De klas verdeelt zich in een paar knutselgroepjes en al gauw zijn ze aan de slag. Ook bij deze activiteit zie ik weer mooi de verschillende vormen van samenwerking en de voor- en nadelen daarvan. Aan de ene kant de totalitaire dictatuur; een meisje vertelt heel duidelijk wat ieder groepslid moet doen en duldt geen tegenspraak. Al snel vormen zich de contouren van het eindproduct. De open democratie waarin in ieder lid zijn zegje mag doen is nog druk in overleg als een ander groepje al bijna klaar is. Uiteindelijk wordt ook daar begonnen en zoals gepland, loopt de bouw toch anders. Uiteindelijk heeft ieder groepje een mooi Secchi-schijf aan een paar meter touw. Het groepje dat het eerste klaar was heeft ook op de PVC-pijp een maatvoering aangebracht, dus we kunnen ook diepte gaan meten. Maar hoe meten we dan de stroomsnelheid? Roept een wakkere jongedame. Ik vraag de kinderen allemaal een takje mee te nemen van ongeveer de lengte van je onderarm. Wat we daarmee gaan doen houd ik nog even geheim tot we bij de stuw zijn. (wordt vervolgd).

Markandalletjes

• Ook het Markdal krijgt lentekriebels. Wandelaars, fietsers, SUP-pers, menners, ‘hand in hand stelletjes’, kleuren plots het dal.
• Ulvenhoutse buurman staat er gekleurd op. Groef illegale sloot en dumpte grond op natuurperceel van Stichting Markdal). Rekening voor herstel gaat naar buurman. Toch beter ‘een verre vriend’?
• Gegidste IVN Natuurwandeling Aa of Weerijs. Natuur langs de herstelde beek. Zondag 17 maart. 13u30-15u30. Aanmelden via website IVN Mark&Donge.
• Lentewandeling oude gebouwen in nieuwe natuur. Wortel Kolonie der Weldadigheid. Zondag 17 maart 14-16u. Wortel (B). Kolonie 41. Natuurpunt Markvallei.
• Knotseizoen afgesloten bij nieuw privé natuurperceel aan zuidelijke Koekelberg. Knotters van WBr Vogelwerkgroep en IVN Mark&Donge met heerlijke erwtensoep van Martje en Ruurd voldaan huiswaarts. 
• Maandagavond 18 maart 20u presentatie Gebiedsvisie Strijbeek. Concept visie met kansen voor wonen en natuur. Werkgroep presenteert de visie. Is uitwerking van initiatief Vereniging Markdal en provincie. Wethouder Eric Daandels aanwezig. De Leeuwerik – Galder. Aanmelden: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
• Knotseizoen afgesloten bij nieuwe privé natuurgrond aan zuidelijke Koekelberg. Knotters van WBr Vogelwerkgroep en IVN Mark&Donge werden verwend met heerlijke erwtensoep van Martje en Ruurd, dus voldaan huiswaarts.
• Veel terugkerende Kraanvogels over oostelijke Brabant, maar ondanks oostenwind nog niet hier verzeild. Nog geen ooievaars op SBB nest in Markdal, wel klepperend stel op nest bij kinderboerderij Wolfslaar. Dat is lente!

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge

Leo Nagelkerke, West-Brabantse Vogelwerkgroep 6-3-2024

Vandaag zag ik de eerste citroenvlinder in de tuin. De eerste dagen van maart en – precies volgens het boekje – daar was er een. Ook mijn amandelboom is weer aan het bloeien, op de juiste tijd in het voorjaar, als een van de vroegste van alle. En ik realiseer me dat er weer een jaar voorbij is, weer een voorjaar zich aandient en dat de natuur zich weer verjongt zoals altijd. Die cyclus van de tijd vind ik enorm geruststellend, want je kunt je nog zo druk maken; het voorjaar komt, de bomen worden groen en de trekvogels arriveren ieder jaar weer.

Een Amerikaanse schrijver en bioloog die ik enorm bewonder om zijn mooie schrijfstijl en scherpe analyses, Stepen J. Gould, heeft een boek geschreven dat vrij vertaald “De pijl en cyclus van de tijd” heet. Daarbij heb ik leentjebuur gespeeld. In dat boek wordt verteld hoe de tijdbeleving van de mens in de loop der eeuwen veranderd is. Oorspronkelijk leefden de mensen in nauw contact met de natuur en waren zich altijd wel bewust van de cycli in de seizoenen, wanneer je wat kon eten, wanneer je hard op het land moest werken, of wanneer de vissen en vogels zich verplaatsten. Ook de grotere cycli van geboorte, opgroeien en dood waren vanzelfsprekend en allesoverheersend in de beleving van de tijd. De wereld veranderde niet snel en was bij de geboorte van de volgende generatie nagenoeg hetzelfde als die van de ouders.
Met de toenemende ontwikkelingen van techniek kreeg de mens meer greep op zijn omgeving en kreeg dat andere aspect van tijd meer nadruk: de pijl, de vooruitgang. En die gaat steeds sneller: als je nu geboren wordt heb je er geen idee van hoe de wereld er over dertig jaar gaat uitzien. Dat is opwindend en verontrustend tegelijk: het biedt weinig houvast, maar wel mogelijkheden en kansen. Bedreigingen ook trouwens. Naast de voor de hand liggende zoals oorlogszuchtige gekken zijn er de gevaren van klimaatverandering en het teloor gaan van de biodiversiteit. Die laatste wordt vaak niet eens gezien. Omdat zoveel mensen losgeraakt zijn van natuurbeleving wordt het vaak niet eens als een probleem ervaren. Soms overvalt me de sombere gedachte dat de pijl van de tijd door de mens in een richting is gestuurd die zo oncontroleerbaar is geworden, dat de troostrijke cycli van speenkruid in de slootkant, bloeiende sleedoorn en zingende tjiftjafs in het voorjaar wordt onderbroken. Daar krijg ik koude rillingen van. Maar dan zie ik een citroenvlinder en barst het gezang van de zanglijsters en heggemussen overal om me heen los en dan verdwijnen die sombere gedachten weer een tijdje. De veerkracht en de vasthoudendheid van de natuur is overweldigend.

Zoals eerder vermeld staat er in de tuin een amandelboom die nu bloeit. Ondanks die bloesems is hij er verder niet al te best aan toe, met maar een paar levende takken. Volgens mijn zoon Hugo, die ik eerder in deze stukjes heb opgevoerd, komt dat omdat ik hem verkeerd heb gesnoeid en omdat amandelbomen nu eenmaal heel gevoelig zijn. Waar ik voorheen misschien met hem in discussie was gegaan weet ik nu dat hij naar alle waarschijnlijkheid gelijk heeft: hij heeft een veel groter gevoel voor planten en bomen dan ik. En Hugo is nu een volwassen man en niet meer dat kleine jongetje dat zijn papa toch wel geloofde. Dat is dan wel weer mooi aan die pijl van de tijd: de ontwikkeling van mensen en dat je zelf ook nog heel wat kunt bijleren. Overigens heb ik tot op heden (3 maart) nog geen tjiftjaf gehoord, maar ik heb er alle vertrouwen in dat dat gaat komen!

Markandalletjes

• Overal lente tekens. Ook van de Tjiftjaf’s zag Ria Lambregts een dag later op Bleeke Heide. En er wordt druk verder gegraven aan de meanders!
• Dwangsom van Waterschap dreigt voor illegale vergravingen in Markdal voor buurman aan Dorpstraat. Ook gemeente bereidt handhavingsactie voor. Eigenaar van de natuurgrond (Stichting Markdal) gaat herstellen op kosten buurman Dorpstraat meldt gemeente Breda aan de verontruste natuur- en milieuverenigingen IVN Mark&Donge, nmv Markkant, De Groene Koepel en Adviesgroep BromN. 
• Dorpsplantenwandeling Prinsenbeek Zondag 10 maart. 13u30. Langs vroege bloeiers zoals ‘Vroegeling’. Aanmelden via website IVN Mark&Donge.
• Alles over Boomvalken. Lezing door expert Adri Clements. Donderdag. 14 maart. 20u. Steendropstraat 2. Graag aanmelden via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
• Bleeke Heide: Baltsende zingende Waterral, Geoorde Fuut. (Ria lambregts), En nog winerse Wintertaling (Danièlla van Wanrooij). Merkske: Holenduif (Christel Elst), veertig Scholeksters (Jan vd Berghe). Markdal-zuid: tien baltsende Kieviten, twee Patrijzen, Raaf, Buizerd. Noordelijker: zes Reeën (Robin M), Grote Zilverreiger, om middernacht roepende Bosuil. Ransuil in tuin Yvonne Maas (Klokkenberg). De lente zindert overal!

Ad van de Laar – natuurgids IVN Mark&Donge  29-2-2024

Leven na de dood. Het vergaan van het een is het begin van een nieuw leven. Het streven in de natuur om iets in zijn oude glorie te herstellen is even menselijk als tevergeefs. Veel schoonheid is nu eenmaal op haar best als het aan het vergaan is: de afgevallen bladeren, afgebroken takken en de omgevallen bomen. De natuur breekt het af ruimt het op, zorgt voor voedsel woon- en levensruimte voor het nieuwe leven op een heel natuurlijke goede manier, zoals dat gebeuren moet. Water dat overal is, waar geen woestijn is. Het komt uit de lucht vallen en stroomt van de bergen naar beneden, het komt als kwelwater diep uit de grond, capillair kruipt het in de smalste spleten omhoog en overal sijpelt het achter. Water is begin van leven en het begin van het verval, de zuurstof en bacteriën die worden meegevoerd vormen de voorhoede van de tand des tijds. Zoals een konijn enkele dagen na zijn dood weer tot leven komt door het gekrioel van maden en ontbinding is verandering, en verandering is leven. Natuur is een momentopname elke dag, anders nooit meer het zelfde, steeds heel erg boeiend.

De enge dromen. Met een menselijke arrogantie blijven we trachten de natuur te reguleren op ‘n onnatuurlijke manier. De stikstof uitstoot is een stof om van te stikken, het moet terug gedrongen worden! Laat het bij dromen blijven. Laat  ons goed beseffen dat natuur voor ons noodzakelijk is en die we niet kunnen missen!! Maar voor de natuur zou het een zegen zijn, zonder de mensheid, ze zou ons niet missen. 

Markandalletjes

• Gefeliciteerd Ad! Met je honderdste stukje! Steeds in je eigen natuurverwonderende stijl! Als een van de eersten schrijf je voor Natuur rond het Markdal, waarvan nu het 800e stukje! Dankzij jou en uitgeverij EM de Jong, pas sinds 2007! Welkom in club van honderd!
• Overal meldingen van ooievaars op nesten. Niet volgens de kalender, wel volgens het weer! Laatste drie jaar vlogen er in de Baronie 13, 14 en 16 jongen uit! En dit jaar? We gaan het beleven. De Baronie is een echt ooievaarsgebied geworden, dankzij veel natuur met hun voedsel!
• ‘Bomenridders’ in Zundert slaan alarm. Gemeente wil bomen tot 80 cm diameter vergunning vrij laten kappen. Dus ook eiken, beuken etc. van meer dan 100 jaar! Daar gaat het Zundertse boomkwekers imago! Teken daarom petitie "reddezundertsebomen" is de oproep. Ook van buiten het Zunderste. Om zo’n kaalslag in een vrijstaat te voorkomen. Zie:   https://reddezundertsebomen.petities.nl.
• Wakker Dier pluimt Albert Heijn, Ekoplaza, Odin als voorlopers naar plantaardig vlees. Er zijn ook achterlopers. Gaan ze sprinten of uitvallen? Ook acties voor ‘kalverliefde’ melk en tegen sloopmelk.
• Lezing/film: “Bever in Nederland”. Willy de Koning. Woensdag 6 maart. 20u15. Wegwijzer. Steendorpstraat 2. Breda. Aanmelden: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
• Vlaamse lezing: “Waarom ‘ollanders’ zo ‘ollands’ zijn?”. Door journalist Patrick van Gompel. Vrijdag 8 maart 19u30. Klapekster. Kolonie 41. Wortel (B). Inschrijven via www.natuurpuntmarkvallei.be.
• Extra en laatste knotochtend. Zaterdag 9 maart. 9u. In nieuw natuurperceel R.Dijkman. Tussen Koekelberg3 en de Mark. Kandidaat knotters welkom. 
• Bleeke Heide: zeven Grutto’s (Bianca Ansems), tweehonderdvijftig Wulpen. Merkske: zeventien Grote Zilverreigers, duizend Kolganzen (Stijn Leestmans), drie opvliegerige Houtsnippen (Ted Overmeer). Markdal: één Goudvink bij Bouvigne (Helmut van Pelt). Huismussenkolonies in Dillenburgstraat! Verschil moet er zijn! 

Nooit van gehoord, zeker? Nee geen wonder. De mensen van de stikstofgroep en BromN groep ook al niet. Maar de belangstelling werd snel groot toen bleek dat deze Ecologische Autoriteit (EA) advies geeft over het natuurherstel van het Ulvenhoutse Bos! Dan staat ieder op scherp! De EA heeft namens de regering en ministerie van LNV de taak om de provinciale natuurherstelplannen voor Natura2000-gebieden te toetsen op de  wetenschappelijke kwaliteit en zo de provincies te adviseren. Ze zijn onafhankelijk, gevestigd in Utrecht en werken onder minister Christianne van der Wal van Natuur en Stikstof.

Zo kregen ze via de provincie ook het natuurherstelplan voor het Ulvenhoutse Bos op tafel. En hun advies daarover is er nu. Om te beginnen als eerste: “er treed verslechtering op in het Ulvenhoutse Bos! Verdere verslechtering wordt verwacht!” Met als niet mis te verstane waarschuwing: “het is wettelijk NIET toegestaan te wachten met maatregelen totdat verdere verslechtering optreedt!” Of te wel de overheden, die mooi overleggen in een Gebieds Gerichte stikstof Aanpak (GGA), worden dan overtreders van de wet! Mooi voor zo’n ouderwetse Veldwachter om ze in het cachot te gooien! Maar dat was vroeger en of dat nu zou helpen?

De EA adviseert als eerste van de extra maatregelen vooral het verminderen van de stikstofdepositie door maatregelen aan de bron. Want aan de sterke bramengroei in het Ulvenhoutse Bos is te zien dat de kenmerkende voorjaarsplanten anders zullen verdwijnen. Aanpak bij de bron betekent omschakelen van nabije piekbelasters naar duurzame landbouw of sanering. Volgens de GGA is ruim de helft van de binnenlandse stikstof op het Ulvenhoutse Bos afkomstig uit de landbouw. Consumenten en wegverkeer volgen met elk zo’n 15 %. Dus de moeite waard om zeker de nabije piekbelasters te verduurzamen. En daarvan is al twee jaar een inventarisatie bekend, dankzij de 'stikstofgroep'. Maar de GGA had die informatie niet aan de geïnteresseerde EA gestuurd…

De focus op aanpak bij de bron van piekbelasters is ook waar de natuurverenigingen Markkant, Groene Koepel, IVN Mark&Donge en adviesgroep BromN de Bredase gemeenteraad voor oproepen. Terwijl de wethouder namens B&W erkent dat er spoed nodig is en daarom de provincie vraagt om vaart te maken!

De natuurverenigingen vinden dat te beperkt en het missen van kansen. Breda heeft zélf twee ijzers in het vuur. Dus een combinatie met het natuur- en beekherstel van het Markdal ligt voor de hand. Ook daar is omschakeling naar duurzame landbouw nodig, waar ook flinke budgetten voor bestaan. Maar combinatie van budgetten blijkt heel moeilijk te zijn, elk heeft zijn eigen hokje… 

Bijzonder is dat de EA ook ingaat op de recreatiebeperkende plannen en het hondenkeutelbeleid van SBB in het Ulvenhoutse Bos. Natuurlijk moeten honden aangelijnd zijn en baasjes poepzakjes meenemen, maar de EA zegt: kijk eerst eens om hoeveel stikstof op het totaal het gaat en stel dan je prioriteiten. Vrij vertaald ‘ga niet met een kanon op een mug schieten’. Dat zal schadelijk zijn voor het draagvlak voor de stikstofaanpak en natuurherstel. En staat haaks op het streven om door recreatieve natuurbeleving de waardering voor natuur te versterken.

De Bredase gemeenteraad heeft deze week de kans om zelf te zeggen hoe het sneller moet. Om zo te zorgen dat de wet niet overtreden wordt! 

Markandalletjes

• Katjes bloeien aan de wilgen, krokussen kleuren de plantsoenen, vogels zingen al weer vroeg, woerden bewaken hun eendje, zweefvliegen ontluiken om door een vogel gepakt te worden, ooievaars stuiteren al weer bij de nesten. Het is pas februari en al lente!
• Waterschap beantwoordt vragen fractievoorzitters Ron du Jardin (Water Natuurlijk) en Peter von Meijenfeldt (Natuurterreinen). Gegraven sloot bij Ulvenhout is illegaal, waterhuishouding en bodem moet hersteld worden. Strafrechtelijke of bestuurlijke procedure tegen buurman.   
• Gemeente Breda gestart met herstelmaatregelen voor meer biodiversiteit op 60 ha Galderse Heide. Door deskundige Bosgroep. Met oog voor natuurbeleving en recreatie: “want mensen moeten er ook van kunnen genieten. Uiteindelijk is het hun belastinggeld”.
• 100 mensen in een overvolle zaal, geboeid door 20 jaar winterse roofvogeltellingen van Raymond van Breemen. WBr Vogelwerkgroep. Waarschijnlijk een record!
• IVN zondagmorgenwandeling Landgoed Oosterheide. 25 feb. 10-12u. Vroegere legeroefenterrein van King Billy (Willem III) met tienduizenden soldaten. Nu Natuurmonumenten-buffer tussen Oosterhout en Breda. Aanmelden website IVN Mark&Donge.
• Bleeke Heide: vijftien Veldleeuweriken, vijftig Puttertjes (Martin van Leest), zeven Pijlstaarten, vijftig Wulpen (Perry de Louw). Markdal: IJsvogel bij Bouvigne (Hans van Kluiven). Elf Watersnippen bij Griendje.
• Te horen, koolmees en  roodborst, en .. en .. nog iets? Heel luid! Ja, uit de braamstruik, Markdal’s allereerste Cetti’s zanger? Kleine luide bruine zanger, uit Middellandse Zeegbied. Pas sinds vijftien jaar in NL. Nu ook in Markdal. Dag kon niet meer stuk! 

Joop van Riet – IVN natuurgids Mark&Donge