Boomstam Henk – NatuurWijzer - IVN-gids Mark & Donge 22-6-2023
Een warme lentedag het bos in. Gelukkig! Uit de brandende zon, in de schaduw en onder het verkoelende bladerdak van de bomen. De kinderen van groep 3 zijn enthousiast en vragen al honderduit. Gaan we naar het veldje? Gaan we verstoppertje doen? Wat is dat? Wijzend naar een boomstronk met een rare paddenstoel. Na een rondje namen en het maken van de bosafspraken gaan we op pad. Bij het kruispunt vraag ik de kinderen of we het avonturenpaadje zullen nemen of de gewone weg. Natuurlijk het avonturenpaadje. We komen bij een open stuk en ik zet mijn tas bij de grote boom neer. De kinderen mogen hetzelfde doen. Ik zeg dat ik wat spullen klaar moeten zetten en vraag ze wat ze ondertussen kunnen doen. SPELEN! Vooruit vijf minuutjes, zeg ik met een knipoog naar de juf. Er valt een zonnestraal door de bladeren zodat het lijkt of dat plekje in de spotlights staat. Daar zet ik mijn kisten met loeppotjes neer. De eerste kinderen zien me dat wegzetten en vragen of ze er eentje mogen gebruiken. Tuurlijk, als ik ze heel en compleet weer terugzie. Dat is geen probleem. Als een vuurtje verspreid het zich door de groep dat er interessante potjes klaar staan. Uiteindelijk hebben alle kinderen er eentje. Ze zijn al druk op zoek naar bodemdiertjes. Ondertussen maak ik de arena klaar voor de grote race.
Een paar jochies hebben een mierensnelweg gevonden en vangen mieren. Vol trots komen ze die laten zien. Tel de pootjes eens? Ingespannen wordt er in het potje geloerd; 1, 2, 3, 4, 5, 6 …. ZES! Heel goed. Zijn vriendje heeft ook een mier. Hoeveel pootjes heeft die dan? Ook zes. Hé, Hoeveel pootjes hebben twee mieren dan? Dat is makkelijk meester, dat zijn er twaalf. Ze gaan er gauw nog een paar vangen en komen weer terug. Nu heb ik 3 mieren meester. Goed zo, en hoeveel pootjes zijn dat dan? Als ware Einsteins wordt er weer geloerd en geteld… 15! Ik vraag ze hoeveel 1 mier er ook alweer had? En hoeveel hebben 2 mieren dan? Hardop komt het uit de mondjes 6 plus 6 is 12. En hoeveel hebben 3 mieren dan? Weer wordt hardop gerekend 12 + 6 is…. 18. Vol trots met het goede antwoord wordt er weer verder gezocht. Nu komt zijn vriendje mee. Ik heb ook drie mieren meester! Zozo, hoeveel mieren zijn dat dan opgeteld? 6, meester. En hoeveel pootjes hebben 6 mieren dan? Dat is een te grote uitdaging voor een dagje spelen in het bos en een van de jongetjes haakt af. Het andere ventje staat nog bedenkelijk te kijken en gokt; 35? Bijna en ik help hem door de som naar het goede antwoord. Hij gaat weer op pad en ik loop eens langs de anderen. Er is inmiddels een ziekenhuisje gemaakt voor gewonde vliegjes, pissebedden en een stervende mestkever, een asiel voor verweesde spinnetjes en andere kevertjes. Ik roep de kinderen bij elkaar met het afgesproken dierengeluid en vraag ze om in de kring om de grote cirkel heen te gaan staan. Zodra ik het zeg mogen de diertjes uit de potjes worden neergezet in de kleine cirkel, zo dicht mogelijk tegen de staf aan. En dan gaan we kijken welk diertje er als eerste uit de kleine cirkel is. Ik ben heel benieuwd of een spin met 8 poten sneller is dan een kever met 6 poten. Of een duizendpoot sneller is dan een pissebed.
Drie… Twee… Een… JA! De potjes worden geleegd en vol enthousiasme worden de diertjes aangemoedigd. Daar gaat mijn miertje! Hup kever! De spanning van de wedstrijd is hoorbaar. Deze keer wint de pissebed, een spinnetje is tweede en een klein glimmend kevertje is derde. Toevallig ook 10, 8 en 6 pootjes! Het lijkt erop dat je met meer pootjes dus sneller bent. De loeppotjes gaan weer terug in de kisten. Ik pak mijn staf en we gaan op pad naar het volgende stuk bos…
Markandalletjes
- Vlaggen en schooltassen hangen buiten bij geslaagde scholieren. Gaat provinciebestuur zijn examen ook halen? Strijbeekse Markhoeve wacht op besluiten.
- Vorig jaar bijna 500 ha natuur door Natuurpunt erbij in buurprovincie Antwerpen! Is 50 % van Vlaamse totaal.
- Vijftig deelnemers IVN natuurwandeling Toon Thielen in Steenoven-Dorst. Verrassende transitie in twintig jaar van ‘gangbaar’ tuincentrum naar natuurparadijs. Als compensatie nu alles zonder chemicaliën en kunstmest!
- Dorst vroeg. Zondagochtendwandeling, 7-9u30. 25 juni. Ontwakende natuur bij leemputten. Aanmelden. IVN Mark&Donge.
- Dorst laat. Maandagavond. 26 juni. 22u-…. Nachtvlinders. Boslaan. Steenfabriek. https://breda.knnv.nl.
- Veel nieuwe soorten vogels, schijnbaar … moeilijk thuis te brengen. Vaak jonge vogels nog niet op kleur, wel pluizig. Blijft spannend!
Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge
Joop van Riet – Natuurgids IVN Mark & Donge 16-6-2023
Voor natuurherstel Markdal! In een grijs verleden was er al een startschot, toen zes IVN natuurgidsen symbolisch water van ‘Bron naar Breda’ lieten stromen. Van het Baarlese Eindegoor naar de Bredase Trappekes. Al wandelend droegen ze dat water in een bloedheet juni weekend in 2006 over 40 km naar de haven van Breda. Waar wethouder Schoenmakers het in herstelde haven liet stromen, als voorschot op stromend water door de stad. Het volgende startschot was massaler met 200 mensen in Vianden die in 2011 vlak voor de provinciale verkiezingen de lijstrekkers opriepen om de natuur in het Markdal aan te pakken. Daaruit ontstond de Vereniging Markdal die 100 ha voor natuur verwierf, compleet met bestemmingsplannen. Waarna Provincie en Waterschap het over namen.
Nu op 1 juni was het formele starschot! Het definitief ontwerp voor het Markdal-zuid van de Vlaamse grens tot stuw Galder ligt tot 12 juli ter inzage! Met zienswijzen kan iedereen daarop reageren. Daarna volgt besluitvorming door waterschap- en GS provinciebestuur. Eind van dit jaar zou het werk kunnen starten! Ook bij Raad van State beroepen kan - op eigen risico - de schop in de grond.
Op de drukke info-avond in de Galderse Leeuwerik ging het nu vooral over de inrichting met meanders en bestaande loop. Daar is altijd veel over gezegd. Landschappers keken vaak verschrikt naar een dubbel loops systeem. Uitgangspunt zou weer één natuurlijke smalle beek met brede overstromingsoevers moeten zijn. Maar de werkelijkheid is dat al bij het eerste herstel bij Galder-Strijbeek in 1995 er naast de al gekanaliseerde Mark natuurlijke meanders aangelegd werden. Dat is niet meer terug te draaien.
In het nieuwe Ontwerp is dat nog nadrukkelijker doorgezet. De meanders vormen de ‘vrijstromende Mark’ en de restanten van de gekanaliseerde Mark zijn de ‘hoogwatergeul’, die alleen bij echt hoog water mee gaat stromen. Hogere stuwen en stroomdammen moeten het water de meanders van de ‘Vrijstromende Mark’ in sturen. Daar kan de dynamische kracht van het water voor afkalving aan buitenbochten en aangroeien van zandbanken aan de binnenoevers zorgen. Dat is goed voor natuur en stroomsterkte. Natuurlijke verondieping van de hoogwatergeul moet zorgen dat het zuivere kwelwater omhoog bij de wortels van de planten komt.
Na een studie ‘bouwen met natuur’ bleek dat de ‘Vrijstromende Mark’ het best op de oostoever tot zijn recht zou komen, in plaats van deze meerdere keren de hoogwatergeul te laten kruisen. Maar het waterschapsbosje met oude meanders op de westoever mag niet verwaarloosd worden! Recreatieve natuurbeleving is voor Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten nog een zorgenkindje. De uitwerking voor recreatieve fiets- en wandelpaden moet nog volgen, daarover is nog vertragende discussie. Wel zal de studie ‘Vogelvriendelijke Inrichting Markdal’ van Maaike GriffioenPhD en Ver. Markdal benut worden.
Al met al is er een uniek ontwerp ontstaan met een Vrijstromende Mark en een hoogwatergeul, dat nergens in de studieboeken staat. En dat straks moet bewijzen dat je, ook vanuit een achterhaalde situatie, met een nieuw ontwerp de natuur in een beekdal kan herstellen.
Markandalletjes
- Het blijft warm en droog. Dat zag je aan de puffende zwarte snaveltjes, tijdens de kraamvisite van IVN en WBr Vogelwerkgroep voor DRIE jonge ooievaartjes bij Kinderboerderij Parkzicht met beschuiten met muisjes en ooievaarsdiploma’s. Goed te zien was hoe de ouders eten uitbraken, dat door de forse ‘kuikens’ opgeslobberd werd. De vraag hoe dat met drinken zat, werd opgelost toen een ooievaar laag over de info-stand vloog en met gemorst water uit zijn bek natuurgids Marlies Leemans met een frisse klets zegende! Zo geven ooievaars op pelikaan manier hun jongen te drinken!
- Groene Koepel, IVN Mark&Donge, nmv Markkant-Milieudefensie, adviesgroep BromN nodigen als bedankje voor de goedgekeurde subsidie regels voor Piekbelasters de EU milieu Commissaris Sinkevičius uit voor een bezoek aan het bedreigde Ulvenhoutse Bos.
- Groene Brigade van Natuur en Landschap Gilze Rijen werkte aan EVZ Boomkikker route van Molenschotse Heide naar Chaamse Bossen. Nu geopend door Waterschap (Alwijn ten Cate), Peter Bakker (Breda), Corné Machielsen (Gilze-Rijen). Boomkikker is thermometer van natuurkwaliteit, dus laat hem hoog in de boom klimmen! Route ook goed voor zijn andere natuurvrienden.
- IVN Natuurwandeling: Verrassende Tuin van Toon Thielen. Transitie van gangbare Plantenkwekerij naar Natuurtuin in Dorst. Zaterdag 17 juni. 13u30. Aanmelden: IVN Mark&Donge.
- Nachtje Op den Rooy. Met Vleermuizen, Nachtzwaluwen en vlinders. Zaterdag 17 juni. 21u30-23u30. ‘P’ Natuurgebied Den Rooy. Ulicoteseweg. Meerle (B). Natuurpunt Markvallei.
- Bleeke Heide: acht Lepelaars (Marcel Bingley, Frank Kroos). Merkske: Wespendieven, Wielewalen (Kees Noijens, Gabrielle van Wonderen, Connie Boot). Markdal: acht Ooievaars (Jan Adams), Grote Bonte, Middelste Bonte, Groene Specht (Maurice Peters). Rooskensdonk: Veldleeuwerikken (team Cees en Corrie). Slangwijk: zeldzame kleine zwart-grijze reiger, de Kwak! (Nick Jansen). Altijd verrassend!
Aad van Diemen – natuurgids IVN Mark&Donge - Stadsplanten 8-6-2023
Olijfwilgen vormen een nieuwe groep bomen dan wel struiken, die Nederland aan het veroveren is. De soort die we in Breda het meest tegenkomen is de schermolijfwilg (Elaeagnus umbellata). Deze is afkomstig uit China. Er zijn nu vijf verwilderende soorten olijfwilg bekend in Nederland. Vier daarvan zijn bladverliezend en bloeien in het voorjaar. Er is ook een wintergroene, in het najaar bloeiende struik, verwilderd gemeld (Elaeagnus x submacrophylla). Dit is een kruising van twee Aziatische soorten. Hij valt te zien op de begraafplaats Zuijlen. In oktober trof ik hem bloeiend aan en heerlijk geurend. De nieuwe hommelkoninginnen die dan vliegen en honingbijen weten hem goed te vinden. Zoals wel meer, wanneer nieuwe soorten opduiken, spelen kwekers daarin een rol … en hun afnemers natuurlijk. De gemeente Tilburg heeft van heggen van olijfwilg een soort beeldmerk in de stad gemaakt. De wegen rondom het station staan er vol mee en ook elders in stad zijn ze aanwezig. Om de soorten olijfwilgen uit elkaar te houden dien je allereerst naar het blad te kijken. Is de struik wintergroen, dan bloeit hij in het najaar, dan is het de al genoemde Elaeagnuseagnus x submacrophylla.
De bladverliezende soorten van olijfwilgen zijn zilverwit aan één kant of aan twee kanten. Aan twee kanten: smalle olijfwilg (Elaeagnus angustifolia) indien er doorns aan de takken zitten. Deze is afkomstig uit Zuid-Europa. Zitten er geen doorns aan: zilverwilg (Elaeagnus communata) afkomstig uit Noord-Amerika. Is het blad maar aan één kant zilverwit dan is bijna altijd de schermolijfwilg (Elaeagnus umbellata). Olijfwilgen vormen bessen, die rood, geel of wit zijn al naar gelang de soort. Vogels eten de bessen en poepen die uit waardoor de zaden verspreid worden en olijfwilgen kunnen verwilderen. De geslachtsnaam ‘Elaeagnus’ is een oude samentrekking van twee plantennamen: elaea=olijf en agnus= vitex agnus castus=monnikspeper. Dit omdat men vond dat de plant op beide leek. Hetzelfde is gebeurd bij de Nederlandse naamgeving. Ook hier twee planten: weer olijf en wilg. En inderdaad, als je kijkt naar het zilvergrijze blad dan lijkt dat sterk op dat van de olijf en dat van sommige wilgen. De struiken dan wel bomen zijn evenwel noch verwant aan de olijf, noch aan de wilg. Ze hebben hier maar één familielid en dat is de duindoorn; ook al met zilvergrijs blad en bessen.
Markandalletjes
- Volop zon, volle maan, met koude wind is Noordpool vlak bij!
- Abbe Dijkstra zag zeldzame Hazelworm (= ‘pootloze hagedis’) zondag kronkelend wegschieten op zonnige Strijbeekse Heide.
- ‘Vettige Zeis’ van Natuurpunt Markvallei wint met Johan Uwaerts Belgisch kampioenschap schoon Zeisen. Proficiat! Ook nog afwezige ‘ollanders’ zijn welkom.
- Via Vereniging Markdal met Maaike Griffioen (Phd) is advies voor ‘Vogelvriendellijke Inrichting Markdal’ aan Waterschap aangeboden. Maaike meldde zich om in ‘vrije tijd’ voor de promotie aan Universiteit Antwerpen te adviseren over vogelvriendelijke inrichting Markdal. Met waarnemingenbestand, historische gegevens, vogelaars uit Markdal zijn doelsoorten aangegeven. (o.a. Steenuil, Nachtegaal, Spotvogel, Grutto, Blauwborst, IJsvogel, Rietgors, Patrijs, Rietzanger, Oeverzwaluw). Grootste uitdaging is de sinds 1998 verdwenen Grutto hier weer als broedvogel terug te krijgen. Afwisselende landschapselementen, historische ‘heiningen’, steilranden, hagen en houtsingels zijn essentieel voor de vogelvriendelijke inrichting. Het advies is bedoeld voor gebruik bij de herinrichting van het Markdal. Daarvoor heeft het waterschap nu de regie. Maaike Griffioen is succesvol gepromoveerd in Antwerpen!
- GOB gunde gronden Sulkerpad aan nieuwe (Ulvenhoutse) Stichting Natuurbehoud Markdal. GOB positief over particulier initiatief, samenwerking met SBB, overwinteren van gewas (voor vogels), etc. GOB adviseert wel overleg met omwonenden over afwijkende laarzenpad en plaats landschapselementen! Voor Wortels nog geen oplossing ….. triest.
- 11 juni ’s morgens. 7-9u Ontdekkingstocht ’t Zoet. Met Willem Veenhuizen. Start, bij hek Zoete Inval, bij Stolwerk Metaal.
Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. . - 11 juni ’s middags. 12-16u. Kraamvisite drie jonge ooievaartjes. Kinderboerderij Parkzicht (Breda-noord). Telescoopkijker, info stand, prijsvraagje, beschuit met muisjes voor kinderen, etc. Tussen de Dijken 101. Breda. IVN Mark&Donge, WBr Vogelwerkgroep.
- Ook ’s middag 11 juni. Slootjesdag. IVN Natuurtuin Oranjepolder. 13-16u. Waterbeestjes avontuur voor kinderen en (groot)ouders. Domeinweg 8. Oosterhout. IVN Mark&Donge.
- Natuurwandeling Heusdenhoutse vesting- en geluidswal. Kalkrijk bloemenspektakel. Zondag 11 juni 13u30. Aanmelden IVN Mark&Donge.
- Vogelrevalidatiecentrum Zundert heeft het al druk met opvangen van jonge Bosuiltjes. Altijd startschot voor een druk seizoen.
- Vogelwereld. Bleeke Heide: Late Smient (Jarek van Houten), Zomertaling, altijd bescheiden mooi (Henk Knops), zesentwintig hoopgevende Grutto’s (Jan Vermeulen). Merkske: onzichtbare baltsende Kwartel (Stijn Leestmans). Orkest van zingende Wielewalen, Veldleeuwerik, Spotvogels, Tuinfluiters, Geelgorzen voor verbijsterd gehoor van waarnemers. Markdal: tien Oeverzwaluwen (Harry van Vugt), Bosrietzanger (Arjan van Leest, Harry), gelukkig weer een IJsvogel (Jozef Leestmans. (B). Kijk, luister en geniet.
Joop van Riet – natuurgids IVN
Dorine Verheijden – bestuur – nmv Markkant – Milieudefensie Breda 1-6-2023
‘Wie Seelig is…..ik denk een oude man’ antwoordde de studente van het ROC de Rooi Pannen tijdens een rondleiding door de voormalige kazerne op mijn vraag. De wereld van de kazerne, de arsenalen, de KMA (Seelig was luitenant generaal en gouverneur van de Koninklijke Militaire Academie) het exercitieterrein en de artillerie staan nu mijlen ver af van de horeca-opleiding in haar ‘schoolgebouw’. Waarschijnlijk net zo ver als het idee van schootsvelden en kogelvangers voor de gemiddelde recreant in het Mastbos. Wie denkt er nu nog aan oorlog en geweld bij het zien van een sprookjesachtige vijver met roze waterlelies, kikkers, ganzen, hoentjes, en, als vreemde eend in de bijt, schildpadden die in de zon dommelen op drijvende boomstammen?
Oorspronkelijk bestond de oostelijke strook van het Mastbos, het gebied annex aan de Galderseweg dat nu in zijn geheel wordt aangeduid als Kogelvanger, eenvoudigweg uit heide. De grond was eigendom van de hoevens Nieuwenhuis, Blauwe Kamer en Schoondonk. In 1786 werd deze strook verworven door de Nassause Domeinen. Zij besloten
in 1792 hier een ‘exercitieplaats’ in te richten. Soldaten zouden er leren marcheren, bevelen opvolgen en vooral goed schieten. Daarom moest het gebied worden omringd met een 2,4 meter hoge wal. Deze wal is echter waarschijnlijk nooit aangelegd. Direct ten oosten van de Stouwdreef ligt wel een soort wal, maar op een hoogtekaart ziet die eruit als een natuurlijk slingerende zandrug door het bos. Het zou kunnen dat deze natuurlijke wal langs de Stouwdreef tot ver in de negentiende eeuw wel dienstdeed als kogelvanger maar daarvoor zijn geen harde bewijzen. In 1706 tekende landmeter Vereijck in zijn kaart van het Mastbos op die rug een kleine schans. De schans deed wellicht dienst bij de belegering van Breda veel eerder in de 17e eeuw. Hoe dan ook in 1793 werd uiteindelijk een nieuwe beukendreef aangeplant vanaf de Bouvignedreef naar het in die hoek van het bos aangelegde oefenterrein voor de artillerie. Deze rechte noord-zuid lopende laan wordt ook wel het Duellaantje genoemd. Saillant detail: het laantje heeft zijn naam te danken aan een hier in 1844 uitgevochten duel met dodelijke afloop. Of het duel met zwaarden dan wel geweren was uitgevochten weten we niet. Daarvoor ontbreken de details. Om bij het schieten te blijven, het staat vast dat tussen 1868 en 1894 er nieuwe, noord-zuid gerichte schietbanen zijn aangelegd, met een rij van zeven of tien kogelvangertjes. Die militaire heuvels lagen ongeveer halverwege het oefenterrein ter hoogte van Galderseweg 41. In 1899 werd, ter vervanging van de kleine kogelvangers, een nieuwe grote kogelvanger aangelegd. Die enorme dijk flankeert nu de idyllische vijver met waterlelies in de vorm van een gracht. De ‘gracht’ ontstond door het uitgraven van grond om de wal te realiseren. Ten onrechte wordt nu de gracht in plaats van de wal de Kogelvanger genoemd en heeft het de functie van natuurontwikkeling meer in het bijzonder als kikker- en salamanderbroedplaats. De laatste tijd wordt eigenlijk het hele gebied aangeduid als de Kogelvanger. Sinds in 1978 de ware kogelvanger buiten gebruik werd gesteld door de KMA heeft defensie het beheer over het terrein rond het millennium overgedragen aan Staatsbosbeheer. Om er weer puur natuur van maken moest er wel eerst een vracht loden kogels opgeruimd worden, want verontreiniging door lood is niet goed voor plant en dier. Nu nodigt een wandeling langs de Kogelvanger uit tot een romantische kus of dierbare foto van je geliefde. Zo is de wereld van soldaten, krijgsmacht en oorlog zowel bij de Seeligkazerne als bij de Kogelvanger er een van vrede en liefde geworden.
Markandalletjes
- Pinksterweer, zonnig en verfrissend, steeds meer ooievaarssnaveltjes te zien!
- Info avond Waterschap Herinrichting zuidelijk Markdal. Dinsdag 6 juni. 20-22u. De Leeuwerik Galder. Meanders en natuurlijke inrichting voor 'vrijstromende Mark' nu in formele procedure. Basis van Vereniging Markdal. Formele inspraak t/m 12 juli. Graag aanmelden. Zie: www.brabantsedelta.nl/markdal.
- Emerput vogelexcursie. O.l.v. Kees Wijnen. Zondag 4 juni. 9-12u. Start ‘P’. Quick Lunch Shop. Ook Dodaarsjes en zelfs Geoorde Fuut? Max. 20. Aanmelden:
Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. . - Vlaamse overheid zoekt verder naar Nurdlels. Niet in Aa of Weerwijs gevonden, wel in de Mark.
- BMF’s verdiepende cursus voor Groenwachters. Voor behoud en bescherming natuur, landschap, biodiversiteit, houtwallen, groen etc. Was direct vol!
- Bleeke Heide: twee zeldzame Geoorde Futen (Remblog). Eerste Lepelaar (Clem1969). Twee Steltkluten op hoge poten (Stijn Leestmans). Kleine Zilverreiger (Jan Wellens). Merkske: Kwarteltjes (Possen, Chris Beaart). Wespendief (Lips), Wielewaal (Beaart, Bijl). Markdal: Koekoek (Harry van Vugt), veel Kleine Karakieten (Bianca v.d. Berg, Nico Natuur). Urenlang mooizingende Bosrietzanger (Bianca, Harry). Huismussen jaarlijks meter voor meter terug, nu weer hele straten tjilpend!
Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge
Ad van de Laar - IVN Natuurgids 701 25-5-2023
Mijn kleindochter zat vol verwachting bij de grote, verse molshoop in het gras. Ik had haar verteld dat onder die molshoop Moffel woont, of in ieder geval een vriendje van Moffel. ‘Ik denk dat ik Moffel hoor, opa.’ Wat had ik graag haar reactie gezien als de mol plots zijn snuitje boven het zand uit zou steken of dat er op zijn minst wat beweging in de molshoop zou komen. Jammer. Eigenlijk weet ik ook wel dat je daarvoor meer geduld moet hebben en een beter tijdstip moet kiezen. Gelukkig... daar is Piertje. Een lange, vette regenworm kruipt uit het zand omhoog.
Molshopen zijn een van die zichtbare veranderingen in het landschap die aangeven dat de lente op komst is. Je ziet ze vaak al in februari, maar zeker in maart, in weilanden, speelveldjes, je gazon en ook in de bermen van de weg. Ik verzet ook wel eens wat zand met schop en kruiwagen maar dat is niets vergeleken bij het grondwerk van een mol. De voorpoten van een mol lijken wel op grote handen. Die zijn bovendien nog met een speciaal boogvormig beentje versterkt, zodat hij het zand makkelijk weg kan duwen. Soms maakt hij zijn gang door het gazon enkel omhoog te drukken. Dat merk je als je er overheen loopt. Maar vroeg of laat verschijnt er een molshoop omdat al dat overtollige zand dat hij uit zijn gangen graaft, toch ergens moet blijven. Negentig procent van zijn tijd zit hij onder de grond. Hij is hartstikke bijziend. Hij heeft maar heel kleine oogjes, wat overigens voor hem een voordeel is; er kan dan immers ook geen zand in komen. Eigenlijk kan hij alleen het verschil tussen licht en donker onderscheiden. Dat is genoeg, want echt ‘kijken’ in die duisternis onder de grond doet hij met zijn snuit, zijn snorharen en zijn staart. Zijn staart? Jawel, als je een stukje terug kruipt, is het handig dat je aan die achterkant wat kunt ‘zien’.
Pas op, een mol is bepaald niet doof! Vroeger zag je nog wel eens een boer met een schop in zijn hand bij de molshopen in zijn weiland staan. Die man moest allereerst weten rond welk tijdstip zijn mol actief was. Hij moest aan de molshopen af kunnen lezen waar zijn mol zich ergens ophield en daarna moest hij nog een tijdje bewegingsloos blijven staan. ‘Zijn mol?’ Ja, de kans is groot dat al die molshopen door één mol gemaakt zijn. Mollen leven namelijk solitair. Hij hoeft dus onder de grond niemand voorrang te verlenen of te passeren. Rotondes kent hij ook niet. Hij kan alleen voor- of achteruit. In de winter zit hij wat dieper in de grond. Het vroege voorjaar is vaak wat natter, dus zoekt hij het wat hogerop. Daar graaft hij zich in een gangenstelsel van een vrouwtje. Ze paren, nee niet in zo’n gang want daar is geen plaats voor. In een molshoop is meer ruimte. Als mevrouw merkt dat ze zwanger is, jaagt ze mijnheer haar gangen uit. Een maandje later heeft ze vijf tot zeven jongen. Na ruim twee maanden jaagt ze ook die het huis uit. Voor de jonge mollen is dat een kwetsbaar moment. Ze blijven enige tijd boven de grond en trekken al snel de aandacht van roofvogels. Van de tien jonge mollen blijven er maar vier over.
De gangen zijn het jachtgebied. Een mol doet regelmatig zijn rondje en eet onderweg op wat hij aan bodemdieren tegenkomt. Jammer Piertje! Hij bewaart prooidieren ook wel in een voorraadkast in een molshoop. Zitten er maar weinig bodemdieren en wormen in de gangen, dan maakt hij die gangen langer, tot wel 150 meter. Zijn ze uitgeput, dan verlaat hij ze en graaft nieuwe. Mollen zijn nuttig voor de gewassen die in hun leefgebied groeien. Ze eten schadelijke insecten op en houden de bodem luchtig. De graslandeigenaren denken daar vaak anders over.
Mijn kleindochter komt met haar favoriete boekje aanzetten ’Over een kleine mol die wil weten wie er op zijn kop gepoept heeft’. Ik durf haar niet te vertellen dat de hoge hoed die nog van mijn vader is geweest, van het zwarte fluweelachtige mollenvelletje gemaakt kan zijn.
Markandalletjes
- Wisselend, weifelend, winderig Pinsterweer! Pinksterbloem genomineerd als nationale bloem. Naast fluitenkruid, kievitsbloem, madeliefje en paardenbloem. Stemmen tot 2 juni!
- Nieuw waterschapsbestuur. Met voor het eerst een ‘groen gezicht’ in DB? Naast BBB, VVD, Waterbreed, Ongebouwd ook Water Natuurlijk in coalitie? Veel ambitie voor Klimaat en Kaderrichtlijn Water. Oude dogma’s verlaten. Besluitvorming 31 mei.
- Ooievaarsnestenfietstochtexcursie. Tweede Pinsterdag. Maandag 29 mei. 9-12u30. Start Dr. Batenburglaan 194. Breda. (Princenhoef). Via Markdal, Hondsdonck, Gilzerwouwerbeek, Wolfslaar etc. Langs drie nieuwe nestlocaties. Ca 30 km. Aanmelden:
Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. . - Vierde ooievaarsjong meldt Martin Bos op Hondsdonck. Er zijn nog veel meer grote en kleine vogeltjes in nesten. Om zelf te bewonderen.
Joop van Riet – natuurgids IVN