Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge 3-10-2024

Waarom makkelijk als het ook moeilijk kan? Dat lijkt in de natuur bij voortplanting soms het motto te zijn. Neem nou de Panda, ook al is die nooit in het Markdal waargenomen…. Maar wel hét symbool voor natuurbehoud van bedreigde soorten. Ze leven met weinigen al heel eenzaam in grote bamboe bossen. Het vrouwtje is maar 40 uur per jaar vruchtbaar. Juist op het moment dat de seksueel toch al niet zo actieve mannetjes hun paringsdrang gaan verliezen. En als dan een koppeltje elkaar ‘op de geur’ weet te vinden, moeten ze elkaar ook nog leuk vinden, wat vaak niet zo is. Het lijkt wel of ze er bewust voor kiezen om een uitstervende soort te zijn. Toch worden er gelukkig nog steeds baby Panda’s geboren. Weliswaar vooral dankzij Chinese Pandacentra en ons eigen Ouwehands Dierenpark in Rhenen. Waar zelfs al twee keer een jong op de wereld gezet is! Inmiddels worden Panda’s ook weer uitgezet in de bamboebossen. Waar ze zelfstandig voor het behoud van de soort moeten zorgen. 

Een heel ander voorbeeld is dat van het Pimpernelblauwtje. Een mooi en zeldzaam vlindertje dat afhankelijk is van zijn waardplant de Grote Pimpernel. Die zoals een gastheer - ‘de waard’  - betaamt, goed zorgt voor zijn bezoekers. Op die Grote Pimpernel legt mama Pimpernelblauwtje haar eitjes. De rupsjes eten van de bloemknoppen, laten zich dan op de grond vallen. En blijken te kunnen ‘roffelen’ om met geluk zo een toevallige ‘moerassteekmier’ te lokken. Die het rupsje meeneemt naar zijn mierennest. Want ze scheiden honing af waar de mieren wel soep van lusten! In het nest groeit het rupsje goed, want ze eet volop mierenlarfjes op! Na een jaar verpopt het rupsje zich, komt daarna als vlinder te voorschijn en moet zorgen dat ze weg komt, de mieren hebben het bedrog in de gaten! Het Pimpernel blauwtje leeft dan nog twee dagen om te paren en eitjes af te zetten. Uiteraard op de Grote Pimpernel, haar waard! Een wondertje dat er op die manier toch weer Pimpernelblauwtjes voortleven, ook in Nederland. Eerder uitgestorven, maar dankzij herintroductie weer actief in enkele van onze natte heidevelden.

En hoe ‘doen’ ze het onder water? Neem nu eens het Bittervoorntje, mooi klein visje met een blauwe streep. Die ‘doen’ het met mosselen: de Zwanenmossel (zoetwatermossel). Mannetje begint met de mossel te activeren door er geregeld tegen aan te tikken, dan opent die zich. Hij bewaakt dan ‘zijn’ mossel tegen krakers, om een vrouwtje te kunnen lokken. Die krijgen in het voorjaar een lange legbuis, waarmee ze eitjes in de mossel legt. Met zijn ‘hom’ worden de jongen in een ideaal beschutte kraamkamer geboren, met altijd vers stromend water. Als tegenprestatie eten de jonge bittervoorntjes de parasieten in de mossel op. Omdat het zo’n beschutte omgeving is leggen Bittervoorntjes ongeveer duizend keer minder eitjes, dan vissen, die hun eitjes op waterplanten afzetten. Die andere vissen er weer als kaviaar van af eten! De mossel-kraamkamer is efficiënt en veilig! Slimme visjes die Bittervoorntjes! Ze komen gelukkig ook in het Markdal voor, sinds het water minder vervuild wordt! En met een vrij stromende Mark moeten het er meer gaan worden! Tja en dan dwalen je gedachten van panda, pimpernelblauwtje, bitttervoorntje, enz. vervolgens af naar mensen …..‘but that’s another story’.    

Markandalletjes

• Hagelbuien en zon: dat is ‘vergeten’ herfst!
• In’t Hout bij Effen laat een Das zijn sporen na. In het door ‘verdozing’ van groter Rithmeesterpark bedreigde natuurlijke landgoed.
• Kanjer kinderen van Chaamse Basisschool de Driesprong planten bomen aan Staartenweg. Dankzij eigenaar Rob van Ginneken en initiatief van Natuurvereniging Mark en Leij.

  

• Wethouder Peter Bakker beprijst mooiste Brabantse zandpad: in De Rith. Eerbetoon van BMFaan Hetty Geringa. Zandpad verdient ‘naam’ en Luie Boom een rustbank.  
• Film Onder het Maaiveld. Bodemwereld van ondergrondse samenwerking door wortels, larven, wormen, schimmels, bacteriën, amoeben. Vrijdag 4 oktober, 20u. Eigen bijdrage. Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.. Vallei van het Merkske. Kolonie 41. Wortel (B).  
• Open dag unieke Vogelrevalidatiecentrum Zundert. Zondag 6 oktober 10-16u. Gratis. Luitertweg 36. Zundert. Bezoekers, vrijwilligers, sponsors welkom.
• Natuurwinst van onze zuiderburen, 2,5 ha bij Aschputten, 17,5 ha bij Smisselbergen (Den Rooy). Samen 20 ha. Proficiat  Natuurpunt Markvallei!
• Vogels: Merkse: Visarend, Purperreiger (Stijn Leestmans), piepkleine Bokje (Jozef), Twee SWatersnippen (Ted Overmeer). Bleeke Heide: Tapuit (Natasja74), Vijf Lepelaars (Connie Boot), Roek (Ria Lambregts), Raaf (Merlijn Hoftijzer), IJsvogel André Oomen. Markdal: Zeven eerste Koperwieken, Vuurgoudhaan ( Jarek van Houten, Reinier van Loo), twaalf Goudhaantjes. Koppeltje Slechtvalken op Ginnekense Laurentius-kerktoren.

Willem Veenhuizen - West Brabantse Vogelwerkgroep 26-9-2024

Onze wandeling begint weer bij de Duivelsbrug, mooi helder zicht, zonovergoten, een beetje oosten wind, kortom een fraaie vogelochend. Nog maar net aangekomen, alweer het gegak en trompetter van overvliegende Grote Canadese Ganzen, ze vliegen verder door het Markdal in.

De Mark, stil en het lijkt wel vies water …. Wederom enkele Meerkoeten en een voedselzoekende Fuut, zou deze nog wat vis zien onder water…. Mooi, nog een zingende Tjiftjaf, nog niet verder naar midden Afrika of zuid Europa gevlogen. Met dit mooie weer en zachte winters blijven er altijd de laatste jaren meer Tjiftjaffen overwinteren! Ook een Roodborst laat zijn zang horen, zijn volgens mij alweer de noorderlingen. Beide soorten tijdens de gehele wandeling op  verschillende plekken gehoord.

Hééé nog zo’n soort, een alarm roepje, tsjak tsjak, vanuit de dichte rozenhaag, een mannetje Zwartkop, met dat zwarte petje, nog snel even goed gezien. Misschien al bessen snoepend van de Vuilboom of de Lijsterbes. Een welkome afwisseling van al die insecten en spinnetjes,   Een kijkerblik over IJsvermaak niets, alleen een aantal grazende koeien. We lopen verder, ja mooi toch alweer een Aalscholver in de dode Eik, de broedkolonie ontvlucht om hier te rusten en te vissen, er komen er in de winterperiode nog wel meer. Aan de oever van de Mark een 60 tal grazende Grote Canadese Ganzen. De gratis maaimachines voor de bewoners aan de overkant!  Tevens een drietal Waterhoenen pikken ook wat lekkers uit het gazon. Verder blijft het stil tot de stuw. Vanaf de stuw wederom een 100 Canadezen, met enkele Grauwe Ganzen en drie Soep-, Parkganzen erbij, een Blauwe Reiger, mooi dichtbij, die zijn verfromfraaide veren aan het fatsoeneren was. In de verte een tiental Krakeenden en enkele Wilde eenden, Meerkoeten en een Kokmeeuw.

We lopen alweer terug, even kijkend naar de vele Kauwen die fanatiek aan het eten waren in het grasland langs de dode beukenlaan. Een Zwarte Kraai zoekt, afzijdig,  buiten deze groep ook naar wat eetbaars. Ze kunnen elkaar niet zo waarderen….. Een kijkerblik in de Notenbongerd, enkele Houtduiven in het gras en noten rapende mensen. Vanuit de tuinen van Bouvigne enkele Kool- en Pimpelmeesroepjes, deze blijven voor een groot deel na de broedtijd zwervend en etend door de beplantingen gaan. Ook Tjiftjaf en Roodborst laten zich nog steeds horen. Nog een Kijkerblik over IJsvermaak, nog een Blauwe Reiger, foeragerend, bijna niet te zien vanwege hoge gras. Het water mag er voor een deel al wel ingelaten worden, meer plas dras, en voedsel voor diverse diersoorten…… een vroege vorst zal het waarschijnlijk niet worden?
Een leuk afsheid, op het einde, van een ‘lachende‘ Groene Specht, vanuit een van de villatuinen aan de Duivelsbruglaan. Met dit mooie weer veel drukte van wandelaars, snelle fietsers, en honden uitlaters, maar ja al rustig vogelend toch weer genoten, houdoe!

Markandalletjes

• Willem beschrijft al de sfeer van de herfst. Wij gaan dat beleven!
• Natuur en kunstwandeling. Kunstenaar Lola Schot laat natuurliefde met gevoel beleven. Zater- en zondag 28 en 29 sept. 13u30-15u30. Wolfslaar. Aanmelden via website IVN Mark&Donge.
• Karin van den Berg van Waterschap Brabantse Delta meldt terecht trots “Werk aan Markdal-zuid tot stuw Galder afgerond’. Dit najaar aanplant bomen, struiken (en heggen?). Voor gezond water en natuur. Wandel- en fietspaden voor natuurbeleving volgen.
• Plannen voor laatste deel tussen stuwen Galder en Bieberg zijn in de maak. Stuw Blauwe Kamer zou vervallen. Daarmee kan het Markdal aansluiten bij European Dam Removal en World Fish Migration Foundation, die herstel van vrijstromende beken en rivieren in Europa stimuleren. Om overal de natuurlijke dynamiek van stromend water terug te krijgen! Ook goed voor de Otter!
• Stikstof ‘de rechter toetst en heeft laatste woord’. Nieuws uit het oosten: in Someren werd gebruik van stikstofvergunning van lege boerderijen voor verdubbeling van kippenfokkerij NIET toegestaan. Provincie legt dwangsommen op om illegaal doorgaan te stoppen. In Reussel etc. keurde de Rechter stalsystemen voor veehouders af, die niet doen wat ze zeggen. Provincie stopt voorlopig met dergelijke vergunningen.
• Dichter bij huis: in west Tilburg vertelde Jack Wolfs van melkveehouderij Nieuwe Lijn gedeputeerde Oudenhoven enthousiast over “kruidenrijk grasland, waardoor het bodemleven opleeft”. En een gezonde bodem is het begin van alles.
• Vogels: Merkske: duo roepende Raven (Paul Prinsen); jonge Visarend, Slecht- en Boomvalk (Stijn Leestmans). Bleeke Heide: twee Paapjes (Willy Willems, Ria Lambregts), ZEEAREND (C. van Dongen). Markdal: aaseter Zwarte Wouw (Teun, quarterhorse), altijd mooie Zwarte Roodstaart (David Janssens), twee IJsvogels (Peter Schaft, Arjan van Leest).

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge 19-9-2024

Niets lijkt logischer voor de natuur dan vrije verbindingen tussen natuurgebieden, om die aan te leggen staan gemeentes en Waterschappen aan de lat. Onze Brabantse Delta heeft dat al gedaan. Gemeentes moeten in aangewezen zoekgebieden zo’n vrije verbinding realiseren. Breda zet nu een eerste stap met een realisatie visie voor EVZ’s. EVZ is jargon voor de vrije natuurverbinding en staat voor Ecologische Verbindings Zone. Daarlangs moeten dieren en insecten zich vrij kunnen verplaatsen. Denk aan egels, dassen, padden, vlinders, steenmarters, bevers, vossen of bijv. ringslangen. Zo kunnen ze soortgenoten ontmoeten, paren en inteelt voorkomen. Goed voor de natuur!

De natuurverenigingen zijn blij met deze eerste stap van Breda voor EVZ’s langs de Mark, de Aa of Weerijs en ook kleinere zijbeken zoals de Bavelse Leij. Daar werd al lang op gewacht. En nu zit er een grote verrassing in. De ambitie is om een ‘Otterboulevard’ te realiseren vanaf de Biesbosch naar Vlaamse natuurgebieden. Want otters dartelen al in de Biesbosch en zwermen al uit. Dat blijkt uit waarnemingen bij Terheijden en Hooge Zwaluwe. Helaas ook van verkeersslachtoffers. Reden te meer om een veilige otterboulevard aan te leggen. Die gaat ook via de Mark dwars door ’t Zoet en de stad. Op geschikte plaatsen komen ‘otterhotels’ met ruimte en rust in die drukke stad, die zo steeds meer natuurlijk wordt. De Bredase ambitie is groot, maar wel doordacht en zeker niet onrealistisch. Dus doen! We zien graag die speelse otters ook in de Mark en Markdal een visje verschalken.

De bewonersgroepen van Duivelsbrug tot Boeimeer hebben positief gereageerd op het gemeentelijke voorstel dat namens B&W door wethouder Peter Bakker aan de gemeenteraad gedaan is. Ze denken al verder, voor een natuurlijke verbinding zal er ook vaarbeleid moeten komen om de rust te garanderen. Nu is er geregeld geluidsoverlast  En door hard varende (huur)motorboten hinder voor de sportieve SUP-ers,, roeiers, kanoërs en peddelende opblaasbootjes. Een ‘vrijheid- blijheid’ beleid beperkt het plezier op het water. En doet afbreuk aan de natuur.

Ook Natuurvereniging verwelkomen deze eerste stap en wijzen ook op de noodzaak om geluidsoverlast en oeverafslag te voorkomen. Met een pleidooi voor een gericht nautisch beleid. Ook zullen de vrije natuurverbindingen langs de oevers duidelijk begrensd moeten gaan worden. Nu zijn er geregeld discussies en rechterlijke procedures over bouwprojecten op de oevers. Hoewel de EVZ’s 25 tot 50 meter breed moeten zijn, worden er toch  bouwvergunningen voor uitgegeven, die dan weer bestreden worden, Door duidelijke begrenzingen wordt een hoop energie en kosten bespaard.

Zo bleek recent bij de Bavelse Leij. Eerst veel discussie en gang naar rechters of er wel of niet in de beoogde EVZ gebouwd kon worden. Totdat de bouwer en natuurverenigingen (Groene Koepel, NMV Markkant, IVN Mark&Donge, Adviesgroep BromN) elkaar vonden in een  gezamenlijk plan dat de EVZ vrijhoudt, meer natuur, landschappelijk uitzicht en woongenot oplevert. Gemeente gaf direct medewerking aan deze minnelijke schikking. Een mooi voorbeeld van goede samenspraak. Laat de otter nu maar komen! Al zal dat nog wel even duren, maar het hoopgevende begin is er. En dat verdient een oorlam! 

Markandalletjes

• Herfstig weer met volle maan en ook zonnig, dat is ons voor deze week beloofd!
• SUP-Run-Walk voor schone. singels & oevers. Zaterdag 21 sept. 10u-11u45. Sportieve opruimaktie. Wandelend met grijpers, joggend met Ron of peddelend op de SUP. Op aanvraag zijn SUP’s beschikbaar! Gratis, wel aanmelden: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.. Start Veilingkade 8. Breda. Voor een schone EVZ! 
• Herfstige Vlaamse Kleurenwandeling. Zondag 22 sept. 10-13u. Kleurenpalet en historische gebouwen in Unesco erfgoed. Vallei van het Merkske. Start: De Klapekster. Kolonie 41. Wortel (B). Natuurpunt Markvallei.
• Natuurwandeling Galderse Heide met Vlonderpad en nat bosgebied. Zondag 22 sept. 13u30-15u30. 180 ha nattenatuur, Struik- en Dopheide. Drie  eigenaren Breda, Defensie, SBB werken samen aan nieuwe kruidenrijke moerassige verbindingszone. Aanmelden. Website IVN Mark&Donge.
• Beuk met ‘schuimende voet’. Gezien in bos. Vraagbaak Coby Stapel weet  raad. “Het schuim is heel onschuldig: het is eigenlijk zeepsop. Het bestaat uit gistende saponinen uit boomsappen. Het is niet zo vaak te zien : alleen in perioden met veel regen en sterk wisselende temperaturen.”  En dat klopt als een bus met deze beginnende herfst!

  

• Vogels: na lange stilte weer Boomklever te horen. Merkske: twintig Puttertjes op overstaand b;oemenzaad. Negen Tapuiten (Stijn Leestmans, Ted Overmeer, Benne Roelen), vijf Tjiftjafs huiswaarts (Jan Benoits). Bleeke Heide: zestig Boerenzwaluwen (Ria Lambregts). Markdal: vijf Groene Spechten (Merlijn Hoftijzer), drie (te) late Gierzwaluwen (Jarek van Houten. Nog twee Ooievaars bij Galder (dsklbenl). Er is weer beweging in de (v)lucht!

Boomstam Henk, NatuurWijzer, IVN-gids Mark & Donge 12-9-2024

De zomer loopt naar zijn einde en dat wordt langzaamaan zichtbaar. De bomenkronen hangen zwaar van het donkere loof en boomvruchten. De eerste eikels, kastanjes en beukennoten vallen al op de grond. Ik loop met een groep kinderen langs verschillende bomen. Iedereen heeft een zoekkaart gekregen. Daarop staan foto’s van bijzondere blaadjes, basten, boomvruchten of knoppen. Samen gaan we op zoek. Ik vertel onderweg dat de bomen al bijna klaar zijn voor volgend jaar en vraag de kinderen wat er in de herfst gebeurt. Natuurlijk komen de eerste antwoorden vlot: de blaadjes vallen van de bomen, ze krijgen verschillende kleuren, de bomen worden kaal. ‘Helemaal kaal?’ vraag ik. En ook nu weet de groep direct te vertellen dat er nog knoppen aan de bomen zitten. Daar komen de nieuwe blaadjes weer uit! Tijdens het wandelen gaan we op zoek naar de verstopknoppen in het laaghangend loof. De kinderen speuren met een loepje en ontdekken dat elke boom zijn knopjes al klaar heeft. Ze vinden ze in de oksels van de blaadjes. In de knop zit al het nieuwe blaadje voor volgend jaar. Ik leg uit dat de boom nu gaat beginnen met de groene korreltjes uit het oude blaadje te halen. Deze korreltjes stop hij weer in het nieuwe blaadje. Omdat de groene korreltjes eruit worden gehaald worden de kleuren van de andere korreltjes zichtbaar. Daarom worden de blaadjes geel of rood of oranje.

Ondertussen doen we ook nog andere ontdekkingen. Het steeltje van het blad van een populier is niet rond maar plat!! Daardoor kan dat blaadje makkelijker heen en weer bewegen. Hierdoor ruist de wind sneller hoorbaar door de kruin van een populier dan van een andere boom. Op het moment dat ik dat zeg, helpt de wind me een handje en laat de blaadjes ratelen. De kinderen rapen een paar blaadjes op. Ze voelen het steeltje en horen -verbaasd kijkend naar de boomtop - het ruisen aan. We zien verderop alweer een ander boom staan; de camouflageboom! De stam heeft lichtere en donkere groene vlekken. Net als het pak van een soldaat. Een jongen veert op en roept: “Dat is mijn boom!” en hij houdt zijn kaart omhoog. Inderdaad het is de Plataan. Verderop heeft een jongedame het blad van haar boom gevonden en voelt dat de onderkant van het blad viltig zacht is. Ze haalt het voorzichtig langs de wang van haar vriendin. Natuurlijk wil iedereen dat nu voelen en voorzichtig pluk ik nog een blaadje. Het is een Abeel. De volgende bijzondere boom: De Esdoorn. De boom hangt vol met de gevleugelde zaadjes en de eersten liggen al op de grond. De kinderen weten al wat je daarmee doet. Het zijn kleine helikoptertjes en daar vliegen ze al door de lucht. Ik leg nog uit dat de boom dat doet zodat de zaadjes zich wet verder verspreiden maar het enthousiaste gejoel en gespring overstemt me.

Als laatste boom komen we bij de oude vertrouwde eik. Een van de kinderen weet al dat je een fluitje kan maken en al gauw zoeken we op de grond naar de hoedjes van de eikels. We lopen in een rij verder en achter me hoor ik geblaas en de eerste fluitjes. Ik kijk om en de juf lacht me enigszins bedenkelijk toe. Ze ziet het gefluit al voor zich in de klas…
Boomstam Henk, NatuurWijzer, IVN-gids Mark & Donge

Markandalletjes

• Herfstig. Wordt de herfst het eerste normale seizoen in een ‘abnormaal’ jaar?
• Gelezen op viaduct A58 “tot de schijt ons doodt”. En dat is van vóór het nieuwe natuurbeleid van dit kabinet.
• Enthousiaste wijkagent voor Markdal - Joost van den Muisenberg – noemt Markdal mooiste plekje op deze aardbol. Met pijn in het hart moet hij afbouwen vanwege ziekte.
• Nazomerse natuurwandeling Pannenhoef. Zaterdag 14 sept. 13u30. “P” De Bak. 300 m van Ettensebaan 25. Rijsbergen. Aanmelden IVN Dintel en Marklanden.
• Drie akkers in Baarle Nassau vervuild met afval van Chrystal Meth in uitgereden mest. Onderzocht door politie, drie eigenaren verdacht. Gemeente laat afval opruimen. Kosten voor eigenaren.
• Poëzie wandeling natuur Wolfslaar. Natuur kan troosten, confronteren, rustgeven, opwinden, helen en strelen. Om te zwijgen of te juichen. Zondag 15 sept. 13.30-15.30. Aanmelden IVN Mark&Donge.
• Nieuw stalsysteem met biologische combiluchtwassers te onbetrouwbaar, besluit Raad van State. Te hoge ammoniak- stikstofemissie. Provinciale vergunning vervallen.
• Opa Charel Huet stelt zijn absurde natuurschepsels tentoon: kip met olifantenslurf, salamander en reigersnavel, Krokovaar, Gibra, etc. Tot 22 sept, za-zondags. 14-17u. Pampa 1, Merksplas (B). Op steenworp van Klapekster.
• Open Monumentendag. Prachtig gerestaureerd Landgoed Nuwenhuys (Reeptiend). Waterschap Kasteel Bouvigne. Zondag 15 sept. 11-17u.

  

• Boerenzwaluwen zijn er nog met twintigen. Volwassen ooievaars verzamelen zich met tientallen. Spreeuwen bevolken wieken van Ulvenhoutse molen, meldt Dolfje Begeer.
• “Wat doen we met ons Buitengebied”. Info en discussieavond. Verdozen of verfraaien? Woensdag. 18 sept. 20u. Kievitslaar, Rijsbergseweg 354, Effen/Breda. Initiatief Groene Koepel, IVN Mark&Donge, nmv Markkant, Adviesgroep BromN.  

 Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge