Boomstam Henk, NatuurWijzer, IVN-gids Mark & Donge 4-7-2024

Het is bijna Zomervakantie. De leerkrachten en kinderen leven er al naar toe. Nog een paar dagen naar school. Echt hard werken zit er niet meer in. De motivatie is ver te zoeken. Gelukkig kan de klas nog een dag naar buiten maar ook daar blijkt dat luisteren naar speluitleg of de kennis achter het spel moeilijk is. Dus ik hou mijn verhaaltjes kort zodat we snel en veel kunnen ‘spelen’. We hebben er inmiddels een flinke wandeling op zitten. We zijn dit jaar bezig geweest met biotopen. Eerst kort herhalen wat een biotoop ook alweer is. De voorbeelden schieten uit de monden en het is me snel duidelijk dat ze het nog goed weten. In de herfst hebben we het biotoop Bos onderzocht en bekeken, in de lente hebben we de polder onderzocht en nu met de warme zomerdagen gaan we aan de slag met de oeverrand van een poel.

Wat leeft er allemaal in, op en aan de waterrand. Terwijl de kinderen rondrennen, hutten bouwen en verstoppertje spelen leg ik mijn loeppotjes en zoekkaarten klaar. Ik roep de kinderen bij elkaar en leg uit dat we vandaag bij de poel gaan kijken naar de specifieke plantjes en diertjes die daar leven. We verdelen snel in groepjes en dan gaan ze aan de slag. Kijk eens goed welke verschillen je ziet met het biotoop bos dat je wat verder rondom de poel ziet. Al snel worden de plantjes gevonden; Er staat een Boswilgje een halve meter uit de waterkant met zijn voeten in het water en Pitrus groeit in pollen stevig langs de rand. Trots worden ook een paar schaatsenrijdertjes in de potjes aan mij getoond. Langzaamaan neemt de pret rond het water het over en een paar dames zijn, voorzichtig, op blote voeten dwars door de poel aan het wandelen en een paar hebben de kabelbaan ontdekt.

We hebben het rond deze poel wel gezien en lopen verder naar de Speelweide. Daar gaan we eerst een hapje eten. Uitdagend ligt daar de poel met zijn houten touwbaan te wachten. Na het eten is het natuurlijk even vrij spelen en al gauw zit de hele klas in de baan. Ik zet ondertussen de teiltjes en de schepnetjes klaar. Nieuwsgierig komt de eerste kijken. Mag ik met dat schepnetje spelen, meester? Maar natuurlijk! Ik laat zien hoe je het best met zo’n netje kunt scheppen zonder dat je modder en plantenresten mee schept. Bij deze poel gaan we ons wat meer richten op de diertjes die er leven. Al gauw volgt de rest van de klas en ik roep dat ze zich weer in groepjes kunnen verdelen over de teiltjes en netjes. Samenwerken is ook hier van belang dus omstebeurt met de netjes! De kinderen zijn los en de teiltjes vullen zich met allerhande waterdiertjes; larve van de geel-gerande watertor, bootsmannetjes, schaatsenrijdertjes, een posthoornslak en zelfs jonge salamandertjes en een nog een verdwaald kikkervisje worden gevonden. De verwondering klinkt van de teiltjes omhoog en ik kom mezelf te kort om overal op tijd bij te zijn en mee te kijken naar de bijzondere vondsten. En ook hier daagt het water uit en na een tijdje van verwonderend onderzoek ‘duiken’ de kinderen het water in. Het is een prachtige dag en kijk het glimlachend aan. Ondertussen tikt de tijd door en we moeten weer verzamelen. De dag loopt op zijn einde en we moeten op tijd terug zijn op school voor muzieklessen, voetbaltraining en huiswerklassen. We pakken onze spullen en lopen langs de poort richting de Mark. Als we langs de Staatsbosbeheerboerderij het pad langs de Mark opduiken, komt een boswachter nog even meewandelen. Trots vertelt hij over de Mark, de afzet van voedsel en de rijkdom aan planten en dieren die dat brengt. Als voorbeeld leert hij ons de Grote Ratelaar. Ondertussen neemt een Buizerd even poolshoogte en daarna lopen we snel verder. Moe en afgepeigerd komen we weer bij school aan.

Markandalletjes

• Big Jump, ‘te water voor proper water’. Zondagmiddag 14 juli. Om 15u. Vanaf Landgoed de Klokkenberg. Mee jumpen?
• 1200 Euro voor nmv Markkant voor hun Levensbos. Donatie van BredaWandelt.

  

• Nachtvlindernacht. Zaterdagavond 6 juli. 20-23u. Natuurtuin Oranjepolder. Domeinweg 9. Oosterhout. IVN Mark&Donge.
• Bavels nieuwe Gilzerwouwerbeek al twee nesten met jonge Kieviten. (Ria Voermans, Aad van Diemen).
• Veel regen moeilijk voor Ooievaarsjongen. Toch drie stuks op Hondsdonck (Martin Bos). Bij Gilzerwouwerbeek (Joke Oomen) en Wolfslaar elk een. Veel vogels nu druk met tweede leg.
• Bij Galder in de Mark nieuwe stroomdam en watersportsteigers. Het werk vordert lekker!

Joop van Riet – natuurgids IVN

Aad van Diemen – natuurgids IVN Mark&Donge – stadsplanten 26-6-2024

De meeste mensen zal het verbazen hoeveel soorten wilde rozen in Nederland worden onderscheiden. Het zijn er minimaal dertig. De term minimaal moet worden gebruikt omdat de discussie over het werkelijke aantal soorten nog loopt. Eén van onderliggende problemen is dat er stabiele kruisingen optreden, waarover het moeilijk besluiten is of dit nieuwe soorten zijn. De rozenfamilie kent wel meer geslachten waarvan de soorten moeilijk op naam te brengen zijn, zoals de bramen, de vrouwenmantels en de kersen en pruimen. 

De bloemen van de veelbloemige roos zijn wit. Ze groeien in een tros van 10-20 bloemen. Het is een struik die tot vijf meter hoog kan worden. De bladeren zijn 7-9-tallig, tegenover 5-7-tallig bij de meeste andere rozen. Onderaan is de bladsteel rafelig door de vergroeide steunblaadjes. Dat is een goed determinatiekenmerk.

De bloemen zijn talrijk en relatief klein. De struik doet wel wat aan een braam denken. Door de rijke bloei wordt hij veel in tuinen en plantsoenen aangeplant, waaruit hij ontsnapt.

Deze roos is oorspronkelijk afkomstig uit Oost-Azië, maar inmiddels wereldwijd verspreid. In Nederland is hij algemeen geworden als inburgerende plant na 2000. Inmiddels heeft hij het stempel ‘invasief’ gekregen. Het succes van de roos dankt hij een paar eigenschappen: hij kan in de volle zon staan en verdraagt schaduw; hij verdraagt zure bodem, maar gedijt eigenlijk op alle bodemtypes; zaden blijven lang kiemkrachtig; vogels hebben een voorkeur voor de bottels en zorgen zo voor verspreiding.

Vanwege een paar van de bovengenoemde eigenschappen, wordt deze roos gebruikt als onderstam voor een aantal cultuurvariëteiten. Rond Breda komen we deze roos hier en daar tegen. Opdringerig en invasief? Welnee. 

Raad van State schorst bouw bij Bavelse Leij

• Gemeente Breda wilde bouwsels in Ecologische Verbindings Zone (EVZ) Bavelse Leij bij Klein Wolfslaar toestaan. Natuurverenigingen De Groene Koepel, Markkant, IVN Mark&Donge, BromN) maakten met advocaat Rogier Hörchner bezwaar. Gemeente stelde: ‘bouwsels zoals zwembad, poolhouse, 17 meter muur en sauna mogen zonder vergunning aangelegd worden. Ze zijn daarom géén obstakel…’ Dat was één van de redenen voor de Raad van State om in spoedprocedure de bouw te stoppen. Andere reden was ‘willekeurig’ gekozen maaiveld peil, waardoor er veel grond opgehoogd kon worden in waterbergingsgebied van Waterschap. Nu kwam het ‘boven water’ gekomen Wateradvies van Brabantse Delta goed van pas! Dat wilde een vrije EVZ. Ook het nog steeds niet vaststellen van de EVZ grenzen zoals de provincie al jaren terug wilde, was voor de Raad van State ook een twijfelpunt. Natuurverenigingen dringen al lang aan vaststelling. Raad van State gaat op 24 september verder, dan in bodem procedure!
• Ondertussen lijkt het streven van Bredaas college, om over EVZ StadsMark en Singels voor de vakantie te besluiten, door gebrek aan overeenstemming vertraagd te worden of (weer) te stranden?

  

Markandalletjes

• Meteo, hoge en lagedruk gebieden, hoe dan ook, uitkomst is een week met prachtig zomerweer! En dat is genieten. En zoeken naar de opgeborgen schaduwzeilen!
• Op Ginnekense Laurentiustoren zag Martijn Wijsman jonge Slechtvalk, gevoerd door vader. Raymond van Breemen (WestBrabantse Vogelwerkgroep) meldt het ringen van liefst drie jonge mannetjes Slechtvalken. Die zijn inmiddels gezond uitgevlogen van de toren van de Heilig Hart kerk. Duurde 40 jaar, maar die is nu behouden als monument met bewoning voor mensen en broedplaats van Slechtvalken. Die vandaar geregeld een stadsduifje pakken! Mooi succes, maar dit jaar geen broedgeval op Grote Kerk.
• Strijbeek vol van wilde dieren! Bij de Goorheining werd een Koningspython gevonden. Een dode. Ontsnapt of uitgezet? Een exoot dus. Ook werd er een wolf gezien. Een inxoot… De buurtapp plofte bekant. 
• Nachtzwaluwentocht. Mysterieuze vogel met kwakend ratelgeluid. Landgoed Den Rooy. Zaterdagavond 29 juni. 21-23u30. Start Parking Den Rooy. Ulicotenseweg 51. Meerle (B). Natuurpunt Markvallei.
• Watervogels op zondagmorgen 30 juni. 7-10u. Waterakkers Teteringen. Start Burg. Verdaasdonkstraat. Gids: Willem Veenhuizen. Graag aanmelden:  Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
• Jaarlijkse fietstocht natuurvereniging Mark en Leij door natuur van Alphen-Chaam. Zondag 30 juni. Meetrappen? Mail naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
• Natuurtuin Oranjepolder. Open zondagmiddag 13-16u. Natuur, waterbeestjes, vogels. IVN Mark&Donge gidsen.
• Zero waste week. 1-7 juli. Zie programma: zerowasteweek.nl. Natuur- en milieuvereniging Markkant.
• Peter Cival zag Havik in bomen op landgoed de Klokkenberg. Zoekend naar smakelijke prooien. Op struinpadje langs oever van de Mark tussen hoge rietstengels liet viertal drukke Rietzangers zich goed horen. Én ook goed zien! op nog geen meter afstand. Echt natuurbeleving! Voor wandelaar én vogels! 
• Nog meer vogels: Bleeke Heide, zeven (onzichtbare) Kwartels (Peter&Wendie, Joost Simons). Merkske: vijf Wielewalen (Reinier van Loo, SanderJ). Markdal: twee Scholeksters (Ria Lambregts), baltsende Wespendief, Bosuil, IJsvogel (Dick Groenedijk, Nico Natuur).
• Al gewend aan de kortere nachten? En de vlinders die weer fladderen? 

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge

Marcel Elshout, Imker, IVN Natuur- en Biesbosch-gids 20-6-2024

Ondanks  regen, storm en onweer blijken bijen echte diehards. Het mogen en moeten zelfs, zit in hun evolutionair patroon, ze gaan zwermen. Ze gaan gezamenlijk de buitenwereld opzoeken voor een nieuwe plek, een nieuwe ontdekkingsreis. Eigenlijk zijn  honingbijen bosbewoners, en als ze in een zwerm hangen gaan ze vandaar via verkenners op zoek naar een geschikte huisvesting, een holle boom is natuurlijk ideaal, maar die zijn in het hier en nu, niet zo maar  voorhanden. Een imker kan daarom ook voor huisvesting zorgen. In onderhavig geval een grote kast, vanwege de grootte van het volk. Het is begin juni, dus is de linde in verschillende gradaties drachtboom, samen met veel andersoortige bloemen en zijn de bijen in aantocht. Zij allen vragen als waardbloem om aandacht en lokken met hun stuifmeel en nectar.

Bijen, vlinders, zweefvliegen en tal van andere insecten hebben een evolutionair  gegroeid   boeiend pact met de bloemen gesloten, tot beider  voordeel. Ze verlokken en verleiden elkaar, waar ze beiden een vruchtbaar resultaat uit halen. Ik wens alle bloembezoekende insecten  veel nectar en kleurrijke pollen toe. En alle gastvrouwen en gastheren, die deze  bezoekers willen en mogen verwelkomen een leuk onderonsje in hun gezamenlijke avontuurtjes, en dat wereldwijd, per slot van rekening wonen we in een geglobaliseerde wereld, wat dat dus dan ook moge zijn.

Ook Sofie, Noortje en Mijntje, die ik als Biesboschgids, tegenkwam op het bruggetje van Sint Jan stralen deze blijdschap op hun manier uit met het tonen van hun prachtige creatief  samengestelde  bloemenarrangementen. Wat een rijkdom, als je daar zomaar zo van kunt genieten en deze op hun manier kunt uitstralen. Drie dames leuk, dat ik  jullie daar heb mogen ontmoeten, en bedankt voor het laten zien van jullie  bloemrijke creaties!.

Markandalletjes

• Zon heeft midzomerse kracht, als de wolken willen! Toch een belofte voor wat er nog gaat komen?
• Big Jump komt op zondagmiddag 14 juli bij Landgoed de Klokkenberg. Nu ook in Nederland: jaarlijkse Europa brede actie voor schoner en gezonder rivierwater, ook in de Mark. Nog steeds te veel nurdles en kunstmest. Initiatief Vereniging Markdal en Belgische Natuurpunt Markvallei, samen met Landgoed Klokkenberg en Ulvenhout Leeft. Ook een spetterende boodschap afgeven? Noteer, kom en spring mee!
• Ontbrekende Waterbrief over EVZ langs Bavelse Leij (Klein Wolfslaar) werd opgevraagd door Adviesgroep BromN. Brabantse Delta wil ook 25 meter vrije ecologische verbindingszone, net als natuurverenigingen.
• Brabants Zeisteam in oprichting oefende in de beemden van het Merkske. Met ervaren zeisinstructeurs van Natuurpunt Markvallei. Om volgend jaar ‘internationaal’ aan het zeistoernooi van Markvallei mee te doen. Ook belangstellend naar ambachtelijk zeisen? Laat maar weten.
• Zomer kwartaalblad Puur Natuur meldt dat Natuurmonumenten natuurgebieden wil uitbreiden met ruimte voor recreatie. In het Markdal komt zo’n 100 ha natuur erbij, dus ook meer ruimte voor natuurbelevende recreatie? In plaats van geruchten om bestaande routes op te heffen? Puur Natuur komt gelukkig ook in Roosendaal op regionale NM werkkantoor.
• Vlinderexcursie KNNV. Zaterdagochtend 22 juni. 10u30-12u30. Vertrekplaats. Zie website KNNV Breda.
• Natuurwandeling Dorst: Van kwekerij naar landschapstuin. Toon Thielen toverde traditionele kwekerij en tuincentrum in 20 jaar om tot natuurlijke tuin door grond terug te geven aan de natuur. Nu gezonde planten, bomen, bloemen , poelen en vijvers zonder bestrijdingsmiddelen en kunstmest. Zaterdagmiddag 22 juni. 13u30-15u30. Met informatie kraam voor en na. Aanmelden website IVN Mark&Donge.
• Midzomerfeest Voedselbos Gilze Rijen. 22 juni. 10-17u. Vruchten plukken. Kinderactiviteiten. Stropop maken. Zomerkrans. Hapje en drankje. Parkeren bij Warande 92a.
• Blikvangers op Bleeke Heide: drie Lepelaars (Peter van Hoek), Zomertaling, vier Ooievaars, Regenwulp baltsend (Erik-Jan Beenackers), vijf grote Zilverreigers (Reinier van Loo). Merkske: Zes Wulpen (Stijn Leestmans), vier Wielwalen, baltsende Nachtegaal en jong (Ted Overmeer). Markdal: Goudhaan (Maurice Peters), Scholekster (Kees Kammeraat), twee Gierzwaluwen, IJsvogel (Jarek van Houten), twee Grote Gele Kwikstaarten, Klokkenberg meander (Jeroen Stoutjesdijk).

Joop van Riet - Natuurgids IVN

Ad van de Laar - IVN Natuurgids Mark&Donge 13-6-2024

Wij mensen hebben iets met bomen, vooral omdat ze groot, dik en erg hoog zijn gegroeid. Echt kolossaal zijn en dat ze vooral zo oud hebben kunnen worden. De silhouetten van de grote kolossen zijn ook bijzonder. Heel  vaak zijn dat ook bomen die gezichtsbepalend zijn en heel je leven lang er al staan. Zo beleef ik het weer in het bos, dat is ook anders dan buiten het bos. Daar is veel meer wind en met zon in het bos zijn de bomen de parasols. Heel vaak hoor je: “als deze boom kon praten, wat zou hij je dan een hoop kunnen vertellen!” En omdat ze zoveel hebben meegemaakt, zouden bomen ook wijs zijn: een eigenschap die zich ontwikkelt met de jaren. 

De in noordelijke landen meest gewaardeerde boom is toch wel een stoere en mannelijke eik. Daartegenover staat de lieftallige en vrouwelijke linde, vooral in Brabant heel erg gewaardeerd. Beide bomen worden makkelijk eeuwen oud. Deze bijzonderheid wordt nog ‘bijzonderder’ als deze exemplaren de kinderen zijn van voorouders, die altijd al in deze omgeving hebben gestaan. Zulke groeiplaatsen mag je - met enige fantasie - bomen van het oerbos noemen. In het Liesbosch heeft jarenlang een lapjes-, koorts- of spijkerboom gestaan, die scheen op bijzonder energieke natuurlijke plekken zijn stam met lapjes te behangen. Of waren het mensen die bij voorkeur in de vroege ochtend, een lapje stof van kleding die men ’s nachts op het lichaam had gedragen, er op spijkerden? Andere mensen mochten hiervan geen getuige zijn. Men hoopte hierdoor verlost te zijn van een pijn of kwaal. Om een einde te maken aan dit heidens gebruik werd deze eik op 21 juni 1931 omgehakt. In 1944 leefde het gebruik plots weer op nu met een naburige plataan als doelwit. Na wat strubbelingen is dit  gebruik door de eigenaar -Staatsbosbeheer - in genade aangenomen. De boom  was vooral  in trek bij stellen met een kinderwens.

Scheibeuken werden vaak aangeplant op de hoek van een perceel en bleven daar jaren staan, dat was een vast punt voor altijd. Na een bijzonder hevige novemberstorm, die het Mastbosch in 1800 plat blies, koos men voor een herinrichting met rechthoekige bosvakken en lijnrecht op elkaar staande dreven. Dat vond men functioneel en tevens mooi. Voor de markering kwamen op de hoeken scheibeuken te staan. Een indrukwekkend exemplaar stond op kruispunt Lange dreef Oude Postbaan in het Mastbos in Breda. De boom gaf aan waar een perceel eindigde en in welk jaar was aangeplant. Door de jaren heen heeft de beuk zijn functie verloren, maar Staatsbosbeheer had de schoonheid op tijd erkend en hem begin van deze eeuw vrijgezet en zodat die mooi kon blijven staan. Helaas is hij door de storm in 2018 omgewaaid. Jammer, velen kenden deze reusachtige beukenboom als een parasol met een diameter van wel 30 meter. In zijn stam waren vele teksten in zijn schors gekrast.

De grote eik die ter hoogte van Ulvenhout in de middenberm van de van de A58 staat, is een van de bekendste bomen van Nederland. Het heeft een vermogen gekost, om bij de aanleg van de A58 de boom te laten staan met vervolgens de vele maatregelen om de boom te verzorgen, zoals met wateraanvoer.  Elke dag wordt hij aan beide zijde gepasseerd door duizenden automobilisten De eik maakte ooit deel uit van een van de oprijlanen van het dicht tegen de A58 aan gelegen landhuis Anneville. uit 1851. Ook heeft voor mij de Eiken Mik aan Royaaldreef in het Ulvenhouts Bos al als kind veel indruk gemaakt. Er was daar eerst de stam en op een hoogte van ± 2 meter een splitsing van de stam en dat was dan de Eiken Mik! Ook de paardenkastanje bloeit rond deze tijd met prachtig grote bloemen en een erg mooie bloeivorm. Inderdaad ik zelf bewonder ook heel veel soorten bomen!

Markandalletjes

• Wisselvallig midzomer weer, dus na regen komt zonneschijn?!
• Fractie Water Natuurlijk vraagt via bestuurslid Gert Logt aan DB Brabantse Delta wanneer de Kerselse Beek in Galder als Ecologische Verbindings Zone (EVZ) ingericht gaat worden. Dat is in 2019 in bestemmingsplan Alphen-Chaam afgesproken. Ook wanneer wordt de leefomgeving voor de Steenuil daar hersteld?
• Koloniën van zonnigheid. Zondag 16 juni. 10-12u. Met gids in cultuurlandschap Unesco Wortel-Kolonie. Kolonie 41. Wortel (B). Natuurpunt Markvallei
• Slootjesdag in Natuurtuin Oranjepolder. Ontdek natuur onder water. Met schepnet. Voor kinderen, ouders, Opa’s en Oma’s. Vrije inloop 13-16u. zondagmiddag 16 juni. Domeinweg 8. Oosterhout. IVN Mark&Donge.
• Dorpsplantenwandeling Princenhage. Zondagmiddag 16 juni. 13u30-15u30. Verrassende natuur in versteende omgeving. Nieuwe natuur uit boek Stad en Plant. Aanmelden. Zie website IVN Mark&Donge.
• Drie jonge ooievaars uit nest van vijf in Hondsdonck groeien voorspoedig bij Martin en Elvira. Martijn Wijsman ziet pa Slechtvalk zijn jong voeren op toren Ginnekense Laurentius Kerk. Zwartkopjes zingen ook in de regen, even uitbundig. Kijk, luister en geniet, met of zonder paraplu…

Joop van Riet – Natuurgids IVN Mark&Donge