Boomstam Henk – NatuurWijzer - IVN-gids Mark & Donge 28-3-2024

De klas wil nog even spelen en dat komt weer mooi uit met het opruimen van mijn spulletjes. Als ik klaar ben doe ik het afgesproken dierengeluid om te verzamelen en roep dat ze hun tassen kunnen pakken. We lopen naar de stuw en daar aangekomen zetten we gauw de tassen weer bij een bankje. De eerste Secchi-schijven vliegen al over de reling als ik de groep nog even bij elkaar roep. Per groepje gaan we aan de slag. Ieder groepje zoekt zes plekken om te meten;

Aan beide oevers van de Mark en in het midden. Elke meting die je doet, schrijf je op je papiertje in de vakjes bij het juiste onderwerp. Je meet aan beide kanten van de stuw. We meten:

Diepte: Elk groepje krijgt omstebeurt de PVC-pijp en meet de diepte op de 6 plekken. Zodra je weerstand voelt kijk je hoeveel meter de pijp onder water is. Stroomsnelheid: ook weer op die zes plekken. Iemand gaat op een plekje langs de Mark staan en gooit zijn takje in het water. Een ander rent vooruit en na zeker 10 meter wacht hij tot het stokje voorbijkomt. Beide kinderen tellen rustig vanaf dat het stokje in het water ligt tot dat het voorbij komt. Daarna rekenen we de stroomsnelheid uit van meter per seconde naar kilometer per uur. Troebelheid: Elk groepje gooit de Secchi-schijf in het water en laat het rustig zakken. Zodra je de gekleurde kwarten niet meer ziet, haal je heel langzaam de schijf weer omhoog tot je de kwarten net ziet. Dan kijk je hoeveel knoopjes de schijf onder water is.

De uitleg, hoewel noodzakelijk, heeft lang genoeg geduurd. De eersten zijn niet meer te houden en sprinten naar de Mark. Ik loop rond en geniet van het enthousiasme, het overleg, het gemopper op elkaar en de hulp en sturing die ze elkaar geven. Hier en daar help ik ze nog een keer op weg of leen ik een handje zodat er net wèl over de graspol heen in het water kan worden gemeten. Na een poos merk ik dat de metingen zijn gedaan en het spel met andere mogelijkheden van de meetinstrumenten is begonnen.

Natte schijven vliegen spetterend in het rond, de PCV-pijp klapt knallend op het water en wie kan een tak het verste gooien. Ik laat het nog heel even gaan en roep dan de groep weer bij elkaar. We vergelijken de metingen, zien dat de metingen dicht bij elkaar liggen en kunnen daar mooie gemiddelden uit halen. De stroomsnelheid in de binnenbocht is anders dan in de buitenbocht, evenals de troebelheid en de diepte. Zou dat met elkaar te maken hebben? Zou de bocht daar ook iets mee van doen hebben? Langzaamaan zie ik de verbanden duidelijk worden in de hoofden. Waarom meten we nou de troebelheid dan, meester? Die vraag geef ik terug aan de groep. Waarom dan? Wanneer kun je iets zien? Als je je ogen open hebt, roept een wijsneus. Klopt, en wanneer zie niets? Ja als je ze dicht hebt. AHA! Want dan is het… DONKER! Dus wat zegt troebelheid van het water over het water? Inderdaad! Hoe diep het licht kan komen! En dat zegt weer iets over of er dus wel of geen waterplantjes kunnen leven, waar diertjes van kunnen eten, die op hun beurt weer kunnen worden opgegeten door andere diertjes, en dus hoe gezond de Mark is. We hebben weer genoeg gepraat en de conclusies van een gezonde Mark laat ik al wandelend langs het jaagpad in gesprekken vormen. Daar kunnen ze met de juf in de les nog eens geurend en kleurend over napraten.

Markandalletjes

• Het kriebelt als lente.
• Bron van vervuilende plastic Nurdles nu bekend. Bedrijventerreinen Hoogstraten en Hazeldonk. Gesprekken met slordige bedrijven nog geen effect. Nog even veel ‘nurdles’ meldt Ron Bekker van nmv Markkant. Actie gevraagd!
• Veerle Bruning “Een mooie herinnering aan een prachtige periode van 7 seizoenen op ons land aan het Sulkerpad! Onbegrip over de overheid en droevenis van afscheid.” Sprankje hoop op nieuwe akker? Nieuw plantmateriaal besteld. Inkomen gestopt. Wachten, wachten… Wat kunnen bestuurders?
• 22 april ALV van Vereniging Markdal. Pekhoeve. Thema recreatieve natuurbeleving. Terreinbeheerders voelen niets voor mensen in ‘hun’ gebied: Galder-Strijbeek. Dus discussie!
• Bleeke Heide: ZEEAREND (Peter van Hoek), eerste Boerenzwaluwen (Huub Don, Bert van der velden)), honderd Slobeenden (Stijn Leestmans). Merkske: zes Watersnippen (Ted Overmeer), twintig Pijlstaarten (Sommen Piet). Markdal: twee baltsende Scholeksters (Harry van Vugt), IJsvogel (Jarek van Houten). Overal Tjiftjafs en klepperende ooievaars. Boven SBB boerderij Kaat van Haperen weinig belangstelling. Nog treurend om vogelgriepdrama of geen kriebels in de buik? 

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge

Willem Veenhuizen West Brabantse Vogelwerkgroep 21-3-2024

Op deze Vrijdagochtend nog mooi droog, en met een hoge temperatuur, van 15 graden, te hoog voor de tijd van het jaar. We starten deze keer van af het pad tussen Bouvigne en IJsvermaak. Vanuit de tuin van Bouvigne worden we gelijk al verrast door de Boomklever. En de Tjiftjaf, een van de eerste voorjaarszangers, weer terug uit zuid Europa of zelfs Afrika!

Ook een Holenduif laat zijn zacht monotoon gekoer horen. Vaak moeilijk te horen vanwege meer omgevingslawaai…. Prachtig die watermassa van de IJsbaan. Daarom ook meer leuke vogelsoorten te ontdekken! Acht Krakeenden, kijk eens naar het vrouwtje bijna hetzelfde als de Wilde eend, deze met vier exemplaren aanwezig. Allen grondelend op zoek naar voedsel. Heel mooi een Scholekster, ook alweer terug nabij zijn territorium….. en fraai te zien, op een nog droge smalle reep gras, een koppel Kieviten. Het mannetje (het haantje) is druk bezig een of meerdere nestkuiltjes te maken, waar het vrouwtje er een mag uitkiezen om er vier eieren in te leggen. Plots vliegt hij de lucht in en maakt in gekke, kromme, snelle vlucht om de knotwilgen heen, zijn baltsvlucht, om zijn territorium verder te bevestigen, prachtig wat een sfeer weer en de zon kwam net door! Verder op het water nog twee Knobbelzwanen, acht Meerkoet, twee Kokmeeuw en een overvliegende Witte Kwikstaart en een Blauwe Reiger. Even op de Mark kijken, vanaf de Vrijlandtbrug, natuurlijk altijd enkele Meerkoeten en Waterhoenen. En een Fuut, plots onderduikend op zoek naar een visjesmaal.

Verder lopend, even de gras etende Grote Canadese Ganzen tellen, ca 35 exemplaren, ook alweer veel als paar bij elkaar. In de dode eik maar een alleen stil zittende Aalscholver. Net nabij de SBB Boerderij weer een Tjiftjaf. Helaas vandaag nog geen Ooievaars op het nest, wel enkele Kauwen die rustig de omgeving aan het bekijken waren. Vanaf de stuw verder naar het zuiden speurend, alleen een 75-tal verspreid grazende Grote Canadese Ganzen. Met enkele Grauwe Ganzen erbij. Verder blijft het leeg.

We lopen alweer terug, veel Kauwtjes komen net terug en vallen in de geknotte Beuken om uit te rusten om daarna hun broedholen weer te inspecteren. Hééé, een zingende Merel achter de SBB boerderij. In de notenbongerd staat een koppel Nijlganzen, alleen maar te kijken of alles wel veilig is…. Nest in de buurt? Vanuit de tuinen van Bouvigne horen we nog een Heggenmus, Roodborst, Kool en Pimpelmees, en een Vink. Het wordt toch echt al voorjaar….

Nog een keer een kijkersblik over de IJsvermaakplas, een Kleine Mantelmeeuw, is erbij gekomen en dobbert rustig rond om uit te rusten van misschien wel een lekker stuk eetafval uit de stad. Een mooie tocht met een voorjaarstintje, tot de volgende vogelwandeling, Houdoe.

Meer extreme klimaatveranderingen ?

Het hoogwater was hoger dan ooit in het Markdal, ook aan de Vlaamse kant. Minister Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) waarschuwt dat snellere klimaatverandering meer extremen geeft. Hoewel het in januari beheersbaar bleef, vraagt Gert Logt (fractie Water Natuurlijk) aan Waterschap of het voor de toekomst voldoende robuust is? Ook Cynthia Pallandt (Partij van de Dieren) vraagt: moet huidige beleid versneld uitgevoerd worden? Of zijn nieuwe maatregelen nodig? Zie de eerdere drie droge zomers en de extreem lange regenperiode. Door verzadiging kan de grond niet meer als spons het water vasthouden. Kan de duurzame landbouw oppervlak sponswerking vergroten? Op de hoge zandgronden geen knelpunten, maar vooral in de Brabantse Delta was het hoogwater extreem. Het Waterschapsbestuur gaat de vragen van Gert Logt en Cynthia Pallandt beantwoorden. Om op een robuuste toekomst voorbereid te zijn. 

Markandalletjes

• Ook de eerste Pinksterbloem gezien. In mooie Chaams Broek. Kan niet anders, er komt een zomer aan!
• Info avond over ontwikkelingsvisie Strijbeek in bomvolle Leeuwerik. Applaus voor bewoners werkgroep die met veel draagvlak de visie tot stand bracht. Steun voor plan om woningen op bestaande erven te ontwikkelen, om zo het open karakter te behouden. Verbazing dat de provincie nog steeds de al jaren leegstaande Markhoeve niet te koop aanbiedt. Leegstand is maatschappelijk verlies!
• Brief van nmv Markkant, De Groene Koepel, IVN Mark&Donge, adviesgroep BromN over de Ecologische Autoriteit en de trage voortgang van het herstel Ulvenhoutse Bos goed ontvangen door kamercommissie Landbouw en Natuur (LNV). Op 17 april kunnen de kamerleden zich bij hun debat op de ernstige praktijksituatie bij het Ulvenhoutse Bos baseren.
• Natuurwandeling Ulvenhoutse Bos. Zondagmorgen 24 maart. 10-12u. Bijzondere voorjaars planten in beschermde natura2000 gebied met drie soorten bos. Veel herstelmaatregelen voor kwel moeten achteruitgang tegen gaan. Terwijl overheden werken aan reductie stikstof. Aanmelden: zie website IVN Mark en Donge.
• Overal veel Ooievaars en lente brengende Tjiftjaf’s waargenomen. Wanneer de eerste Fitís als volgende nog Kijk, luister en geniet, daarvoor is het voorjaar! 

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge 

Boomstam Henk Wanders, NatuurWijzer, IVN-gids Mark & Donge 14-3-2024

De lente ontluikt. Frisgroene bladknoppen, sneeuwklokjes, krokussen en narcissen in een waterig zonnetje, met een stiekem guurder oostenwindje dan je op het eerste gezicht verwacht. Met groep 8 op stap. Ook daar ontluikt van alles. Van kind naar puber, hormonale veranderingen zijn te horen en te zien. En zeker ook te ruiken na een dag in de klas. De juf is blij dat ze een dag naar buiten kan met haar groep 8.  Ik neem de klas mee naar het Markdal. We hebben een technische dag vandaag. De Mark meandert. Het water stroomt, overal even snel? Is het overal even diep? Hoe troebel is het water eigenlijk? En hoe meten we dat? Welke invloed heeft dat eigenlijk?

De vragen zie ik in de ogen door de hoofden schieten. Zeker omdat mijn tas vol zit met knutselspul en een paar jongens om de beurt de vier meter PVC-pijp dragen. Wat gaan we daar toch mee doen? Nadat we over het witte bruggetje bij Landgoed Nuwenhuys links af zijn geslagen, komen we bij het kruispunt met de beukenbomen en het bankje. Tijdens de wandeling is de aandacht verschoven naar een kauw die uit een holte in een oude beuk is gekropen. Een oud spechtennest in een andere beuk en allerlei ander sporen. Eerst maar even uitrazen op de open plek, tassen bij de bank en het spel is al begonnen. Geeft mij mooi de tijd om het knutselmateriaal uit te stallen. Natuurlijk wekt dat al gauw de interesse. Waarom heeft u oude Cd’s meegenomen? Wat gaan we met die stiften doen? En dat touw? En een doos met grote moeren?! Wat moet je daar nou mee? We gaan een Secchi-schijf maken, zeg ik. Het antwoord roept meer vragen op dan dat het verduidelijkt, zie ik lachend.

Inmiddels hebben meer kinderen het materiaal ontdekt en ik roep de laatste paar er ook bij. Ik leg uit dat we de CD in 4 kwarten gaan verdelen en de twee tegenoverliggende kwarten gaan we inkleuren, de andere twee niet. Daarna knopen we een moer als gewichtje aan het uiteinde van een stuk touw, schuiven de CD, met de ingekleurde kwarten naar boven, over het touw. Dan leggen we om de 10cm een knoopje. Dat doen we 10 keer tot je ongeveer een meter touw in knoopjes hebt ingedeeld. Natuurlijk mag je de knoopjes ook kleurtjes geven. En wat gaan we er dan mee doen, meester?

Als alle Secchi-schijven klaar zijn lopen we naar de stuw en dan gaan we kijken hoe troebel het water is. Aan beide kanten van de stuw. Ik leg daar uit hoe we dat doen. De klas verdeelt zich in een paar knutselgroepjes en al gauw zijn ze aan de slag. Ook bij deze activiteit zie ik weer mooi de verschillende vormen van samenwerking en de voor- en nadelen daarvan. Aan de ene kant de totalitaire dictatuur; een meisje vertelt heel duidelijk wat ieder groepslid moet doen en duldt geen tegenspraak. Al snel vormen zich de contouren van het eindproduct. De open democratie waarin in ieder lid zijn zegje mag doen is nog druk in overleg als een ander groepje al bijna klaar is. Uiteindelijk wordt ook daar begonnen en zoals gepland, loopt de bouw toch anders. Uiteindelijk heeft ieder groepje een mooi Secchi-schijf aan een paar meter touw. Het groepje dat het eerste klaar was heeft ook op de PVC-pijp een maatvoering aangebracht, dus we kunnen ook diepte gaan meten. Maar hoe meten we dan de stroomsnelheid? Roept een wakkere jongedame. Ik vraag de kinderen allemaal een takje mee te nemen van ongeveer de lengte van je onderarm. Wat we daarmee gaan doen houd ik nog even geheim tot we bij de stuw zijn. (wordt vervolgd).

Markandalletjes

• Ook het Markdal krijgt lentekriebels. Wandelaars, fietsers, SUP-pers, menners, ‘hand in hand stelletjes’, kleuren plots het dal.
• Ulvenhoutse buurman staat er gekleurd op. Groef illegale sloot en dumpte grond op natuurperceel van Stichting Markdal). Rekening voor herstel gaat naar buurman. Toch beter ‘een verre vriend’?
• Gegidste IVN Natuurwandeling Aa of Weerijs. Natuur langs de herstelde beek. Zondag 17 maart. 13u30-15u30. Aanmelden via website IVN Mark&Donge.
• Lentewandeling oude gebouwen in nieuwe natuur. Wortel Kolonie der Weldadigheid. Zondag 17 maart 14-16u. Wortel (B). Kolonie 41. Natuurpunt Markvallei.
• Knotseizoen afgesloten bij nieuw privé natuurperceel aan zuidelijke Koekelberg. Knotters van WBr Vogelwerkgroep en IVN Mark&Donge met heerlijke erwtensoep van Martje en Ruurd voldaan huiswaarts. 
• Maandagavond 18 maart 20u presentatie Gebiedsvisie Strijbeek. Concept visie met kansen voor wonen en natuur. Werkgroep presenteert de visie. Is uitwerking van initiatief Vereniging Markdal en provincie. Wethouder Eric Daandels aanwezig. De Leeuwerik – Galder. Aanmelden: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
• Knotseizoen afgesloten bij nieuwe privé natuurgrond aan zuidelijke Koekelberg. Knotters van WBr Vogelwerkgroep en IVN Mark&Donge werden verwend met heerlijke erwtensoep van Martje en Ruurd, dus voldaan huiswaarts.
• Veel terugkerende Kraanvogels over oostelijke Brabant, maar ondanks oostenwind nog niet hier verzeild. Nog geen ooievaars op SBB nest in Markdal, wel klepperend stel op nest bij kinderboerderij Wolfslaar. Dat is lente!

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge

Leo Nagelkerke, West-Brabantse Vogelwerkgroep 6-3-2024

Vandaag zag ik de eerste citroenvlinder in de tuin. De eerste dagen van maart en – precies volgens het boekje – daar was er een. Ook mijn amandelboom is weer aan het bloeien, op de juiste tijd in het voorjaar, als een van de vroegste van alle. En ik realiseer me dat er weer een jaar voorbij is, weer een voorjaar zich aandient en dat de natuur zich weer verjongt zoals altijd. Die cyclus van de tijd vind ik enorm geruststellend, want je kunt je nog zo druk maken; het voorjaar komt, de bomen worden groen en de trekvogels arriveren ieder jaar weer.

Een Amerikaanse schrijver en bioloog die ik enorm bewonder om zijn mooie schrijfstijl en scherpe analyses, Stepen J. Gould, heeft een boek geschreven dat vrij vertaald “De pijl en cyclus van de tijd” heet. Daarbij heb ik leentjebuur gespeeld. In dat boek wordt verteld hoe de tijdbeleving van de mens in de loop der eeuwen veranderd is. Oorspronkelijk leefden de mensen in nauw contact met de natuur en waren zich altijd wel bewust van de cycli in de seizoenen, wanneer je wat kon eten, wanneer je hard op het land moest werken, of wanneer de vissen en vogels zich verplaatsten. Ook de grotere cycli van geboorte, opgroeien en dood waren vanzelfsprekend en allesoverheersend in de beleving van de tijd. De wereld veranderde niet snel en was bij de geboorte van de volgende generatie nagenoeg hetzelfde als die van de ouders.
Met de toenemende ontwikkelingen van techniek kreeg de mens meer greep op zijn omgeving en kreeg dat andere aspect van tijd meer nadruk: de pijl, de vooruitgang. En die gaat steeds sneller: als je nu geboren wordt heb je er geen idee van hoe de wereld er over dertig jaar gaat uitzien. Dat is opwindend en verontrustend tegelijk: het biedt weinig houvast, maar wel mogelijkheden en kansen. Bedreigingen ook trouwens. Naast de voor de hand liggende zoals oorlogszuchtige gekken zijn er de gevaren van klimaatverandering en het teloor gaan van de biodiversiteit. Die laatste wordt vaak niet eens gezien. Omdat zoveel mensen losgeraakt zijn van natuurbeleving wordt het vaak niet eens als een probleem ervaren. Soms overvalt me de sombere gedachte dat de pijl van de tijd door de mens in een richting is gestuurd die zo oncontroleerbaar is geworden, dat de troostrijke cycli van speenkruid in de slootkant, bloeiende sleedoorn en zingende tjiftjafs in het voorjaar wordt onderbroken. Daar krijg ik koude rillingen van. Maar dan zie ik een citroenvlinder en barst het gezang van de zanglijsters en heggemussen overal om me heen los en dan verdwijnen die sombere gedachten weer een tijdje. De veerkracht en de vasthoudendheid van de natuur is overweldigend.

Zoals eerder vermeld staat er in de tuin een amandelboom die nu bloeit. Ondanks die bloesems is hij er verder niet al te best aan toe, met maar een paar levende takken. Volgens mijn zoon Hugo, die ik eerder in deze stukjes heb opgevoerd, komt dat omdat ik hem verkeerd heb gesnoeid en omdat amandelbomen nu eenmaal heel gevoelig zijn. Waar ik voorheen misschien met hem in discussie was gegaan weet ik nu dat hij naar alle waarschijnlijkheid gelijk heeft: hij heeft een veel groter gevoel voor planten en bomen dan ik. En Hugo is nu een volwassen man en niet meer dat kleine jongetje dat zijn papa toch wel geloofde. Dat is dan wel weer mooi aan die pijl van de tijd: de ontwikkeling van mensen en dat je zelf ook nog heel wat kunt bijleren. Overigens heb ik tot op heden (3 maart) nog geen tjiftjaf gehoord, maar ik heb er alle vertrouwen in dat dat gaat komen!

Markandalletjes

• Overal lente tekens. Ook van de Tjiftjaf’s zag Ria Lambregts een dag later op Bleeke Heide. En er wordt druk verder gegraven aan de meanders!
• Dwangsom van Waterschap dreigt voor illegale vergravingen in Markdal voor buurman aan Dorpstraat. Ook gemeente bereidt handhavingsactie voor. Eigenaar van de natuurgrond (Stichting Markdal) gaat herstellen op kosten buurman Dorpstraat meldt gemeente Breda aan de verontruste natuur- en milieuverenigingen IVN Mark&Donge, nmv Markkant, De Groene Koepel en Adviesgroep BromN. 
• Dorpsplantenwandeling Prinsenbeek Zondag 10 maart. 13u30. Langs vroege bloeiers zoals ‘Vroegeling’. Aanmelden via website IVN Mark&Donge.
• Alles over Boomvalken. Lezing door expert Adri Clements. Donderdag. 14 maart. 20u. Steendropstraat 2. Graag aanmelden via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
• Bleeke Heide: Baltsende zingende Waterral, Geoorde Fuut. (Ria lambregts), En nog winerse Wintertaling (Danièlla van Wanrooij). Merkske: Holenduif (Christel Elst), veertig Scholeksters (Jan vd Berghe). Markdal-zuid: tien baltsende Kieviten, twee Patrijzen, Raaf, Buizerd. Noordelijker: zes Reeën (Robin M), Grote Zilverreiger, om middernacht roepende Bosuil. Ransuil in tuin Yvonne Maas (Klokkenberg). De lente zindert overal!